Historia, filozofia, socjologia I materializm historyczny



Yüklə 168,87 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/6
tarix01.12.2017
ölçüsü168,87 Kb.
#13192
  1   2   3   4   5   6


Antonio Labriola

Historia, filozofia, 

socjologia i materializm 

historyczny

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2006




Antonio Labriola – Historia, filozofia, socjologia i materializm historyczny (1902/1903 rok)

© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)

- 2 -


www.skfm-uw.w.pl

„Historia,   filozofia,   socjologia   i   materializm 

historyczny”   („Storia,   filosofia   della   storia, 

sociologia   e   materialismo   storico”)   to   jeden   z 

wykładów, które w roku akademickim 1902-1903 

wygłaszał   Antonio   Labriola   na   Uniwersytecie 

Rzymskim.   Wykład   ten,   obok   wielu   innych 

tekstów,  ukazał  się  następnie  w  zbiorze  Antonio 

Labriola,  Scritti  vari  di  fllosofia  e politica,  Bari, 

1906 r.


Podstawa niniejszego wydania: Antonio Labriola, 

„Pisma   filozoficzne   i   polityczne”,   tom   1,   wyd. 

Książka i Wiedza, Warszawa 1962.

Tłumaczenie   z   języka   włoskiego:   Barbara 

Sieroszewska.



Antonio Labriola – Historia, filozofia, socjologia i materializm historyczny (1902/1903 rok)

I

Terminu historia używa się, jakby w celu zmylenia nas, na oznaczenie dwóch całkowicie różnych 



pojęć: całokształtu minionych wydarzeń oraz całokształtu środków pisarskich i naukowych, za pomocą 

których podaje się te wydarzenia do wiadomości.

Wyraz   grecki   odpowiada   temu   drugiemu   znaczeniu,   a   nawet   wyraża   subiektywną   postawę 

badawczą;   wraz   z   ojcem  historii   pojawia   się   literacki  sens  tego   słowa:   „Oto   jest   ekspozycja   badań 

Herodota”. Kiedy w połowie XIX w. zaczęła się przejawiać potrzeba zorganizowanej dyscypliny badań 

historycznych,   Gervinus   wymyślił   nazwę  historica



1

  przez   analogię   z   gramatyką   i   logiką.   Natomiast 

niemiecki wyraz Geschichte, pochodzący od czasownika geschehen – zdarzyć się – reprezentuje tę pierwszą 

kategorię, albo też powiedzieć można, że reprezentuje ciąg kolejnych wydarzeń. Kwestia ta wydaje się 

obojętna,  a   jednak  w  pojęciu  filozofii  historii   staje  się  zagadnieniem  podstawowym;  dość   przytoczyć 

rozliczne   nonsensy,   które   zostały   wypowiedziane   ostatnio   we   Włoszech   w   dyskusjach   na   temat 

materializmu historycznego: w dyskusjach tych wiele nawet wybitnie inteligentnych ludzi nie potrafiło 

zrozumieć,   że   ta   doktryna   dotyczy   znajomości   faktów   i   wydarzeń,  a   nie   filozofii   badań   i   sztuki 

narratorskiej.

Stąd też pytanie, które wielu sobie stawia – czy mianowicie historia może stać się nauką ścisłą – 

wymaga dwojakiego potraktowania, w zależności od tego, czy słowo to bierzemy w pierwszym czy drugim 

znaczeniu. Co się tyczy znaczenia drugiego, trzeba przede wszystkim pamiętać, że przed wiekiem XIX nie 

istniały naukowe metody badań historycznych i że nawet jeśli jakiś poszczególny intelektualista, pisząc o 

jakiejś określonej epoce, przejawiał zmysł krytyczny, to jednak nigdy ta krytyka nie przybierała formy reguł 

i kanonów

2

. Od czasu, kiedy zaistniała potrzeba krytycznego traktowania historii, z poszczególnych doktryn 



uformowały się i wykrystalizowały różne teorie egzegezy i interpretacji, które pozwalają stwierdzić, że ktoś 

się dzisiaj przygotowuje filologicznie do stania się na przykład włoskim mediewistą.

A zatem nie historia w sensie narracyjnym stała się nauką ścisłą, gdyż narracja związana jest zawsze 

z dziedziną intuicji, tylko nasze sposoby odtwarzania przeszłości stały się poprawne, stały się naukowe, na 

przykład na polu lingwistyki, epigrafii itp. Gdyby ludzie rozprawiający o tych rzeczach raczej na chybił 

trafił  chcieli  postawić   zagadnienie  w  sposób   właściwy,  powinni   by  je  sformułować  tak:   Jaki  stopień 

naukowego przygotowania jest potrzebny, aby sięgnąć do dokumentów, które trzeba zbadać dogłębnie, 

chcąc odtworzyć sylwetkę przeciętnego florentczyka z początku wieku XIV?

Jeśli natomiast postawimy dylemat „nauka czy sztuka” w odniesieniu nie do naszych metod, ale do 

całokształtu wydarzeń, przekonamy się wkrótce, że dylemat ten się nie ostoi. Przypuszczalnie nikomu nie 

przyjdzie do głowy pytać fizjologa, czy trawienie jest sztuką czy nauką, jakkolwiek o fizjologii jako takiej 

można powiedzieć, że jest równocześnie sztuką, albo też techniką doświadczalną, a w swoich konkluzjach 

jest nauką. A kiedy mówimy, że historia, jako suma wydarzeń, nie podpada pod dylemat „sztuka czy 

nauka”, to nie jest to zwykła, oczywista uwaga, lecz coś sięgającego w głąb zagadnienia. Jeśli, jak było 

powiedziane wyżej, potrzebujemy rozlicznych sposobów i metod naukowych, aby ustalić prawdę wydarzeń, 

które chcemy następnie odtworzyć jako sztukę opowiadania czy ekspozycji, to dlatego, że historia w sensie 

obiektywnym obecnie nie ukazuje nam się już jako przypadkowy produkt pewnej sumy dowolnych czynów 

ani też jako emanacja woli wyższej, co byłoby jej wytłumaczeniem teologicznym, ale jako coś będącego w 

automatycznym   ruchu,   coś,   co   przedstawia   sumę   działalności   ludzkiej   w   procesie   przemian   samego 

człowieka   od   stanu   zwierzęcego   aż   po   jego   stan   obecny.   A   skoro   zaznajomiliśmy   się   już   z   tym 

wielopostaciowym  procesem,  który   jest  historią   w  sensie  obiektywnym,  absurdem  jest  zadawać  sobie 

pytanie, czy to sztuka czy nauka – jest to bowiem podstawa zarówno wszelkiej sztuki, jak nauki. Wszystkie 

dziedziny sztuki i nauki są aspektami czy momentami tego samego procesu kształtowania się człowieka. 

Kiedy na przykład ustalamy w estetyce kanony poematu epickiego, albo też w dyscyplinach praktycznych 

1

 Termin historica używany był już w dawnej literaturze, np. w książce Vossia z r. 1622. (Przyp. red. wł.).



2

  Również  i to twierdzenie  należałoby  złagodzić, rozumiejąc  je w pewnym przybliżeniu:  zob. G. Gentile,  Contribution  à 



l'histoire de la méthode historique, w «Revue de synthèse historique», V, 129-152. (Przyp. red. wł.).

© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)

- 3 -


www.skfm-uw.w.pl


Yüklə 168,87 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə