Harita biLGİSİ, koordinat sistemleri, 1/25000 ÖLÇekli haritalarin tanitimi



Yüklə 102,85 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix29.01.2018
ölçüsü102,85 Kb.
#22749


HARİTA BİLGİSİ, KOORDİNAT SİSTEMLERİ,  

 

1/25000 ÖLÇEKLİ HARİTALARIN TANITIMI 



 

VE  KULLANMA TEKNİKLERİ   İLE  

 

TOPRAK HARİTALARININ YAPILMASI 




HARİTA 

Harita,yeryüzünün bütününü yada bir parçasını tam tepeden 

görünüşe göre ve belli oranlarda küçültülmüş olarak gösteren 

çizimlerdir. 


ÇEŞİTLİ ÖLÇEKLİ HARİTALARIN NUMARALANMA SİSTEMİ  


  

  

PARALEL NEDİR ? 



Ekvatora  paralel  olarak  geçen  dairelerdir.  Her  iki  kutuptan  eşit 

uzaklıkta geçen daireye Ekvator denir. Türkiye 36

0

 ila 42

0

 Kuzey 

Paralelleri arasında yer alır. 


MERİDYEN NEDİR? 

Bir kutup noktasından başlayıp diğer kutup noktasında 

sona eren ekvatoru dik açıyla kesen yaylardır. Türkiye 

26

0

 ila 45

0

 Doğu meridyenleri arasında yer alır. 


ENLEM NEDİR? 

Herhangi bir nokta ile ekvator arasında kalan meridyen 

yayının derece, dakika ve saniye cinsinden değeridir.  


BOYLAM NEDİR ? 

Herhangi bir nokta ile başlangıç meridyeni arasında kalan yayın 

açı, derece, dakika ve saniye cinsinden değeridir. 


Enlemi ve boylamı verilen bir noktanın dünya üzerindeki yeri 

kolaylıkla bulunabilir. Örneğin İstanbul’un enlemi 41°00’16”, 

boylamı ise 28°58’59” dır. 


KOORDİNAT SİSTEMLERİ NEDİR ? 

Bir noktanın dünya üzerindeki yerinin eksenlerle (enlemler-boylamlar) 

yaptığı açı cinsinden veya bu eksenlere uzaklığının metre cinsinden 

belirtildiği sistemlere denir. 

 

4 çeşit koordinat sistemi vardır. Bunlar ; 

1- Coğrafi Koordinat Sistemleri(Enlem-Boylam) 

2- Dik Koordinat Sistemi (X, Y)(Grid Koordinatları veya Memleket 

Koordinatları) 

3- Kutupsal Koordinat Sistemleri 

4- Uzaysal Koordinat Sistemleri 

 

Ormancılık çalışmalarında Coğrafi ve Dik Koordinat sistemleri 

kullanılmaktadır. 

 

 

Coğrafi Koordinat Sistemi :  

 

Bir noktanın dünya üzerindeki yeri eksenlerle (enlemler-Boylamlar) 

yaptığı açılarla belirleniyorsa bu sisteme Coğrafi Koordinat Sistemi denir.  


Coğrafi Koordinatların Bulunması 

 

 

1° = 60’       1g = 100’ 

1’ = 60”       1’ = 100” 

 

 

1/25000 lik paftalarda; 

 

1 derece dakikası enlemde 73,5 mm.dir. 

 

1 derece dakikası boylamda 57,5 mm dir. 

 

 

 

 

Koordinatını bulmak istediğimiz noktadan enleme ve boylama 

dikler çıkılır. Çıkılan diklerin kendisine en yakın dakika işaretinden cm. 

olarak mesafesi ölçülür. Yukarıdaki katsayılar kullanılarak dakika 

cinsinden değeri bulunur.   

 

X ekseninde kendisine soldan en yakın, Y ekseninde kendisine alttan en 

yakın dakika değeri üzerine eklenerek noktanın coğrafi koordinatı 

bulunur . 

 

 

  




26



0

 46

// 

26



39

0

 21

// 

18




Coğrafi Koordinatı bulunacak noktanın en yakın enleme mesafesi 

 

E = 22 mm. 



 

    22 X 60 sn. 

Enlemi =                      = 17,9            39 



 21



 

18

// 

 

       73,5 



 

 

Coğrafi Koordinatı bulunacak noktanın en yakın boylama mesafesi 



 

B = 25 mm. 

 

 

     25 X 60 sn. 



Boylamı =                     = 26,1           26 



 46

/

  

26

// 

 

        57,5 



 

 

 



 


DİK KOORDİNAT SİSTEMİ: 

 

Bir noktanın dünya üzerindeki yeri eksenlere 

ya da başlangıç noktasına uzaklığı metre 

cinsinden belirleniyorsa bu sisteme Dik 

Koordinat Sistemi (Gauss-Kruger 

Koordinatlar, Grid Koordinatları veya 

Memleket Koordinatları) denir. 

 


 

Dik (Grid-Gauss-Krüger-Memleket Koordinatları) Koordinatlarının 

Bulunması; 

 

 

Dik Koordinat Sisteminde harita gridlere bölünmüştür. 

 



  1/25000 ölçekli haritalarda grid aralığı 1000m.(1 Km. 4 cm.) 



 



  1/50000 ölçekli haritalarda grid aralığı 1000m.(1 Km. 2 cm.) 



 



  1/100000 ölçekli haritalarda grid aralığı 5000m.(5 Km. 5 cm.) 



 



  1/250000 ölçekli haritalarda grid aralığı 10000m.(10 Km. 4 cm.) 



 

 

 

Koordinatı bulunacak noktadan kendisine soldan(batıdan) en yakın y 

eksenine ve alttan(güneyden) en yakın x eksenine dikler çıkılır.  Bu diklerin 

grid eksenlerine olan mesafeleri mm. cinsinden ölçülür. 1/25000 ölçekli 

haritalarda grid aralığı(x ve y eksenleri) 1000 m.= 40 mm. olduğundan 

hareketle 1 mm. = 25 m.dir. Buna göre ölçülen aralığın haritadaki uzunluğu 

hesaplanır ve y değeri için kendisine en yakın sol(batı), x değeri için 

kendisine en yakın alt (güney) grid koordinatı değerleri üzerine eklenerek 

noktamızın dik koordinatı(Gauss-Krüger-Memleket Koordinatı) bulunur. 




80 

525 


43 

56 


275

 



Dik Koordinatı bulunacak noktanın en yakın X eksenine mesafesi 

 

y = 21 mm. 



 

          21 X 1000 m. 

 y koordinatı =                        = 525 m.           480

525 

 

               40 



 

 

Dik Koordinatı bulunacak noktanın en yakın Y eksenine mesafesi 



 

x = 11 mm. 

 

 

          11 X 1000 m. 



x koordinatı =                        = 275              4356

275 

 

               40 



 

 

 



 


PROJEKSİYON(İZ DÜŞÜM) NEDİR ? 

Yeryüzünün  şekli  kutuplarda  basık,  ekvatorda  şişkince  bir  elipsoid  olarak  kabul  edilir. 

Dünya  haritalarını  en  az  hata  ile  çizmek  için  geliştirilen  yöntemlere  projeksiyon  (iz 

düşüm) denir. 

Harita projeksiyonu eğri yüzeylerin belli bir ölçek dahilinde matematiksel ve geometrik 

yöntemlerle harita düzlemine geçirilmesidir. Dünya üzerinde herhangi bir şekli haritaya 

geçirirken  bazı  bozulmalar  olur.  İşte  bu  bozulmaları  en  aza  indirgeyen  sistemler 

projeksiyon sistemleridir.  

 

 

En çok kullanılan projeksiyon sistemleri : 

 

1- Merkator  

 

2-Gauss-Kruger (Universal Transversal Merkator), ( UTM) 

 

3- Universal Polar Siteografik (UPS) 

 

Türkiye’deki  1/25000’lik  haritaların  yapımında  Gauss-Kruger  projeksiyon  sistemi 

kullanılmıştır. Bu sistemde dünya bir silindirin açılımı şeklinde çizilmektedir. 

GAUSS-KRUGER PROJEKSİYON SİSTEMİ 


DİLİM NEDİR ? 

Gauss-Krüger projeksiyon sisteminde başlangıç meridyenleri (boylamları) 6°de 

veya 3°de bir değiştirilerek böylelikle 6°lik ve 3°lik dilimler Oluşturulmuştur. 

1/25.000 lik haritalarda Türkiye 6°lik 4 dilim üzerinde gösterilmiştir. Her 

dilimdeki bir noktanın koordinatları hesaplanırken dilim ekseni x (apsis-yukarı 

değer), ekvator çizgside y (ordinat-sağa değer) olarak alınmıştır.Türkiyedeki 

6°lik dilimlerin başlangıç meridyenleri (boylamları) 27° (4 nolu), 33°      (5 nolu) 

, 39° (6 nolu) ve 45° (7 nolu) dir. 

T       

Ü

       R      K       

İ   

    Y       E 

 

                            



 

 



GPS’ler 6°lik dilim sistemine göre koordinat değerlerini coğrafi (açı), 

grid(memleket) (metre) olarak vermektedir. 

Grid bölge işareti   35 S  0524035 

(sağa değer,y) →  27°16' 26,4" 

      E(Doğu) boylamı 

UTM 

4213488 

(yukarı  değer,x) 



 

38°04' 05,5" 

      N (Kuzey)enlemi 

Merkator  

   projeksiyon 

   sistemi 


DÖNÜŞÜM FORMÜLÜ 

1/25.000 ölçekli haritadan veya GPS ile tespit edilen 6°lik koordinatları 

3°liğe çevirmek için ;  

 

 

X

3

 = X

6

 / 0,9996          y

3

 = [(y

6

-500.000) / 0,9996] + 500.000  

 

 

formülü kullanılır. 

 

X



=  4223264         

X

3

 = 4224954      

 

       Y

6

 = 508642  

 

Y

3

 = 508645 


1/5000 ölçekli orman tahdit haritasındaki 3°lik koordinatları 6°liğe 

çevirmek için ; 

 

 

X

6

 = X

3

 x 0,9996               y

6

 =  [(y

3

 – 500.000) x 0,9996 ] + 500.000 

   X



3

 =  4224954               

X

6

 =  4223264  

 

Y

3

 = 508645                         Y

6

 = 508642  


TOPOĞRAFİK HARİTALAR  

Yunanca kökenli topos (yer) ve grafik (çizgilerden oluşturulmuş 

şekil) sözcüklerinden köken alan ve çizgilerden oluşmuş yer şekillerini 

gösteren haritalara 

Topoğrafik haritalar

 denir.  

 

Bu haritalar, arazilerin doğal ve kültürel görünümlerini yatay ve 

dikey durumlarını, yatay bir düzlemde ve belli bir ölçek altında 

gösterirler. 

 

Harita kenar bilgileri: 

 

Haritanın hangi matematiksel yöntemle(projeksiyon) üretildiğini, 

ölçeğini, ortalama sapma miktarını ve kim tarafından üretildiğini 

gösterir. 

 

Özel işaretler(Harita Lejandı) : 

 

Haritalar bir alanın doğal ve beşeri özelikleri ile ilgili bir çok bilgi 

içerdiğinden ve bu bilgilerin tamamını da  harita üzerinde vermeye 

olanak olmadığından bazı bilgiler haritanın kenarında 

harita lejandı

 

olarak verilmiştir. 


Topografik haritalar üzerinde bulunan başlıca öğeleri sayacak olursak ; 

 

 

Engebeler, yeryüzü şekilleri (dağlar, tepeler, sırtlar, v.b) 

 

 

Drenaj ağı, akarsu ağı ( ırmak, çay, dere, kurudere) 

 

 

Durgun sular (göller, denizler, barajlar) 

 

 

Buzullar ve sürekli karlar 

 

 

Bitki örtüsü 

 

 

Kültürel yapıtlar (bina, yol, köprü,cami,v.b.) 

 

 

Diğer öğeler’dir. 


Topografik haritalarda en yoğun kullanılan rölyefi gösteren eş yükselti 

eğrileridir. 1/25000 lik haritada bu çizgilerden kalın olanları her 50 m.de bir, 

ince çizgiler  her 10 m.de bir geçirilmiştir. Eğimin çok düşük olduğu yerlerde ise 

her 5 m.de bir geçirilmiştir. (Kırık çizgiler halinde) 

Eş yükselti eğrisinin deniz seviyesine göre yüksekliğine o eğrinin yüksekliği, 

rakımı veya kotu denir. 

Eş yükselti eğrileri hiçbir zaman kesişmezler, dik eğrilerde eş yükselti 

eğrileri birbirlerine çok yaklaşırken düzlüklerde aralıklı bir konum alırlar. 

Eş yükselti eğrileri vadilerde iç bükey, sırtlarda dış bükey şeklinde 

çizilmiştir. 

Topografik  haritalarda üç temel yön vardır; 

Coğrafi yön 

Manyetik yön 

Grid yön 

 

Coğrafi Yön : Yerküresi üzerinde bulunduğumuz bir noktayı kuzey kutup 

noktasına birleştiren doğru üzerinde bulunan ve kuzey kutup noktasına yönelik 

okun gösterdiği yön Coğrafi Yöndür. 

 

Manyetik Yön : Pusulamızın mıknatıs iğnesinin kuzey ucunun gösterdiği yön 

Manyetik Kuzey olarak isimlendirilir. 

 

Grid Yön : Bir grid boylamı üzerinde kuzeye yönelik okun gösterdiği yön 

grid kuzeyidir. 

 


Grid kuzeyi ile manyetik kuzey arasındaki açıya “iğne sapması” denir. 

 

 

 

GK 

MK 



o

 15 



(iğne sapması) 

Ortalama yıllık değişim miktarı artı 3 



Arazi çalışmalarında içinde bulunduğumuz paftada pusulamızla manyetik kuzeyi 

doğru olarak bulabilmemiz için paftanın sağ alt köşesindeki grid kuzeyi ile 

manyetik kuzey arasındaki iğne sapmasına (1 

o

 15 

/

 ) harita yapım tarihi ile 

içinde bulunduğumuz yıl arasındaki farkı yıllık sapma miktarına çarparak 

bulduğumuz değeri eklememiz gerekir. 

Örnek : 

Paftamızın iğne sapması 1 

o

 15 

/  

Paftamızın yapım tarihi 1960 

Paftamızın yıllık sapması +3 



(2004 – 1960) = 44 yıl X 3 

/

 = 132 

/

=2 



12 





o

 15 



+ 2 

o

 12 

/

 = 3 



27 



Pusulamızın gösterdiği değere 3 

o

 27 

/

 düşülerek gerçek kuzeyi bulabiliriz. 


ARAZİDE HARİTANIN 

MANYETİK KUZEYE 

YÖNLENDİRİLMESİ  

 

Haritalarda manyetik 

kuzeyi bulmak için 

haritanın kuzeydoğu 

kenarında bulunan derece 

bölüntülü sapma 

göstergesi üzerinde grid 

kuzeyi ile manyetik kuzey 

arasında biraz önce 

bulduğumuz açı değeri 

işaretlenir ve güney doğu 

kenarında bulunan sabit P 

noktası ile birleştirilir. 

Pusula bu çizgi üzerine 

konarak harita gerçek 

kuzeye yönlendirilmiş 

olur.  


TOPOGRAFİK HARİTALAR ÜZERİNDE YAPILAN ÖLÇÜMLER 

Harita üzerinde cetvelle ölçülen iki nokta arasındaki mesafelerin ölçülmesi

 ; 

 

Gerçek uzaklık = Haritadaki uzaklık x ölçeğin paydası 

 

Örnek : 1/25.000 lik haritada 2 cm uzaklık gerçekte ; 

 

L = 2 cm x 25.000 = 50.000 cm – 0,5 km dir. 

 

İki nokta arasındaki yükseklik farkı ; 

 

Doğrudan harita üzerindeki eş yükselti eğrilerinden okunur. 

 

Örnek :  A noktası  550 m. 

              B noktası  700 m.  

 

      yükseklik = B-A = 150 m. dir. 


Yamaç Eğiminin Belirlenmesi ; 

                             Yükseklik Farkı(m)        

 

Yamaç Eğimi =                                       X 100 

                              Yatay Uzaklık (m) 

                                  



120 m 

Yamaç Eğimi =                      = 0,03 = % 3 dür. 

                             4000 m 

l = 4000 m. 




Açı cinsinden yamaç eğimi (1/25000 lik haritada) 

 

  p 

 

 

 



 

 

 

       y 

    

h : Yükseklik = 645 m. 

 

 



           K                                           P



 

                I : Yatay uzaklık = 12000 m. 

    kp = Yamaç uzunluğu (Harita üzerinde 2,58 cm) 

kp

1

= Yatay uzaklık (Harita üzerinde 48 cm) 


                                       

 

 

 

           



  Yamaç uzunluğu (Y) =  √ I

2

 + h

2

 dir. (Pissagor Bağıntısı) 

 

                    Y= √ (12000)

2

 + (645)



 

Y= 12017 m  


Alan Ölçme 

 

 

1/25000 lik pafta üzerinde tamlık, yarım ve çeyreklik noktalı şablonlar 

kullanılarak olan ölçmeleri yapılabilir. 

 

Amenajman planlarında alanlar tamlık şablonlar (1 nokta bir ha.) 

kullanılarak ölçülmüştür. Hassas ölçümlerde çeyreklik (1 nokta 0,25 ha) 

şablonlar kullanılmalıdır. 

 

 

Harita üzerinde ölçtüğümüz bir alanı gerçek alana şu formülle 

çevirebiliriz ; 

 

Gerçek Alan  = Haritadaki alan x (ölçek paydası)



 

Örnek : 1/25.000 lik haritada 4 cm

2

 olarak ölçülen bir yerin gerçek 

alanı ; 

 

Gerçek Alan = 4 cm

2

  x  (25000)

2

 cm



 

 

              = 4 cm



 x  625.000.000 cm



      = 25 Ha. 

 

 

Gerçek Alanı bilinen bir yerin haritada ne kadar bir alanı kapladığını bulmak 

için ; 

 

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / (ölçek paydası)



 

Örnek : Gerçek Alanı 25 ha olan bir yerin 1/25000 ölçekli haritadaki 

alanı ; 

 

Haritadaki Alan = 25 x 108 cm



 / 625 x 106 cm

2

 = 4 cm




Harita Ölçeğinin Bulunması 

 

 

 

Bir yerin gerçek alanı ile haritadaki alanı biliniyorsa aşağıdaki formül 

kullanılır  

 

 

 

Ölçek =  √ Haritadaki Alan 

 

                   Gerçek Alan 

 

 

Örnek : 100 km2 bir alanın 4 cm2 olarak gösterildiği bir alanın harita 

ölçeği ; 

 

 

 

Ölçek : √   4 cm



       =   √ 1 cm



   =   1 cm



   =    1 cm    .    =          

1      

         100 km



               25 km

2

        5 km



        500.000 cm    

500.000 


 TOPRAK HARİTALARININ YAPILMASI 

  

  Sahada yapılacak faaliyet türlerinin belirlenmesi, yatırımların başarıya 

ulaşması başlangıçta toprak etütlerinin çok sağlıklı bir şekilde yapılıp 

değerlendirilmesine bağlı olduğu açıktır. 

  Toprak etütleri için öncelikle aday proje sahasının sınırları 1/25000 ölçekli 

topografik pafta üzerine işlenir. Daha sonra önceden aydınger kağıdına 

çizdiğimiz 1,30 x 1,30 cm lik karelaj şebekesinin delikli köşe noktalarını proje 

sahası üzerine aktarılır. Her köşe noktasına sağa doğru 1’den başlamak üzere 

sıra numarası verilir. 

 

Köşe noktalarının koordinatları GPS’ye yüklenerek arazide doğru bir şekilde 

yerlerinin bulunması sağlanabilir. 

  Toprak profillerinin yer seçiminde de anlatıldığı gibi ; 

  - Fizyolojik arazi birimleri (dağlık, düzlük, vadi, plato, v.b.) değiştiğinde , 

  - Eğimlerin değiştiğinde, 

  - Doğal bitki örtüsü değiştiğinde profiller açılmalıdır. 

  - Ayrıca toprak yüzeyinde saptanan renk, taş, çakıl, çatlak, v.b. durumlarda 

gerektiği kadar ara profiller açılmalıdır  


120 cm derinliğe veya anakaya’ya kadar açılan profillerde gerekli incelemeler 

yapılarak yetişme ortamı etüt çizelgesi doldurulacaktır. 

 

  Kızılçam, Fıstıkçamı gibi türler için gerektiğinde Ceviz, Kestane ve özel 

ağaçlandırmalarda kullanılan Zeytin ve benzeri türler için proje sahasını temsil 

eden ve değişik özellikler gösteren (anakaya, toprak bünyesi, taşlılığı, v.b) 

profillerden alınacak toprak örnekleri Toprak Laboratuar Müdürlüklerinde tahlil 

ettirilir. Bazen anakayasının tespitinde zorlandığımız kaya parçalarını da 

Laboratuar Müdürlüğüne getirilerek türün belirlenmesi konusunda yardım 

alınmalıdır. 

  

  Arazide gerekli etütler yapılırken taşlılığı % 81’den fazla olduğu litosolik 

sahalar ile kayalık sahalarında GPS ile koordinatları alınmalıdır. 

 

  Büroda yetişme ortamı etüt çizelgesi, 1/500000 ölçekli jeoloji haritaları, 

Avan projelerdeki 1/100000 ölçekli toprak ve jeoloji haritaları ile toprak analiz 

cetvelleri göz önüne alınarak 1/25000 ölçekli harita üzerinde 4125 sayılı 

tamimin “Toprak Haritası Özel İşaretleri” kullanılarak toprak haritası tanzim 

edilir. 

 

  Toprak profilleri açılan noktalar toprak haritası üzerinde veya proje sınırları 

çizilmiş ayrı bir krokide içerisine sıra numarası verilmiş (  3   ) yuvarlaklarla 

gösterilecektir  



Yüklə 102,85 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə