____________Milli Kitabxana____________
1
HƏBİBİ
ŞEİRLƏR
"ŞƏRQ-QƏRB"
BAKI-2006
____________Milli Kitabxana____________
2
Bu kitab "Həbibi. Şeirlər" (Bakı, Yazıçı 1980) nəşri əsasında təkrar nəşrə
hazırlanmışdır
Toplayanı və tərtib edəni:
Əzizağa Məmmədov
Redaktoru:
Aidə Paşayeva
894.361 l-dc21
AZE
Həbibi. Şeirlər. Bakı, "Şərq-Qərb", 2006, 88 səh.
Külliyatı bizə gəlib çatmamış, XIV əsrin görkəmli Azərbaycan şairi
Nəsimi ilə XVI əsrdə yaşamış böyük Füzuli dövrləri arasında yetişən klassik
Azərbaycan şerinin görkəmli nümayəndəsi Həbibinin bu kitabda qəsidələri,
qəzəlləri, müsəddəs və qitədən ibarət 47 şeri toplanmışdır. Bu şeirlər müxtəlif
mənbələrdən, ayrı-ayrı cünglərin səhifələrindən köçürülmüşdür. Sadə və rəvan
dildə yazılmış bu şeirlərdə xalq poeziyasının böyük təsiri aydın hiss olunur.
ISBN 10 9952-34-019-2
ISBN13 978-9952-34-019-8
© "ŞƏRQ-QƏRB", 2006
____________Milli Kitabxana____________
3
____________Milli Kitabxana____________
4
FÜZULİNİ HEYRAN EDƏN ŞAİRİMİZ
XV əsrin sonlarında Azərbaycanda Ağqoyunluların: hakimiyyəti
dövründə yetişən görkəmli şairlərdən biri də Həbibidir. Həbibi onun
təxəllüsüdür. Şairin əsil adına heç bir mənbədə rast gəlmirik. Nəsimi
məktəbinin davamçısı olan, onun poetik ənənələrinə sadiq qalan
Həbibi, şeirlərində həyata nikbin baxışı, dünyəvi meyilləri inkişaf
etdirmişdir. Lakin öz sənətkar qələmi ilə böyük Füzulini belə heyran
edən şairin divanı və ya külliyyatı hələlik bizə gəlib çatmamışdır.
Həbibi Azərbaycanda, Göyçayın Bərgüşad kəndində anadan
olmuşdur. Onun həyatının ilk dövrü haqqında Şah İsmayıl Xətayinin
oğlu Sam Mirzənin (1517-1576) 1550-ci ildə yazdığı “Töhfeyi-Sami”
təzkirəsində məlumat verilmişdir. Yoxsul bir ailədə dünyaya gələn
Həbibi uşaqlığını çobanlıqla keçirmiş, bir təsadüf nəticəsində saray
mühitinə düşmüş və Uzun Həsənin ikinci oğlu Sultan Yaqubun
himayəsində tərbiyə alıb yetişmişdir. Sam Mirzə, Həbibinin uşaq
yaşlarında ikən Sultan Yaquba rast gəlməsi hadisəsini xatırladaraq
nağıl edir ki, bir gün Sultan Yaqub ovda imiş, yamacda otlayan
quzuları görmüş və bunların kimə məxsus olduğunu öyrənmək üçün
mülazimlərindən birini oraya yollamışdır. Həbibinin yanına gələn
mülazim
____________Milli Kitabxana____________
5
quzuların kiminki olduğunu soruşmuşdur. Cavab almadıqda sualını bir daha
təkrar etmişdir. Zəkalı və hazırcavab Həbibi ilə mülazim arasında söhbət belə
olmuşdur:
Mülazim; - Bu quzular kimindir?
Həbibi: - Qoyunların.
Mülazim: - Kəndinizin böyükləri kimlərdir?
Həbibi: - Öküzlər hamıdan böyükdür.
Mülazim: - Mən onu soruşmuram, insanları qarşılayan kimlərdir, deyirəm.
Həbibi: - Sənin kimi əziz adam gəlincə onu qarşılayan köpəklərdir.
Bu cavablardan qəzəbə gələn mülazim türkcə deyir:
- Ay, nə çapaydım səni!
Həbibi:
- Çap gör ki, yoldaşların getdi, - demişdir. Mülazim bu söhbəti padşaha ərz
etmiş və bu gənc çobanın hazırcavablığı onun xoşuna gəldiyi üçün Həbibini öz
tərbiyəsi altına almışdır. Həbibi də zəka və istedadı sayəsində şair olmuşdur...
Şeir və mədəniyyətə yüksək qiymət verən Sultan Yaqubun (1478-1490)
hakimiyyəti zamanı Ağqoyunlu dövlətinə Azərbaycan, İraqi-Əcəm, İraqi-Ərəb,
Fars, Kirman və Şərqi Anadolunun bəzi sahələri daxil idi. Saraya gələndə
Həbibinin 12-15 yaşlarında olduğunu fərz edə bilərik. Belə çıxır ki, şair 1470-
1475-ci illər arasında doğulmuşdur. Həbibinin həmin tarixdə doğulduğunu
ədəbiyyatşünas Salman Mümtaz (Sultanüşşüəra Həbibi. "Füqəra füyuzatı",
____________Milli Kitabxana____________
6
№3, 1921, səh.31-35), türk alimi Mehmed Fuad Köprülü
("Darülfünunun ədəbiyyat fakültəsi məcmuəsi". VIII c, sayı 5,
İstanbul, 1932, səh.88), akademik Həmid Araslı (Azərbaycan
ədəbiyyatı tarixi. I c, Bakı, 1943, səh.186-187) və professor
M.Y.Quluzadə də (Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. I c, 1960, səh. 340-
341) təsdiq edirlər.
1490-cı ildə Sultan Yaqubun ölümündən sonra hakimiyyət
uğrunda Ağqoyunlu varisləri arasında yenidən ciddi ixtilaf başlandı.
On ilə qədər davam edən bu didişmədən Səfəvilər hakimiyyətinin
əsasını qoyan Şah İsmayıl Xətayi bacarıqla istifadə etdi. İsmayıl 1502-
ci ilin əvvəlində Ağqoyunlular hakimiyyətinin birinci qolu olan
Əlvənd Mirzə hakimiyyətini tamamilə məğlubiyyətə uğratdı. Bir az
sonra Ağqoyunlu dövlətinin Sultan Muradın başçılıq etdiyi ikinci qolu
üzərində də qələbə qazandı. 1502-ci ildə Səfəvilər hakimiyyəti adı ilə
məşhur olan bu dövlətin siyasi mərkəzi Təbriz şəhəri elan edildi.
Ağqoyunluların hakimiyyəti devrildikdən sonra Həbibi Şah
İsmayılın sarayında boyük nüfuz qazanmış və hətta Məliküşşüəralıq
mövqeyinə qədər yüksəlmişdir. Azərbaycan dilində gözəl şeirlər
yazan Şah İsmayıl Xətayinin Həbibi kimi böyük bir şairə yüksək
qiymət verməsi də çox təbiidir. Bundan başqa, Sam Mirzə Şah
İsmayılın Həbibiyə zarafatla "Gürzəddin" ləqəbini verdiyini qeyd edir
ki, bu hökmdar şair ilə Həbibi arasındakı səmimi dostluğu və yaxınlığı
göstərir.
Dostları ilə paylaş: |