5
1 Hazırkı kitabçada haşiyə yazıları Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiyasının
ayrı-ayrı maddələrinə istinad edir və bu maddələrin izahını sadə formada təqdim edir.
2 9-cu maddə (Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Hüquqları haqqında Konvensiya (BMT-nin UHK) sənə pis
təsirin olmadığı təqdirdə öz valideynlərinlə yaşamaq hüquqdan bəhs edir..
Giriş
Kitabça nədən bəhs edir?
Üç gənc - özlərinin, digər uşaqların və himayə altında böyüyən gənclərin
həyat tarixçələri barədə səninlə bölüşəcəklər. Bu sənə alternativ himayənin
nə demək olduğunu, bir gənc kimi hansı hüquqlara malik olduğunu və
bu hüquqlara hörmət edilib-edilmədiyini daha yaxşı anlamaqda kömək
edəcəkdir. Bu kitabçada, həmçinin sənin qərar qəbul etməyinə və öz
himayədarlarınla və sosial işçilərlə münasibəti yaxşılaşdırmağına və
himayədarlıq prosesi ərzində yaranan problemlərin həllinə kömək edəcək
bəzi konkret nümunələr verilir. Əgər sən öz hüquqlarını bilsən və onların
gündəlik həyatında nə məna kəsb etdikləri haqda xəbərdar olsan, onda
bu, sənə öz fi kirlərini söyləməyə və sənə aid olan himayə məsələsində
fəal iştirak etməyə kömək edəcəkdir.
1
Alternativ himayə – bu nə deməkdir?
Bütün uşaqlar qayğı göstərən böyüklər əhatəsində boya-başa çatmağa
ehtiyac duyurlar
2
. Avropada öz valideynləri ilə yaşaya bilməyən çoxlu sayda
uşaq və gənc yaşayır. Bəzən bu, uşağın doğma ailəsinin sıxıntı içərisində
yaşamasından və bunun da nəticəsində ona lazımi valideyn qayğısı göstərə
bilməməsindən və bəzən də uşağın valideynlərinin vəfat etməsindən irəli
gəlir. Valideynlər uşaqlarına lazımi qayğı göstərə bilmədikdə onlar başqa
ailəyə verilə bilərlər və bu zaman böyüklər onların qayğısını çəkmək
məsuliyyətini üzərilərinə götürürlər. Buna “alternativ himayə” deyilir.
Alternativ himayənin müxtəlif formaları vardır. Uşaq və gənclər qohumları ilə
yaşaya, kiçik və ya böyük qruplu evlərdə, kiçik ailəşəkilli evdə, yaxud alter-
nativ ailələrdə yerləşdirilə bilərlər. Bu həlli
yollarının hamısı valideyn himayəsinə al-
ternativ olan məsələlərdir. Buna görə də
onlara “alternativ himayə” deyirlər.
Alternativ himayə bir neçə gün və ya həftə
davam edə bilər, yaxud o, uşağın yetkin-
lik yaşına çatmasına, təhsilini bitirənə və
ya ailəsinin durumunun yaxşılaşmasına
qədər çox illər uzunu davam edə bilər.
Uşaqlar övladlığa götürülən zaman onlar,
onları övladlığa götürmüş valideynlərin
oğul və qızlarına çevrilirlər. Bu, alternativ
himayə sayılmır, çünki onlar valideynləri
ilə yaşayırlar.
Keçmişdə alternativ himayəyə ehtiyacı
olan uşaqlar çox vaxt 300 uşağın bəzən
əlverişsiz şəraitdə birgə yaşadığı böyük
uşaq müəssisələrinə yerləşdirilirdilər.
Lakin himayənin bu cür forması artıq
uşaqların ehtiyacını ödəyən himayə
forması kimi özünü doğrultmadı və onların
ən yaxşı maraqlarına cavab verirsə, öz
qardaş və bacıları ilə yaşadıqları forma-
lara üstünlük verilir.
Alternativ qayğı altında yaşayan uşaq
və gənclər öz doğma ailələri ilə yaşayan
uşaqlar kimi eyni hüquqlara malikdirlər.
Bu hüquqlara hörmət edilməsi və
qorunmasının təmin edilməsinə görə
hökumət orqanları və təşkilatlar
məsuliyyət daşıyırlar.
3
Bəs bu hüquqlar hansılardır? Onlar
uşaqların gündəlik həyatlarına necə təsir
göstərir?
3 2-ci maddə (BMT-ninUHK) hökumət təşkilatlarının sənin
bütün hüquqlarına hörmətin təmin edilməsinə məsuliyyət
daşıdığını göstərir.
Piter, Ronaldas və Raluka Avropanın müxtəlif ölkələrində və alternativ himayə
Piter, Ronaldas və Raluka Avropanın müxtəlif ölkələrində və alternativ himayə
altında yaşayırlar. Bir gün onlar Avropanın müxtəlif yerlərindən gəlmiş və
altında yaşayırlar. Bir gün onlar Avropanın müxtəlif yerlərindən gəlmiş və
himayə altında yaşamaq təcrübəsi olan gənclərin toplaşdıqları gənclərə həsr
himayə altında yaşamaq təcrübəsi olan gənclərin toplaşdıqları gənclərə həsr
olunmuş beynəlxalq tədbirdə görüşdülər.
olunmuş beynəlxalq tədbirdə görüşdülər.
6
Gəlin ciddi danışaq,
Gəlin ciddi danışaq,
bizim hamımızın görməli
bizim hamımızın görməli
olduğumuz çoxlu sayda
olduğumuz çoxlu sayda
vəzifələrimiz vardır – ev işləri,
vəzifələrimiz vardır – ev işləri,
otaqlarımızın səliqəyə
otaqlarımızın səliqəyə
Ey oğlanlar, bilirsiniz? Mənə
Ey oğlanlar, bilirsiniz? Mənə
deyiblər ki, himayə altında
deyiblər ki, himayə altında
böyüyən uşaqların çoxlu sayda
böyüyən uşaqların çoxlu sayda
hüquqları vardır, daha dəqiq
hüquqları vardır, daha dəqiq
desək insan hüquqları vardır.
desək insan hüquqları vardır.
İnsan hüquqları? Başa
İnsan hüquqları? Başa
düşmədim, məgər bizim
düşmədim, məgər bizim
heyvan hüquqlarımız
heyvan hüquqlarımız
olmalı idi ki? (gülür)
olmalı idi ki? (gülür)
Əla fi kirdir. Mən Birləşmiş Millətlər
Əla fi kirdir. Mən Birləşmiş Millətlər
Təşkilatının uşaqların hüquqlarına dair
Təşkilatının uşaqların hüquqlarına dair
hansısa sazişi olduğu haqda eşitmişəm,
hansısa sazişi olduğu haqda eşitmişəm,
gəlin bunu araşdıraq.
gəlin bunu araşdıraq.
Ha-ha-ha!!!
Ha-ha-ha!!!
Ha-ha-ha!!!
salınması… Lakin hüquqlara gəldikdə isə?
salınması… Lakin hüquqlara gəldikdə isə?
Mən bu haqda heç nə bilmirəm. Bizim heç bir
Mən bu haqda heç nə bilmirəm. Bizim heç bir
hüququmuz yoxdur. Sən hər şeyə elə tez
hüququmuz yoxdur. Sən hər şeyə elə tez
inanırsan ki, Raluka.
inanırsan ki, Raluka.
Bir dayan Renaldas! Hər şeyə bu
Bir dayan Renaldas! Hər şeyə bu
qədər mənfi yanaşma. Mən də bu
qədər mənfi yanaşma. Mən də bu
cür hüquqlar barədə müxtəlif şeylər
cür hüquqlar barədə müxtəlif şeylər
eşitmişəm. Yaşadığım yerdə bizim
eşitmişəm. Yaşadığım yerdə bizim
ev qaydalarını müəyyən etmək hüqu-
ev qaydalarını müəyyən etmək hüqu-
qumuz vardır. Bəlkə bunların necə
qumuz vardır. Bəlkə bunların necə
hüquqlar olduğunu yoxlayaq?
hüquqlar olduğunu yoxlayaq?
Gəlin yoxlayaq,
Gəlin yoxlayaq,
yoxlayaq, yoxlayaq!
yoxlayaq, yoxlayaq!
Gəlin yoxlayaq,
yoxlayaq, yoxlayaq!