Temat
lekcji
|
Zagadnienia
|
Wymagania na poszczególne oceny
|
dopuszczająca
|
dostateczna
|
dobra
|
bardzo dobra
|
celująca
|
I. Świat śródziemnomorski
|
1. Początki świata greckiego
|
1. Skąd się wzięła nazwa „Europa”?
2. Początki cywilizacji greckiej
3. Morze w świecie greckim
4. Kolonizacja grecka
5. Grecy i barbarzyńcy
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: polis, wielka kolonizacja, kolonia, metropolia
– omawia działalność Herodota
– objaśnia znaczenie dat wielkiej kolonizacji greckiej (VIII–VI w. p.n.e.)
– przedstawia genezę pojęcia Europa
– opisuje zmiany geograficznego rozumienia terminu Europa
– wymienia przyczyny i skutki wielkiej kolonizacji greckiej
– prezentuje stosunek Greków do handlu morskiego i żeglugi.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: kultura minojska, kultura mykeńska, Hellada, faktoria, barbarzyńca
– objaśnia znaczenie dat istnienia kultury minojskiej (ok. 2000–1470 r. p.n.e.) i kultury mykeńskiej (ok. 1600–1200 r. p.n.e.)
– przedstawia legendarne przekazy na temat Minosa i Agamemnona
– wskazuje na mapie zasięg wielkiej kolonizacji greckiej
– charakteryzuje kultury: minojską i mykeńską.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: „wieki ciemne”, Wielka Grecja
– omawia działalność postaci: Eratostenesa, Strabona
– sytuuje w czasie: „wieki ciemne” (ok. 1200–800 r. p.n.e.), epokę klasyczną (V–IV w. p.n.e.)
– wskazuje na mapie granice państw starożytnych leżących w basenie Morza Śródziemnego
– opisuje początki cywilizacji greckiej
– przedstawia stosunek Greków do innych ludów świata starożytnego.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: system kabotażowy, pajdeja
– omawia działalność postaci: Hekatajosa z Miletu, Klaudiusza Ptolemeusza
– przedstawia wpływ konfliktów i różnic kulturowych na kształtowanie się wspólnoty Hellenów.
|
Uczeń:
– ocenia rolę Morza Śródziemnego w świecie starożytnym
– ocenia stosunek Greków do barbarzyńców.
|
2. Kultura grecka i jej dziedzictwo
|
1. Złoty wiek Aten
2. Greckie korzenie nauki
3. Architektura i sztuka
4. Kultura hellenistyczna
5. Synkretyzm religijny
6. Aleksandria – stolica nauki
greckiej w Egipcie
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: filozofia, hellenizm
– omawia działalność postaci: Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Herodota, Archimedesa, Fidiasza
– objaśnia znaczenie daty pierwszych igrzysk olimpijskich (776 r. p.n.e.)
– charakteryzuje gatunki dramatyczne powstałe w starożytnej Grecji
– prezentuje osiągnięcia architektury i sztuki greckiej
– przedstawia przyczyny ukształtowania się kultury hellenistycznej
– wymienia osiągnięcia kulturalne i naukowe, które cywilizacja europejska zawdzięcza starożytnym Grekom.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: Akademia Platona, Liceum Arystotelesa
– omawia działalność postaci: Peryklesa, Tukidydesa, Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa, Talesa z Miletu, Euklidesa
– objaśnia znaczenie dat istnienia kultury hellenistycznej (323–30 r. p.n.e.)
– przedstawia osiągnięcia historiografów greckich
– wyjaśnia rolę filozofii w starożytnej Grecji
– prezentuje rolę teatru w świecie greckim
– wymienia cechy charakterystyczne stylu klasycznego w sztuce
– wyjaśnia, co wpłynęło na rozwój kultury hellenistycznej.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: hedoniści, cynicy, retoryka, sofiści, synkretyzm
– omawia działalność postaci: Protagorasa z Abdery, Gorgiasza z Leontinoj, Ksenofonta, Arystofanesa, Parmenidesa, Eratostenesa
– wskazuje na mapie centra kultury hellenistycznej
– charakteryzuje okres klasyczny w historii starożytnej Grecji
– przedstawia osiągnięcia filozofów greckich
– prezentuje wpływ Greków na rozwój nauki
– wyjaśnia, na czym polegał synkretyzm religijny w epoce hellenistycznej.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Kallimacha, Teokryta
– wyjaśnia, dlaczego Grecy przejmowali elementy kultury ludów Wschodu
– opisuje wpływ kultów wschodnich na religię grecką
– przedstawia rolę Aleksandrii jako kulturowego centrum świata hellenistycznego.
|
Uczeń:
– ocenia wpływ filozofii na życie starożytnych Greków
– ocenia cywilizacyjne skutki rozwoju kultury hellenistycznej
– ocenia rezultaty polityki władców hellenistycznych wobec ludności podbitych krain.
|
3. Podboje rzymskie
|
1. Wpływy etruskie
2. Rzym – główna potęga Italii
3. Powstanie Imperium Rzymskiego
4. Rzymianie w Grecji – zdobywcy i uczniowie
5. Podziały świata rzymskiego
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu forum
– omawia działalność postaci: Romulusa, Horacego, Cycerona
– objaśnia znaczenie daty założenia Rzymu (753 r. p.n.e.)
– przedstawia legendarne początki Rzymu
– podaje przykłady wkładu starożytnych Rzymian w rozwój cywilizacji europejskiej
– wymienia wzorce greckie przejęte przez Rzymian.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Eneasza, Publiusza Korneliusza Scypiona, Wergiliusza, Owidiusza
– objaśnia znaczenie dat: I wojny punickiej (264–241 r. p.n.e.), II wojny punickiej (218–201 r.
p.n.e.), III wojny punickiej (149–146 r. p.n.e.)
– charakteryzuje stosunek Rzymian do podbitych ludów
– przedstawia organizację Imperium Rzymskiego
– prezentuje wpływ osiągnięć starożytnych Greków na kulturę Rzymian.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie zasady: Divide et impera i terminu bazylika
– omawia działalność postaci: Pyrrusa, Katona Starszego, Tacyta, Swetoniusza
– wskazuje na mapie zasięg rozwoju terytorialnego państwa rzymskiego
do II w. n.e.
– opisuje wpływ kultury etruskiej na społeczeństwo Italii
– przedstawia etapy rozwoju terytorialnego Imperium Rzymskiego
– omawia podział kulturowy i gospodarczy państwa rzymskiego.
|
Uczeń:
– opisuje i ocenia skutki podbojów prowadzonych przez Rzymian w świecie śródziemnomorskim
– wymienia czynniki, które wpłynęły na trwałość podbojów rzymskich.
|
Uczeń:
– ocenia skuteczność rzymskiej zasady: Divide et impera.
|
4. Europa staje się rzymska
|
1. Pax Romana
2. Rzymscy budowniczowie Europy
3. Romanizacja
4. Prawo rzymskie
5. Początki chrześcijaństwa
6. Chrześcijaństwo religią imperium
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: pax Romana, romanizacja, urbanizacja, akwedukt, chrześcijaństwo
– objaśnia znaczenie dat utrzymywania się „pokoju rzymskiego” (27 r. p.n.e. – 180 r. n.e.)
– omawia działalność postaci: Jezusa z Nazaretu, św. Pawła z Tarsu
– wyjaśnia, na czym polegał proces romanizacji
– przedstawia skutki romanizacji widoczne współcześnie w krajach Europy
– wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo rozpowszechniło się wśród mieszkańców Imperium Rzymskiego.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: limes, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana, Ewangelia, apostoł
– omawia działalność postaci: Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Justyniana
– objaśnia znaczenie dat: wydania Edyktu mediolańskiego (313 r. n.e.) oraz edyktów Teodozjusza Wielkiego (380 i 392 r. n.e.)
– wyjaśnia znaczenie pax Romana dla świata rzymskiego
– przedstawia rozwój sieci dróg i mostów w państwie rzymskim
– opisuje rozwój prawodawstwa rzymskiego i jego ponadczasowe zalety.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: mitraizm, saduceusze, faryzeusze
– wymienia wady i zalety umocnień granicznych wzniesionych przez Rzymian
– wyjaśnia, w jaki sposób drogi przyczyniły się do rozwoju państwa rzymskiego
– charakteryzuje religie wyznawane w starożytnym Rzymie
– omawia proces przekształcania się chrześcijaństwa w religię państwową.
|
Uczeń:
– opisuje techniki i materiały stosowane przez Rzymian w budownictwie
– omawia znaczenie limesu dla Imperium Rzymskiego i jego sąsiadów.
|
Uczeń:
– ocenia wpływ romanizacji na kulturę współczesnej Europy
– ocenia znaczenie prawa rzymskiego dla dalszego rozwoju cywilizacji europejskiej.
|
II. Kształtowanie się Europy
|
1. Na gruzach Imperium Rzymskiego
|
1. Podział Imperium Rzymskiego
2. Wędrówki ludów
3. Bizancjum
4. Początki państw germańskich i słowiańskich
5. Kościół we wczesnym średniowieczu
6. Frankowie następcami Rzymian
7. Niespokojna Europa
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: schizma, renesans karoliński, wędrówka ludów
– omawia działalność postaci Karola Wielkiego
– objaśnia znaczenie dat: upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476 r.), schizmy wschodniej (1054 r.), upadku Konstantynopola (1453 r.)
– przedstawia skutki wędrówki ludów dla Imperium Rzymskiego
– wymienia nazwy państw germańskich powstałych na terenach dawnego cesarstwa zachodniorzymskiego.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Justyniana, Karola Młota
– objaśnia znaczenie dat: podziału Imperium Rzymskiego (395 r.), bitwy pod Poitiers (732 r.), misji Cyryla i Metodego (863 r.)
– prezentuje okoliczności i skutki podziału Imperium Rzymskiego
– przedstawia przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego
– wyjaśnia okoliczności i skutki schizmy wschodniej
– opisuje proces budowy państwa Franków
– charakteryzuje osiągnięcia renesansu karolińskiego.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: arianizm, głagolica
– omawia działalność postaci: Attyli, Odoakra, Cyryla, Metodego, Czyngis-chana
– objaśnia znaczenie dat: najazdu Hunów na Europę (375 r.), bitwy pod Adrianopolem (378 r.), przejęcia władzy przez Karolingów (751 r.), najazdów normańskich na Europę (IX–XI w.), powstania imperium mongolskiego (XIII w.)
– wskazuje na mapie kierunki wędrówek ludów
– opisuje rolę Bizancjum w średniowiecznej Europie
– przedstawia rozwój i znaczenie Kościoła w średniowiecznej Europie Zachodniej
– prezentuje proces chrystianizacji Europy Środkowej i Wschodniej
– wyjaśnia, dlaczego Frankowie zostali następcami Rzymian.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie dat: założenia Konstantynopola (330 r.), splądrowania Rzymu przez Wizygotów (410 r.), najazdów węgierskich na Europę (IX w.), bitwy na Lechowym Polu (955 r.)
– omawia okoliczności powstania państw germańskich i słowiańskich
– przedstawia zasięg i skutki najazdów normańskich na Europę
– wymienia następstwa najazdów Bułgarów, Węgrów i Mongołów na Europę
– wyjaśnia, na czym polegała idea „przeniesienia imperium” w państwie Karolingów
– określa wpływy kulturowe docierające do Bizancjum.
|
Uczeń:
– ocenia skutki przemian społeczno-politycznych w Europie we wczesnym średniowieczu
– ocenia, które
z państw germańskich powstałych na gruzach cesarstwa zachodniorzymskiego miały najważniejsze znaczenie.
|
2. W kręgu islamu
|
1. Początki islamu
2. Podział świata muzułmańskiego
3. Podboje arabskie
4. Handel i rzemiosło arabskie
5. Architektura i sztuka islamu
6. Wpływ kultury muzułmańskiej na cywilizację europejską
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: hidżra, islam, muzułmanin, Koran, meczet
– omawia działalność Mahometa
– objaśnia znaczenie daty ucieczki Mahometa z Mekki do Medyny (622 r.)
– przedstawia główne założenia islamu.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: kalifat, arabeska, minaret
– omawia działalność Omara I
– prezentuje okoliczności pojawienia się islamu
– wskazuje na mapie kierunki i zasięg ekspansji muzułmanów
– przedstawia przyczyny, zasięg i skutki podbojów arabskich
– charakteryzuje architekturę i sztukę islamu
– wymienia przykłady wpływu kultury muzułmańskiej na cywilizację europejską.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: sunnici, szyici, Sunna, szariat, astrolabium
– omawia działalność postaci: Awicenny, Awerroesa
– opisuje historię państwa arabskiego po śmierci Mahometa
– wyjaśnia, na czym polega podział wśród muzułmanów
– prezentuje rozwój handlu i rzemiosła arabskiego
– wymienia najważniejsze cechy funkcjonalne i architektoniczne meczetów
– przedstawia politykę Arabów wobec wyznawców różnych religii.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu neoplatonizm
– omawia działalność postaci: Alego ibn Abi Taliba, Ibn Chalduna
– prezentuje związki między islamem, chrześcijaństwem i judaizmem
– wymienia przyczyny dynamicznej ekspansji islamu w średniowieczu
– przedstawia różnice między doktrynami sunnitów i szyitów.
|
Uczeń:
– ocenia wpływ kultury muzułmańskiej na cywilizację europejską.
|
3. Wyprawy krzyżowe
|
1. Ekspansja Turków seldżuckich
2. Początki ruchu krucjatowego w Europie Zachodniej
3. Pierwsze krucjaty
4. Państwa łacińskie na Bliskim
Wschodzie
5. Kontrofensywa muzułmanów
6. Cesarstwo łacińskie i zmierzch idei krucjat
7. Skutki krucjat
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: krucjata, zakony rycerskie
– objaśnia znaczenie dat: krucjaty ludowej (1096 r.), zdobycia Akki przez muzułmanów (1291 r.)
– przedstawia przyczyny społeczne, ekonomiczne i religijne wypraw krzyżowych
– wymienia skutki krucjat dla rycerstwa europejskiego.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: Lewant, cesarstwo łacińskie, ksenofobia, pogrom, getto
– omawia działalność postaci: Urbana II, Saladyna
– objaśnia znaczenie dat: synodu w Clermont (1095 r.), zdobycia Jerozolimy przez krzyżowców (1099 r.), IV krucjaty (1202–1204 r.)
– opisuje okoliczności zwołania, przebieg i skutki I wyprawy krzyżowej
– wyjaśnia, jaką rolę odgrywały zakony rycerskie
– przedstawia przyczyny, przebieg i skutki IV krucjaty
– wymienia przyczyny upadku państw łacińskich na Bliskim Wschodzie.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Fryderyka I Barbarossy, Filipa
II Augusta, Ryszarda Lwie Serce
– objaśnia znaczenie dat: II wyprawy krzyżowej (1147 r.), III wyprawy krzyżowej (1189–1202 r.), upadku cesarstwa łacińskiego (1261 r.)
– wskazuje na mapie państwa utworzone na Bliskim Wschodzie przez krzyżowców
– charakteryzuje organizację państw łacińskich na Bliskim Wschodzie
– wymienia przyczyny organizowania wypraw krzyżowych na tereny poza Ziemią Świętą.
|
Uczeń:
– omawia działalność Aleksego I Komnena
– objaśnia znaczenie dat: bitwy pod Manzikertem (1071 r.), bitwy pod Hattin (1187 r.), krucjaty przeciw albigensom (1209–1229 r.)
– prezentuje zasięg i skutki ekspansji Turków seldżuckich
– przedstawia przyczyny oraz skutki II i III wyprawy krzyżowej
– wymienia przykłady wypraw krzyżowych na tereny poza Ziemią Świętą.
|
Uczeń:
– ocenia wpływ krucjat na relacje między chrześcijanami a muzułmanami
– ocenia skutki polityczne i kulturowe krucjat dla średniowiecznej Europy.
|
4. Średniowieczna Hiszpania na styku trzech kultur
|
1. Rekonkwista
2. Chrześcijanie i muzułmanie
3. Żydzi sefardyjscy
4. Współistnienie wielu kultur
5. Kres tolerancji na Półwyspie Iberyjskim
6. Hiszpania po rekonkwiście
7. Prześladowania Żydów w średniowiecznej Europie
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: rekonkwista, inkwizycja
– omawia konflikty między muzułmanami a chrześcijanami na Półwyspie Iberyjskim
– wymienia przykłady pokojowego współistnienia wyznawców chrześcijaństwa, islamu
i judaizmu na Półwyspie Iberyjskim.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: Maurowie, diaspora
– objaśnia znaczenie dat: „czarnej śmierci” (1348–1349 r.), zdobycia Grenady (1492 r.)
– wyjaśnia wpływ rekonkwisty na stosunek chrześcijan do wyznawców islamu i judaizmu
– opisuje politykę arabską wobec wyznawców różnych religii.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: auto da fé, moryskowie
– objaśnia znaczenie daty zjednoczenia Kastylii i Aragonii (1479 r.)
– wskazuje na mapie zmiany terytorialne na Półwyspie Iberyjskim, które zaszły w wyniku rekonkwisty
– przedstawia stosunek Maurów do Żydów sefardyjskich
– opisuje przyczyny, przejawy i skutki prześladowania Żydów w średniowiecznej Europie.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: mozarabowie, mudejarowie
– objaśnia znaczenie dat: pierwszego pogromu Żydów w Grenadzie (1066 r.), bitwy pod Las Navas de Tolosa (1212 r.)
– wymienia okresy z historii Żydów sefardyjskich na Półwyspie Iberyjskim w średniowieczu
– omawia politykę iberyjskich władców chrześcijańskich wobec wyznawców islamu oraz judaizmu.
|
Uczeń:
– ocenia współistnienie wielu kultur i religii na Półwyspie Iberyjskim pod panowaniem arabskim
– ocenia stosunek chrześcijan do wyznawców islamu i judaizmu w okresie rekonkwisty.
|
III. Europa odkrywa świat
|
1. Krok poza Europę
|
1. Przednowożytne wyobrażenia o świecie
2. Średniowieczni odkrywcy
3. Podłoże ekonomiczne wypraw odkrywczych
4. Rozwój nauki i techniki
5. Uwarunkowania społeczne wypraw odkrywczych
6. Ekspansja portugalska
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu karawela
– omawia działalność Marca Polo
– objaśnia znaczenie dat wyprawy Marca Polo (1271–1295 r.)
– omawia przyczyny, zasięg i skutki wypraw podróżników europejskich w średniowieczu.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: busola, jedwabny szlak
– omawia działalność postaci: Henryka Żeglarza, Bartolomeu Diaza
– objaśnia znaczenie daty odkrycia Przylądka Dobrej Nadziei (1488 r.)
– wskazuje na mapie państwa europejskie, których mieszkańcy uczestniczyli w średniowieczu w handlu śródziemnomorskim
– wymienia wynalazki techniczne, które umożliwiały podejmowanie wypraw dalekomorskich
– podaje ekonomiczne i społeczne przyczyny organizowania wypraw odkrywczych
– wyjaśnia, dlaczego Portugalczycy jako pierwsi podjęli ryzyko wypraw odkrywczych
– określa kierunki wypraw odkrywczych Portugalczyków.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: terra incognita, kwadrant, laska Jakuba
– wskazuje na mapie obszary opanowane przez Portugalczyków w XV w.
– omawia średniowieczne wyobrażenia o świecie
– wyjaśnia przyczynę zmiany sposobu postrzegania świata u schyłku średniowiecza
– przedstawia średniowieczną wymianę handlową
– określa wpływ rozwoju nauki i techniki na organizowanie wypraw odkrywczych
– wyjaśnia, które zalety karaweli zadecydowały o powodzeniu wypraw oceanicznych.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Giovanniego da Piano dei Carpini, Benedykta Polaka, Odoryka z Pordenone
– objaśnia znaczenie daty przyznania Portugalii monopolu na handel afrykański (1452 r.)
– opisuje znaczenie połączeń handlowych między
Dalekim Wschodem a Europą w średniowieczu
– wymienia przyczyny angażowania się władców i szlachty iberyjskiej w organizowanie wypraw odkrywczych.
|
Uczeń:
– ocenia znaczenie przełamania przez Portugalczyków strachu przed dalekimi wyprawami
– ocenia stosunek żeglarzy portugalskich do ludności tubylczej na wybrzeżach Afryki.
|
2. Wielkie odkrycia geograficzne
|
1. Wyprawy Krzysztofa Kolumba
2. Pierwsze kontakty Europejczyków z Indianami
3. Droga morska do Indii
4. Poznawanie Nowego Świata
5. Wyprawa dookoła świata
6. Odkrycia Jamesa Cooka
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana
– objaśnia znaczenie dat: pierwszej wyprawy Krzysztofa Kolumba (1492 r.), ekspedycji Vasco da Gamy (1497–1498 r.), wyprawy Ferdynanda Magellana i Juana Elcaño (1519–1522 r.)
– wymienia przyczyny oraz skutki wypraw odkrywczych Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy i Ferdynanda Magellana.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Ameriga Vespucciego, Jamesa Cooka
– objaśnia znaczenie dat ekspedycji Jamesa Cooka (1768–1779 r.)
– wskazuje na mapie trasy wypraw Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy i Ferdynanda Magellana
– omawia przebieg wypraw Krzysztofa Kolumba i Ferdynanda Magellana
– przedstawia skutki wielkich odkryć geograficznych dla państw europejskich
– charakteryzuje proces kolonizowania Nowego Świata
– wyjaśnia znaczenie wypraw Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana i Jamesa Cooka dla rozwoju światowej wymiany handlowej.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Vasco Núñeza de Balboa, Giovanniego Cabota, Jacques’a Cartiera, Francisa Drake’a
– objaśnia znaczenie dat: trzeciej wyprawy Krzysztofa Kolumba (1498 r.), wypraw Vasco Núñeza de Balboa (1513 r.), Giovanniego Cabota (1497 r.), Jacques’a Cartiera (1534 r.) i Francisa Drake’a (1577–1580 r.)
– określa motywy działań zdobywców Nowego Świata
– charakteryzuje stosunek Europejczyków do Indian
– opisuje wyprawy odkrywcze do Nowego
Świata zorganizowane w XVI w.
– omawia zasięg odkryć Jamesa Cooka.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Giovanniego da Verrazana, Pedra Cabrala
– objaśnia znaczenie dat: odkrycia Brazylii przez Pedra Cabrala (1500 r.), wyprawy Giovanniego da Verrazana (1524 r.)
– wyjaśnia motywy i skutki wyprawy Francisa Drake’a dookoła świata
– opisuje trudności, z którymi zmagali się odkrywcy europejscy na przełomie XV i XVI w.
|
Uczeń:
– ocenia stosunek Europejczyków do Indian i Nowego Świata
– ocenia wpływ wielkich odkryć geograficznych na sytuację polityczną i gospodarczą w Europie.
|
3. Europejczycy w Nowym Świecie
|
1. Konkwistadorzy w Ameryce Środkowej
2. Podbój imperium Inków
3. Początki rywalizacji o kolonie w XVI wieku
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: konkwista, konkwistadorzy
– omawia przyczyny, przebieg i skutki podbojów Hernána Cortésa oraz Francisca Pizzara
– wymienia nazwy obszarów, na których Europejczycy rozpoczęli w XVI w. kolonizację.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Hernána Cortésa, Francisca Pizarra, Elżbiety I Tudor
– objaśnia znaczenie dat: wyprawy Hernána Cortésa do państwa Azteków (1519 r.), podboju Inków przez Francisca Pizarra (1532–1533 r.), klęski Wielkiej Armady (1588 r.)
– wymienia nazwy cywilizacji prekolumbijskich
– wyjaśnia, jakie czynniki miały wpływ na sukcesy konkwistadorów
– charakteryzuje stosunek zdobywców europejskich do plemion indiańskich.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Montezumy, Atahualpy, Karola
V Habsburga
– objaśnia znaczenie dat: podpisania traktatów w Tordesillas (1494 r.) i Saragossie (1529 r.)
– wskazuje na mapie podział kolonialny Ameryki z XVI–XVII w.
– przedstawia osiągnięcia cywilizacji prekolumbijskich
– opisuje kolonialny podział świata w XVI w.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Tupaca Amaru, Tupaca Amaru II
– przedstawia sposoby rywalizacji o kolonie w XVI w.
– opisuje okoliczności powstania hiszpańskiego imperium kolonialnego w XVI w.
– wymienia gospodarcze i polityczne przyczyny przystąpienia Anglików, Francuzów oraz Holendrów w XVI w. do rywalizacji o kolonie.
|
Uczeń:
– ocenia postępowanie konkwistadorów i politykę państw europejskich wobec rdzennych mieszkańców Nowego Świata.
|
4. Początki gospodarki światowej
|
1. Skutki ekologiczne i kulturowe wielkich odkryć
2. Handel kolonialny
3. Rywalizacja o wpływy gospodarcze
4. Początki kapitalizmu
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: gospodarka folwarczno-pańszczyźniana, kapitalizm
– wymienia nazwy towarów, które umożliwiły rozwój handlu kolonialnego
– podaje nazwy państw europejskich, które osiągnęły największe korzyści ze światowej wymiany handlowej w XVI–XVIII w.
– omawia cechy charakterystyczne kapitalizmu
– opisuje warunki transportu i pracy niewolników afrykańskich w epoce nowożytnej.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: „złoty trójkąt”, system nakładczy, manufaktura, giełda, bank
– przedstawia skutki rozprzestrzeniania się w Ameryce chorób pochodzących z Europy
– opisuje przemiany kulturowe będące efektami kolonizowania Nowego Świata
– omawia znaczenie niewolnictwa dla rozwoju kolonii w Nowym Świecie
– prezentuje przemiany gospodarcze w Europie, które sprzyjały rozwojowi kapitalizmu
– wymienia przyczyny ukształtowania się rynku światowego w epoce nowożytnej
– wyjaśnia wpływ wielkich odkryć geograficznych na powstanie kapitalizmu.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu wymiana ekologiczna (kolumbijska)
– objaśnia znaczenie dat wojny siedmioletniej (1756–1763 r.)
– podaje skutki wymiany ekologicznej dla Europy i Nowego Świata
– omawia rozwój handlu kolonialnego
– opisuje funkcjonowanie wymiany handlowej w „złotym trójkącie”
– przedstawia najważniejsze etapy rywalizacji państw europejskich o wpływy gospodarcze na terytoriach zamorskich
– prezentuje zasięg ekspansji kolonialnej państw europejskich w XVIII w.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie daty utworzenia angielskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (1600 r.)
– omawia wpływ handlu kolonialnego na przemiany gospodarcze w Europie Zachodniej
– przedstawia skutki rywalizacji państw europejskich o wpływy gospodarcze na świecie.
|
Uczeń:
– ocenia znaczenie wykorzystywania pracy niewolników z Czarnego Lądu dla rozbudowy mocarstw kolonialnych
– ocenia wpływ europejskiej ekspansji kulturowej, gospodarczej i politycznej na sytuację krajów kolonizowanych.
|
IV. Wiek XIX
|
1. Niepodległe państwa w Nowym Świecie
|
1. Kolonie północnoamerykańskie w XVIII wieku
2. Początek walk o niepodległość
3. Międzynarodowe skutki
rewolucji amerykańskiej
4. Kolonie hiszpańskie w Ameryce na początku XIX wieku
5. Zerwanie związków z Hiszpanią
6. Ameryka dla Amerykanów
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: zasada restauracji, Święte Przymierze, izolacjonizm
– omawia działalność Jerzego Waszyngtona
– objaśnia znaczenie dat: wojny o niepodległość USA (1775–1783 r.), ogłoszenia Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych (4 lipca 1776 r.), kongresu wiedeńskiego
(1814–1815 r.)
– przedstawia przyczyny dążeń niepodległościowych mieszkańców kolonii angielskich w Ameryce Północnej
– wyjaśnia, na czym polegała amerykańska polityka izolacjonizmu.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: Kreole, Metysi
– omawia działalność postaci: Simona Bolivara, Jamesa Monroe’a
– objaśnia znaczenie dat: wojny siedmioletniej (1756–1763 r.), bitwy pod Lexington (1775 r.), bitwy pod Yorktown (1781 r.), zawarcia pokoju w Wersalu (1783 r.), ogłoszenia doktryny Monroe’a (1823 r.)
– opisuje przebieg walk o niepodległość mieszkańców kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej
– wskazuje przełomowe momenty walk mieszkańców kolonii brytyjskich o niepodległość
– prezentuje zdobywanie niepodległości przez państwa Ameryki Łacińskiej
– określa znaczenie postanowień uczestników kongresu wiedeńskiego dla utrwalenia starego porządku w Europie.
|
Uczeń:
– omawia działalność José de San Martína
– objaśnia znaczenie dat: zawarcia pokoju paryskiego (1763 r.), zebrania się Kongresu Kontynentalnego w Filadelfii (1774 r.), proklamowania niepodległości Argentyny, Paragwaju oraz Republiki Kolumbii (1810–1823 r.), Meksyku (1821 r.) i Brazylii (1822 r.)
– wskazuje na mapie kierunki ekspansji amerykańskiej w XIX w.
– przedstawia reakcje kolonistów na restrykcyjną politykę Wielkiej Brytanii
– wyjaśnia, co miało wpływ na kształtowanie się amerykańskiej świadomości narodowej
– charakteryzuje sytuację gospodarczo-społeczną w koloniach hiszpańskich na początku XIX w.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Miguela Hidalga, Agustína de Iturbide, François Dominique’a Toussainta, Piotra I (cesarza Brazylii)
– objaśnia znaczenie dat: wprowadzenia opłaty stemplowej (1765 r.), ogłoszenia niepodległości Haiti (1804 r.), bitwy pod Ayacucho (1824 r.), II wojny o niepodległość USA (1812–1814 r.)
– wymienia międzynarodowe skutki rewolucji amerykańskiej
– porównuje społeczeństwa Stanów Zjednoczonych oraz nowych państw Ameryki Łacińskiej z pierwszej połowy XIX w.
|
Uczeń:
– porównuje i ocenia skutki walk o niepodległość mieszkańców kolonii brytyjskich oraz hiszpańskich dla kształtowania się nowego układu sił na świecie.
|
2. Nowy kolonializm
|
1. Walka z handlem niewolnikami
2. Imperium Królowej Wiktorii
3. Indie – „perła w koronie brytyjskiej”
4. Państwo Środka i „wiek upokorzeń”
5. Wyścig kolonialny w Afryce
|
Uczeń:
– omawia działalność królowej Wiktorii
– objaśnia znaczenie dat: „wielkiego buntu” w Indiach (1857–1859 r.), incydentu w Faszodzie (1898 r.), II wojny burskiej (1899–1902 r.)
– wyjaśnia, co zadecydowało o potędze kolonialnej Wielkiej Brytanii
– tłumaczy, dlaczego Indie nazywano „perłą w koronie brytyjskiej”
– wymienia nazwy państw, które zabiegały o wpływy gospodarcze w Chinach.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu dominium
– objaśnia znaczenie dat: ustanowienia formalnego
zakazu handlu niewolnikami (1815 r.), zniesienia niewolnictwa w USA (1863 r.), podboju Algierii przez Francuzów (1830–1847 r.), otwarcia Kanału Sueskiego (1869 r.)
– podaje korzyści, które przyniosła Francuzom kolonizacja Algierii
– omawia organizację kolonii brytyjskich w XIX w.
– opisuje politykę brytyjską wobec Indii
– przedstawia przyczyny i skutki wyścigu kolonialnego w Afryce
– wymienia przejawy i skutki zależności Chin od obcych mocarstw w XIX w.
– określa główne kierunki ekspansji kolonialnej Brytyjczyków i Francuzów.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu Aborygeni
– objaśnia znaczenie dat: zawarcia traktatu nankińskiego (1842 r.), utworzenia Dominium Kanady (1867 r.), Związku Australijskiego (1901 r.) i Związku Południowej Afryki (1910 r.)
– przedstawia rolę Australii w imperium kolonialnym Wielkiej Brytanii
– omawia stosunek kolonizatorów do rdzennej ludności Australii
– wymienia skutki brytyjskiej polityki gospodarczej wobec Indii
– prezentuje podział kolonialny Afryki
– określa skutki I wojny opiumowej dla Chin.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie dat: zniesienia niewolnictwa w Wielkiej Brytanii (1833 r.), Portugalii (1869 r.), Brazylii (1888 r.) i we Francji (1848 r.)
– prezentuje etapy znoszenia niewolnictwa w XIX w.
– przedstawia działalność brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej oraz skutki jej polityki dla metropolii i kolonii.
|
Uczeń:
– ocenia politykę Brytyjczyków wobec rdzennej ludności ich kolonii
– ocenia metody, za których pomocą obce mocarstwa w XIX w. uzależniły od siebie Chiny.
|
3. Konflikty kolonialne
|
1. Przeciw kolonizatorom
2. Bunt sipajów
3. Powstania w Chinach
4. Powstanie Mahdiego
5. Konflikty w południowej
Afryce
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie dat:
Wielkiego Buntu w Indiach (1857–1859 r.), powstania tajpingów (1851–1864 r.), powstania bokserów (1898–1901 r.)
– wymienia przyczyny nasilania się konfliktów między ludnością podbitą a kolonizatorami
– wyjaśnia, co zadecydowało o klęskach ponoszonych przez ludność tubylczą w zmaganiach z kolonizatorami.
|
Uczeń:
– omawia działalność Mahdiego
– objaśnia znaczenie dat powstania Mahdiego (1881–1899 r.)
– wyjaśnia, dlaczego Chińczycy nie byli zainteresowani obustronną wymianą handlową z Europejczykami
– wymienia przykłady konfliktów kolonialnych w Azji i Afryce
– przedstawia przyczyny, przebieg i skutki buntu sipajów w Indiach oraz wojen burskich w południowej Afryce.
|
Uczeń:
– omawia działalność Horatia Kitchenera
– objaśnia znaczenie dat: bitwy nad Little Bighorn (1876 r.), bitwy pod Omdurmanem (1898 r.)
– wyjaśnia, jak powstanie sipajów wpłynęło na zmianę sposobu organizacji imperium Brytyjczyków
– opisuje przyczyny, przebieg i skutki powstania Mahdiego
– przedstawia przyczyny, przebieg i skutki powstań: tajpingów oraz bokserów.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Abd al-Kadira, Czaki
– objaśnia znaczenie dat: bitwy
nad Ilsy (1846 r.), proklamowania republiki w Chinach (1911 r.)
– wyjaśnia wpływ nowoczesnej techniki na ekspansję
Europejczyków w Afryce
– przedstawia skutki konfliktów Amerykanów z Indianami
– opisuje reakcję europejskiej opinii publicznej na powstanie „bokserów”.
|
Uczeń:
– ocenia skutki konfliktów kolonialnych dla mieszkańców kolonii mocarstw europejskich.
|
4. Gospodarka w okresie imperializmu
|
1. Rola kolonii w epoce industrialnej
2. Szlaki oceaniczne
3. Kolej a kolonizacja
4. Administrowanie koloniami
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu industrializacja
– przedstawia skutki kolonizacji Afryki i wpływów państw europejskich na tym kontynencie
– wymienia powody ekspansji kolonialnej w XIX w.
– opisuje proces industrializacji w XIX w.
|
Uczeń:
– omawia działalność Ferdinanda de
Lessepsa
– objaśnia znaczenie dat: otwarcia Kanału Sueskiego (1869 r.) i Kanału Panamskiego (1914 r.)
– wskazuje na mapie Kanał Sueski i Kanał Panamski oraz wyjaśnia ich znaczenie dla rozwoju komunikacji i handlu
– przedstawia wpływ rozbudowy sieci kolejowej na rozwój gospodarczy kolonii.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu imperializm
– omawia działalność Leopolda II
– objaśnia znaczenie daty konferencji dyplomatycznej w Berlinie (1884 r.)
– przedstawia rywalizację o kontrolę nad szlakami oceanicznych i portami w XIX w.
– opisuje metody administrowania koloniami przez władze metropolitalne.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie daty ukończenia budowy Kolei Transsyberyjskiej (1916 r.)
– wyjaśnia, na czym polegała odmienność statusu Konga na przełomie XIX i XX w. od pozycji innych kolonii europejskich.
|
Uczeń:
– ocenia cele dokonanych w XIX w. inwestycji mocarstw światowych w koloniach.
|
5. Brzemię białego człowieka
|
1. Stosunek Europejczyków do ludności skolonizowanej
2. Ideologia imperialna
3. Skutki kolonializmu dla ludności pozaeuropejskiej
4. Krytyka kolonializmu
5. Wpływ kolonializmu na kulturę europejską
|
Uczeń:
– omawia działalność Cecila Rhodesa
– wyjaśnia znaczenie wiersza Rudyarda Kiplinga Brzemię białego człowieka
– wymienia podstawowe założenia ideologii imperialnej.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu orientalizm
– omawia działalność Rudyarda Kiplinga
– wymienia czynniki, które wpłynęły na poczucie wyższości kolonizatorów nad ludnością kolonii
– opisuje stosunek Europejczyków do kolonizowanych ludów
– przedstawia skutki kolonializmu dla społeczeństw metropolii kolonialnych oraz ludności kolonii w XIX i XX w.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu transfer kulturowy
– omawia działalność Alberta Schweitzera
– wymienia przyczyny nasilania się krytyki ideologii imperialnej
– przedstawia argumenty przeciwników kolonializmu
– prezentuje wpływ kolonializmu na kulturę Europejczyków w XIX w.
– określa skutki wykorzystywania w posiadłościach zamorskich rozwiązań technologicznych z metropolii.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie imperializmu dla brytyjskiej polityki kolonialnej
– wymienia przykłady postaw krytycznych wobec polityki kolonialnej
– określa przyczynę protekcjonalnego stosunku kolonizatorów do społeczeństw pozaeuropejskich i ich kultury
– podaje przykłady wymiany kulturowej pomiędzy Europą a resztą świata.
|
Uczeń:
– ocenia stosunek Europejczyków do ludności skolonizowanej w XIX i XX w.
– ocenia politykę imperialną mocarstw światowych do czasu wybuchu I wojny światowej.
|
6. Świat wobec dominacji mocarstw kolonialnych
|
1. Japonia: od izolacji do otwarcia na świat
2. Reformy w Japonii
3. Podboje japońskie i wojna z Rosją
4. Niepowodzenie europejskich prób kolonizacji
5. Początki ruchów niepodległościowych w koloniach
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie dat
wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905 r.)
– wymienia reformy mające doprowadzić do modernizacji Japonii w XIX w.
– określa czynniki sprzyjające zainicjowaniu ruchów niepodległościowych w koloniach.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu szogun
– omawia działalność Mutsuhito
– objaśnia znaczenie dat: początku reform cesarza Mutsuhito (1867 r.), bitwy pod Cuszimą (1905 r.)
– określa przyczyny reform wprowadzonych przez cesarza Mutsuhito
– wskazuje na mapie kierunki ekspansji japońskiej z XIX w.
– opisuje wczesny etap działalności Mahatmy Gandhiego w północnej Afryce i Indiach
– wyjaśnia międzynarodowe znaczenie klęski Rosji w wojnie z Japonią.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie dat: wojny japońsko-chińskiej (1894−1895 r.), aneksji Korei przez Japonię (1910 r.)
– przedstawia przyczyny i przejawy polityki izolacji Japonii od reszty świata
– omawia przyczyny oraz skutki wojen Japonii z Chinami i Rosją
– wymienia nazwy państw afrykańskich i azjatyckich, które w XIX w. były niepodległe.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Menelika II, Mathew Perry’ego
– objaśnia znaczenie daty przymusowego nawiązania przez Japończyków kontaktów z USA (1853 r.)
– opisuje przebieg rywalizacji o wpływy w Afganistanie i Etiopii
– wyjaśnia, dlaczego Afganistan i Etiopia zachowały niepodległość w okresie kolonializmu.
|
Uczeń:
– ocenia skutki modernizacji Japonii w XIX i na początku XX w.
– ocenia wpływ polityki mocarstw kolonialnych na radykalizację nastrojów społecznych na świecie.
|
V. Na drodze do globalizacji
|
1. Sojusznik zza Atlantyku
|
1. Stany Zjednoczone w XIX wieku
2. „Ziemia obiecana”
3. Polityka zagraniczna USA w drugiej połowie XIX wieku
4. I wojna światowa
5. Wspaniałe lata 20.
5. Wielki kryzys i New Deal
6. Od izolacjonizmu do
zaangażowania
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: secesja, imigracja, ententa, państwa centralne, Liga Narodów
– objaśnia znaczenie dat: uchwalenia konstytucji USA (1787 r.), wojny secesyjnej (1861–1865 r.), I wojny światowej (1914–1918 r.), krachu na giełdzie nowojorskiej (1929 r.)
– przedstawia przyczyny oraz skutki imigracji Europejczyków do USA w XIX i XX w.
– wymienia przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarczego USA pod koniec XIX i na
początku XX w.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: konfederaci, unioniści, „zasada otwartych drzwi”, kinematografia, kultura masowa, interwencjonizm
– omawia działalność postaci: Thomasa Woodrowa Wilsona, Franklina Delano Roosevelta
– objaśnia znaczenie dat: przystąpienia USA do I wojny światowej (1917 r.), kapitulacji Niemiec (11 listopada 1918 r.), zawarcia traktatu wersalskiego (28 czerwca 1919 r.), ogłoszenia New Deal (1932 r.)
– prezentuje rozwój gospodarczy Stanów Zjednoczonych w pierwszej połowie XIX w.
– przedstawia strukturę społeczną imigrantów w USA w drugiej połowie XIX w.
– wyjaśnia, na czym polegała i jakie miała skutki „zasada otwartych drzwi” stosowana wobec Chin
– opisuje okoliczności zakończenia amerykańskiej polityki izolacjonizmu w okresie I wojny światowej
– określa przyczyny, przejawy i skutki wielkiego kryzysu
– wymienia założenia New Deal
– opisuje konsekwencje ekonomiczne I wojny światowej dla USA.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu nieograniczona wojna podwodna
– objaśnia znaczenie dat: zakupienia przez USA Alaski (1867 r.), rozpoczęcia przez Niemcy nieograniczonej wojny podwodnej (1917 r.), ogłoszenia
planu Wilsona (1918 r.), ogłoszenia programu lend-lease (1941 r.)
– określa znaczenie wojny secesyjnej dla rozwoju USA
– wymienia nabytki terytorialne USA z drugiej połowy XIX w.
– przedstawia rolę USA podczas I wojny światowej
– omawia amerykańską politykę zagraniczną po zakończeniu I wojny światowej
– opisuje życie gospodarcze i społeczne w USA w latach 20. XX w.
– wyjaśnia, jakie znaczenie miała I wojna światowa dla pozycji międzynarodowej Stanów Zjednoczonych.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie daty wojny amerykańsko-hiszpańskiej (1898 r.)
– omawia wpływ wynalazków na życie Amerykanów i gospodarkę USA
– wymienia główne cele oraz kierunki amerykańskiej polityki zagranicznej u progu II wojny światowej.
|
Uczeń:
– ocenia wpływ USA na przebieg I wojny światowej
– ocenia znaczenie programu pokojowego Wilsona dla zapewnienia bezpieczeństwa międzynarodowego.
|
2. Stany Zjednoczone demokratycznym supermocarstwem
|
1. II wojna światowa
2. Plan Marshalla
3. Rywalizacja supermocarstw
4. Stany Zjednoczone wobec Ameryki Łacińskiej i Azji
5. Od odprężenia do „gwiezdnych wojen”
6. „Żandarm świata”
7. Wyzwania geopolityczne
w XXI wieku
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: zimna wojna, żelazna kurtyna, „bogata Północ”, „biedne Południe”
– omawia działalność Michaiła Gorbaczowa
– objaśnia znaczenie dat: ataku na Pearl Harbor (1941 r.), utworzenia NATO (1949 r.), załamania się rządów komunistycznych w państwach Europy Wschodniej (1989 r.)
– prezentuje przebieg zimnej wojny
– omawia okoliczności utworzenia i cele NATO
– wyjaśnia, dlaczego USA są nazywane „żandarmem świata”.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: doktryna powstrzymywania, „gwiezdne wojny”, „praska wiosna”, Jesień Narodów
– omawia działalność Harry’ego Trumana
– objaśnia znaczenie dat: realizacji planu Marshalla (1948–1951 r.), utworzenia RFN i NRD (1949 r.), „praskiej wiosny” (1968 r.), zjednoczenia Niemiec (1990 r.), rozpadu ZSRR (1991 r.)
– prezentuje rolę USA podczas II wojny światowej
– wyjaśnia, na czym polegał i jakie miał skutki układ dwubiegunowy funkcjonujący w powojennym świecie
– wymienia przyczyny wzrostu znaczenia USA na arenie międzynarodowej po 1945 r.
– przedstawia przyczyny powstania i główne założenia doktryny powstrzymywania
– określa założenia i skutki planu Marshalla
– wyjaśnia, na czym polegał program „gwiezdnych wojen”
– określa skutki załamania się systemu komunistycznego.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: odprężenie, system wielobiegunowy
– omawia działalność postaci: George’a Marshalla, Fidela Castro, Ronalda Reagana
– objaśnia znaczenie dat: wojny koreańskiej (1950–1953 r.), wojny wietnamskiej (1959–1975 r.), kryzysu kubańskiego (1962 r.), rozpoczęcia interwencji zbrojnej w Afganistanie (1979 r.)
– podaje przykłady zastosowania doktryny powstrzymywania
– opisuje rywalizację supermocarstw po II wojnie światowej
– określa przyczyny, przebieg i skutki kryzysu kubańskiego oraz interwencji militarnej USA w Wietnamie
– wyjaśnia, na czym polegała polityka odprężenia
– przedstawia cechy amerykańskiej polityki zagranicznej w latach 80. XX w.
– wymienia wyzwania geopolityczne w XXI w.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie dat: ogłoszenia Sojuszu dla Postępu (1961 r.), przejęcia władzy przez Michaiła Gorbaczowa (1985 r.)
– wyjaśnia, dlaczego Amerykanie sprzeciwiali się rządom Fidela Castro na Kubie
– omawia metody stosowane przez Amerykanów w celu zwalczania wpływów komunistycznych w Azji i Ameryce Łacińskiej
– przedstawia różnice w rozwoju gospodarczym supermocarstw
– opisuje politykę ZSRR w okresach odprężenia międzynarodowego.
|
Uczeń:
– ocenia amerykańską politykę zwalczania wpływów komunistycznych na świecie
– ocenia wpływ polityki Ronalda Reagana na rozpad ZSRR.
|
3. Kres imperiów kolonialnych
|
1. Osłabienie pozycji Europy
2. Indyjska droga do niepodległości
3. Dekolonizacja Indochin
4. Niepodległość Afryki
5. Dziedzictwo kolonizacji
europejskiej
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: obywatelskie nieposłuszeństwo, bierny opór, dekolonizacja
– omawia działalność Mahatmy Gandhiego
– określa, jaką rolę w walce o niepodległość Indii odegrała metoda biernego oporu.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu rok Afryki
– omawia działalność Ho Chi Minha
– objaśnia znaczenie dat: utworzenia Indyjskiego Kongresu Narodowego (1885 r.), bitwy pod Dien Bien Phu (1954 r.)
– przedstawia wpływ I i II wojny światowej na pozycję mocarstw kolonialnych oraz na nasilenie się nastrojów niepodległościowych w koloniach
– prezentuje indyjską drogę do niepodległości
– omawia przebieg dekolonizacji w Azji
– wymienia skutki wycofania się Europejczyków z kolonii azjatyckich
– wyjaśnia, dlaczego rok 1960 nazwano rokiem Afryki.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: ruch państw niezaangażowanych, neokolonializm
– omawia działalność Haile Selassie I
– objaśnia znaczenie dat: marszu solnego (1930 r.), ogłoszenia niepodległości Indii i Pakistanu (1947 r.), konferencji w Genewie (1954 r.), powstania ruchu państw niezaangażowanych (1955 r.)
– określa wpływ konfliktów światowych na przemiany społeczne i polityczne w posiadłościach kolonialnych
– przedstawia brytyjską politykę wobec Indii po zakończeniu II wojny światowej
– opisuje przyczyny i skutki sporu pomiędzy Indiami a Pakistanem
– prezentuje proces dekolonizacji Indochin
– wymienia skutki I i II wojny indochińskiej
– omawia proces dekolonizacji Afryki.
|
Uczeń:
– omawia działalność postaci: Muhammada Alego Jinnaha, Mobutu Sese Seko
– objaśnia znaczenie dat powstania Demokratycznej Republiki Wietnamu (1945 r.) i Socjalistycznej Republiki Wietnamu (1976 r.)
– omawia skutki kompromisu wypracowanego podczas obrad tzw. indyjskiego Okrągłego Stołu
– wyjaśnia problem suwerenności postkolonialnych państw afrykańskich.
|
Uczeń:
– ocenia dziedzictwo kolonizacji europejskiej w Azji i Afryce
– ocenia wpływ II wojny światowej na ukształtowanie się nowego podziału świata.
|
4. Między wolnym handlem a protekcjonizmem
|
1. Znaczenie handlu zagranicznego
2. Modele polityki handlowej
3. Współczesny handel światowy i jego problemy
4. Porozumienia międzynarodowe dotyczące handlu
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu protekcjonizm
– objaśnia znaczenie dat: wielkiego kryzysu gospodarczego (1929−1933 r.), utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (1951 r.), powstania Unii Europejskiej (1993 r.)
– wymienia czynniki sprzyjające rozwojowi handlu międzynarodowego.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: liberalizm gospodarczy, globalna gospodarka wolnorynkowa
– omawia działalność postaci: Roberta Schumana, Jeana Monneta
– objaśnia znaczenie dat: zawarcia traktatów rzymskich (1957 r.), utworzenia Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (1960 r.), powstania Światowej Organizacji Handlu (1994 r.)
– przedstawia długofalowe skutki rozwoju handlu międzynarodowego
– wymienia działania służące liberalizacji handlu między państwami członkowskimi EWG
– podaje przyczyny liberalizacji handlu międzynarodowego po II wojnie światowej.
|
Uczeń:
– objaśnia znaczenie dat: konferencji w Bretton Woods (1944 r.), zawarcia Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu (1947 r.), kryzysu paliwowego (1973 r.), utworzenia Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu (1992 r.)
– wyjaśnia, w jaki sposób II wojna świtowa wpłynęła na zmiany w rozwoju handlu międzynarodowego
– podaje skutki kryzysu paliwowego z 1973 r.
– wymienia najważniejsze porozumienia międzynarodowe dotyczące handlu.
|
Uczeń:
– przedstawia różnice między protekcjonizmem a liberalizmem gospodarczym
– omawia czynniki, które umożliwiły ukształtowanie się układu sił gospodarczych zwanego triadą.
|
Uczeń:
– ocenia, czy należy znieść wszystkie ograniczenia w wymianie handlowej na całym świecie.
|
5. Globalizacja – szanse i zagrożenia
|
1. Czym jest globalizacja
2. Przejawy globalizacji
3. Skutki globalizacji
4. Krytycy globalizacji
5. Polska w zglobalizowanym świecie
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminu globalizacja
– wymienia czynniki sprzyjające globalizacji
– określa społeczne, polityczne i kulturowe skutki globalizacji.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: korporacja międzynarodowa, antyglobaliści
– objaśnia znaczenie daty wybuchu światowego kryzysu gospodarczego (2008 r.)
– rozpoznaje przejawy globalizacji
– wyjaśnia, które ze skutków globalizacji budzą sprzeciw jej krytyków.
|
Uczeń:
– wyjaśnia znaczenie terminów: uniformizacja kultury, makdonaldyzacja
– omawia działalność korporacji międzynarodowych w procesie globalizacji
– podaje przykłady zagrożeń gospodarczych, społecznych, politycznych i ekologicznych, które wynikają z globalizacji.
|
Uczeń:
– przedstawia różnice w rozwoju globalizacji w różnych regionach świata
– omawia miejsce Polski w zglobalizowanym świecie.
|
Uczeń:
– ocenia skutki globalizacji dla społeczeństw na całym świecie
– ocenia pozytywne i negatywne aspekty globalizacji w perspektywie przyszłości państwa oraz społeczeństwa polskiego.
|
