Haci fuad iZZƏt oğlu nurullayev şeyxüLİslamliq ziRVƏSİ: haci allahşÜKÜr paşazadə

---

 ŞEYXÜLISLAM ALLAHŞÜKÜR PAŞAZADƏ                                                              1
QAFQAZ MÜSƏLMANLARI IDARƏSI
HACI FUAD İZZƏT OĞLU NURULLAYEV
ŞEYXÜLİSLAMLIQ ZİRVƏSİ: 
HACI ALLAHŞÜKÜR 
PAŞAZADƏ
БАКЫ–2014

---

2                                                                                         ŞEYXÜLISLAMLIQ ZIRVƏSI: 
Kitab Hacı Allahşükür Paşazadənin 65 illiyinə və  
Bütün Qafqazın 12-ci Şeyxülislamı kimi  
fəaliyyətinin 35 illiyinə həsr olunmuşdur
Elmi redaktor:  
Anar İsgəndərli
tarix elmləri doktoru, professor
Redaktor:  
Şahlar Şərifov
ilahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru, BIU-nun müəllimi
Elmi məsləhətçi:
Rəhimə Dadaşova
tarix üzrə fəlsəfə doktoru,  
QMI-nin mətbuat xidmətinin rəhbəri
Korrektor:
Əhliman Rüstəmov
QMI-nin ictimaiyyətlə əlaqələr və  
ailə məsələləri şöbəsinin aparıcı mütəxəssisi
Kitabın üz qabığında Azərbaycan Respublikasının  
Prezidenti İlham Əliyev və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri  
Şeyxülislam Allahşükür Paşazadənin Mədinədə Peyğəmbərin (s) 
müqəddəs məzarının qarşısındakı şəkli verilmişdir.
ŞEYXÜLİSLAMLIQ ZİRVƏSİ: HACI ALLAHŞÜKÜR PAŞAZADƏ
Bakı, «NURLAR» Nəşriyyat-Poliqrafiya Мərkəzi, 2014. 272 səh.
ISBN - 978 - 9952 - 490 - 50 - 3

---

 ŞEYXÜLISLAM ALLAHŞÜKÜR PAŞAZADƏ                                                              3
MÜNDƏRİCAT
ÖN SÖZ  ..................................................................................6
MÜƏLLİFDƏN .....................................................................12
I FƏSİL
ŞEYXÜLİSLAMLIQ MƏQAMI VƏ AZƏRBAYCANDA  
ŞEYXÜLİSLAMLIQ ...........................................................18
1.1. Şeyxülislamlıq anlayışı və İslam dünyasında  
şeyxülislamlığın yeri ............................................................18
1.2. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin təsis olunması ...........21
1.3. Azərbaycan şeyxülislamları ..........................................38
Şeyxülislam Axund Məhəmmədəli Hüseynzadə ..................39
Şeyxülislam Axund Fazil İrəvani .........................................42
Şeyxülislam Fazil İrəvaninin elmi yaradıcılığı ....................46
Şeyxülislam Axund Əhməd Hüseynzadə .............................47
Şeyxülislam Əhməd Hüseynzadənin elmi yaradıcılığı ........50
Şeyxülislam Axund Mirzə Həsən Tahirzadə ........................53
Şeyxülislam Axund Əbdüssəlam Axundzadə .......................55
Şeyxülislam Axund Əbdüssəlam Axundzadənin elmi  
yaradıcılığı ............................................................................58
Şeyxülislam Axund Məhəmmədhəsən Mövlazadə  
Şəkəvi ...................................................................................59
Şeyxülislam Axund Məhəmmədhəsən Mövlazadə  
Şəkəvinin elmi yaradıcılığı ..................................................64
Şeyxülislam Axund Məhəmməd Fərəculla  
Pişnamazzadə .......................................................................75
Şeyxülislam Axund Ağa Əlizadə .........................................82
Şeyxülislam Axund Şeyx Mirmöhsüm Şeyx Əli oğlu  
Həkimzadə ............................................................................91

---

4                                                                                         ŞEYXÜLISLAMLIQ ZIRVƏSI: 
Şeyxülislam Molla Əliağa Süleyman oğlu  
Süleymanzadə ......................................................................96
Şeyxülislam Axund Mirqəzənfər İbrahimov ........................99
1.4. Osmanlı dövlətində şeyxülislamlıq və  
şeyxülislamlar ....................................................................101
Osmanlı şeyxülislamları .....................................................107
1.5. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsində fəaliyyət göstərən 
müftilər ...............................................................................113
Müfti Tacuddin Mustafin ...................................................113
Müfti Osman Əfəndi Vəlizadə ...........................................113
Müfti Məhəmməd Əfəndi Müftizadə .................................113
Müfti Əbdülhəmid Əfəndizadə ..........................................113
Müfti Hüseyn Qayıbzadə ...................................................114
Müfti Hacı İbrahim Əfəndi Əfəndizadə .............................116
Müfti Əsədulla Dibirov ......................................................116
Müfti Şərif Əfəndi Vəlizadə ...............................................116
Müfti Əhməd Əfəndi Bozgəziyev ......................................117
Müfti Hacı İsmayıl Əhmədov ............................................117
Müfti Hacı Salman Əfəndi Musayev .................................118
II FƏSİL 
ŞEYXÜLİSLAM AXUND HACI  
ALLAHŞÜKÜR PAŞAZADƏ VƏ ONUN  
ELMİ-DİNİ VƏ İCTİMAİ FƏALİYYƏTİ ......................119
2.1. Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadənin həyatı və 
fəaliyyəti  ............................................................................119
2.2. Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadənin elmi  
yaradıcılığı ..........................................................................140
2.3. Seyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadənin siyasi  
fəaliyyəti .............................................................................145
2.4. Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadə haqqında 
deyilənlər ............................................................................179

---