5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR
224
Ankara Barosu Dergisi 2013/ 1
HAKEML
İ
A d m i n i s t r at i v e a n d P e n a l
S a n c t i on s E s ta bl i s h e d u n d e r
t h e C h e c k L aw N u m be r e d 5 9 4 1
A B S T R A C T
In accordance with the critics pointing out that penal provisions are incompatible
with the articles numbered 13, 38/8 and 48/1 of the Constitution, that it is totally
insignificant to give judicial fine convertible to imprisonment to those who do not
pay their debts, the penal sanctions applied in case of dishonored checks have been
abrogated together with the Law numbered 6273 which amended the Check Law
numbered 5941. Instead, the interdictions to “make out a check” and “open a check
account” have been introduced as in the EU countries. However, this situation has
led to the protection of the rights of the debtor more than the creditor, although
involuntarily. Since the administrative sanctions which might be enough for societies
where the principle pacta sunt servanda keeps its importance as a moral value are
not conform to the Turkish commercial life where the moral concerning to under-
take liabilities has been outraged, those who get into the habit of not paying their
debts in Turkey have become immune, almost as the sacred cow of Indians. In this
regard, the non-payment of the check is not only a legal problem, but at the same
time a sociological problem.
Keywords:
Check Law, dishonored check act, penal sanction, administrative sanc-
tion, interdiction of imprisonment for debt.
5941 Sayılı Çek Kanunu’nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar / Ş. DEMİR
225
2013/ 1 Ankara Barosu Dergisi
HAKEML
İ
GİRİŞ
K
arşılıksız çek, bütün hukuk sistemlerinde önlem alınması gereken bir
konu olarak gündeme gelmiştir. Karşılıksız çekin hukuki sonuçları fiilin
işlenmesini engellemediğinden karşılıksız çekle ilgili olarak ülkeler ara-
sında farklılık arz eden bazı cezai ve idari yaptırımlar uygulanmaktadır. Ticari
hayatta ödenmeyen borçların tahsili için ceza hükümlerinden yararlanılmasının
doğru olup olmadığı sürekli tartışılan bir konudur. Öyle ki hapis cezası, kal-
dırılıncaya kadar çekle ödemenin bir güvence unsuru olarak görülmekteydi.
Bu nedenle de günümüzde karşılıksız çek sayısındaki artış ceza hükümlerinin
kaldırılmasına bağlanmaktadır. Bir yandan ticari hayatta istikrar arayışı devam
ederken diğer yandan temellerini Roma hukukundan alan “borç için hapis yasağı”
gibi kurallar, geçmişten günümüze tartışılagelmiş ve yürürlükte olan mevzuatı
şekillendirmiştir
[1]
. Ticari hayattaki dürüstlüğü ve istikrarı Ceza hukukuyla
sağlamak serbest piyasa ekonomisinin gerekliliklerine uygun olmadığı gibi,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ve Anayasaya aykırıdır
[2]
.
Çekle ilgili olarak 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek
Hamillerini Korunması Hakkındaki Kanun 19.03.1985 tarihinde yürürlüğe
girinceye kadar kanuni bir düzenleme bulunmuyordu. Bu boşluğu doldurmak
üzere yürürlüğe konan 3167 sayılı Kanun, getirdiği ağır cezalara rağmen kar-
şılıksız çek suçu bakımından caydırıcı olamamış, buna ek olarak müeyyideye
giden süreç ve prosedür uzun sürdüğünden mahkemelerin tıkanmasına neden
[1]
Öztan, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 2012, s. 308; Domaniç, Hayri: “
Ödenmeyen
Çekleri Düzenleyenlere 1-5 Yıl Hapis Cezası ile Çek Bedeli Kadar Ağır Para Cezası Öngören
Yeni Kanun Tarihte ve Dünyada Benzeri Bulunmayan Bir Soygun ve Tefecilik Aracıdır”,
Manisa Barosu Dergisi, 2002, S. 83. s. 10 vd.; Avcı, Mustafa: “Borç İçin Hapis Yasağı”
Çetin Özek Armağanı, İstanbul 2004, s. 114. vd.; Soyer-Güleç, Sesim: Borç İçin Hapis
Yasağı ve Karşılıksız Çek Suçu, 2. B. Ankara 2011, s. 39; Başbüyük, İsa: “Karşılıksız Çekte
Hapis Cezasının Kaldırılması Üzerine Bir Değerlendirme”, ABD, 2012/2, s. 308.
[2]
Şen, Ersan/Malbeleği, Erkam: Son Değişiklikler Işığında Yeni Çek Kanunu’nda Karşılıksız
Çek, 3. B. Ankara 2012, s. 7; Soyer-Güleç, s. 41-42, 47 vd.; ; Can, Mertol: Kıymetli Evrak
Hukuku (Ders Kitabı), 2. B. Ankara 2012, s. 153; Bahtiyar, Mehmet: Kıymetli Evrak
Hukuku, 9. B. İstanbul 2012, s. 158-159; Ağar, Serkan/ Sandal, A. Evrim: Türk Ceza
Kanunu ve 5941 Sayılı Çek Kanunu Kapsamında Karşılıksız Çek Suçu ve Uygulaması,
Ankara 2010, s. 136-137; Kahyaoğlu, Emin Cem: “5941 Sayılı Çek Kanunu İle İlgili Bazı
Tesbitler”, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi 2010 Mart, Nisan S. 67, 68, s. 148; Donaniç,
Hayri: “Karşılıksız Çeke Hapis Cezası Anayasaya Aykırıdır”, Legal Hukuk Dergisi Kasım
2003 S. 11, s. 2737, Özbek, Veli Özer: “Karşılıksız İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçu
(5941 Sayılı Çek Kanunu M.5/1-3) ve Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı (5941
Sayılı Çek Kanunu m.5/4-10)” Ceza Hukuku Dergisi Yıl-5 S. 14 12/2010, s. 9; Günay,
Meryem/Günay, Mehmet: “5941 Sayılı Çek Kanununa Göre Karşılıksız Çek Düzenleme
Suçu” Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 2010 S. 2, s. 324; Ağar, Serkan: “
Karşılıksız Çek
suç Olmaktan Çıkarılıyor!”, www.yaklasim.com (son erişim: 15.12.2012); Büyükbaş, s.
308, 313.