I en Büyük Santralımızın Kurulacağı Haberleri Vesilesile



Yüklə 167,2 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix19.07.2018
ölçüsü167,2 Kb.
#56879


1

I  En  Büyük  Santralımızın  Kurulacağı  Haberleri  Vesilesile



i

C a n ım   S a k a ry a

*

A   i n


Bu  seferki  Kurban  bayramı  yur­

dun  en  parlak  bir  mazhariyetini 

müjdeliyerek  geldi.  Türk  -   Ameri­

kan  işbirliğile  Sakaryanın  Sarıyar 

mevkiinde  vatanın  en  büyük  ener­

ji  santralı  kurulacak.  128  milyon­

luk  bu  heybetli  işe  ilk  yılda  Mar­

shall  plânından  kırk  milyon  ayrılı­

yor.  Uç  buçuk,  nihayet  dört  yılda 

biti{3,  1956  da  tamamlandığı  zaman, 

İstanbuldan  Ankaraya, 

Karabiik- 

ten 

Kırıkkaleve, 



Adapazarından 

Kütahya  ve  Eskişehire  kadar  yedi 

sekiz  vilâyetlik,  en  kesif  bir  sanayi 

sahası  olan,  koskoca  bir  vatan  böl­

gesinin  kat  kat  nurlandınlıp  ener- 

jilendirildiğini 

görmek 

saadetine 



ereceğiz.  Hem  bu  nur  ve  enerji 

gürbüzlüğü  sudan 

alınacağı 

için 


bedava  gibidir.  Nehirler  ki  canlı 

mahlûklara  benzer,  Sakaryanın  hal 

tercemesi 

coğrafyanın 

üstünden 

kavıb  tarihin  koynundan  süzülerek 

bütün  endamile  gözümün  önünden 

geçiyor:


En  miihim  hususiyet:

Vatanın  bütün  nehirleri  delta  ya­

par.  Karadenizde  Yeşil  ve  Kızıl  ır­

maklar;  Akdenizde  Ceyhan,  Sey­

han,  Berdan;  Ege  denizinde  Men­

deres,  Gediz,  Meriç  hep  aktıkları 

yere  yığdıkları  tortularla  denizden 

fetihler  yapmağa  koyuldukları  için 

haliç  olmak  nimetinden  mahrum­

durlar.  Yalnız  Sakarya  bir  istisna 

teşkil  ediyor.  Karadenizde  med  ve 

cezir  olmadığına  göre 

onu  delta 

yaprhaktan  kurtaran 

nedir?  Bo- 

ğaziçinin  yukarıdan  aşağıya  gözle 

görülen  üst  akıntısından  başka  bir 

de,  toz  kesafeti  farkından 

dolayı, 

aşağıdan  yukarıya  gözle  görülmiyen 

dib  akıntısı  yok  mu?  İşte  Sakarya- 

ya  delta  tutturmıyan  Boğazdaki  bu 

kerametli  dib  akıntısıymış.  Bu  maz 

hariyet  ona  bir  kaç  yüz  kilometre 

derinliğine  kadar  kolayca  gemilerin 

girip  çıkma  kabiliyetini  veriyor. 

Elisée  Reclus 

(Elize  Reklü)  nün 

«Cihan  Coğrafyası»  nda  (C  =   9, 

S  =   498)  Fransız  mühendisleri  ta­

rafından  Sakaryada  iki  yüz  elli  ki­

lometreye  kadar  sefain 

işletmek 

üzere  projelerle  teklifler  yapıldığı 

yazılıdır.  Evet  Sakaryanın 

bütün 


diğer  vatan  nehirlerinden  ayrı  böy­

le  bir  hususiyeti  var.

Í

Yazan


L

Ismail  Habib  Sevük

■ M ''


i

ıaziler  vurularak»  bu  işin  mümkün 

ve  kolay  olduğu  bildirildi.  Raporda: 

«Değirmen  arkına  su  cereyan  eyle­

diği  gibi  Sakarya  da  İzmit körfezine 

dökülecektir»  deniyordu.  Otuz  bin 

amele  hazırlandı.  Sokullıınun  oğlu 

meşhur  Haşan  Paşa  bu  işin  başa­

rılmasına  memur  edildiler.  Sadrı- 

azam  Sinan  Paşa  donanmanın  bas­

tardasına  binerek  devlet  erkânını 

da  yanına  alıp  debdebe  ile  İzmite 

çıktı.  Fakat  birdenbire  padişahtan 

«Bu  işin  terki  elzemdir»  diye  bir 

ferman  gelmesin  mi?  Meğer  Sinan 

Paşanın  rakibleri,  onun  şerefi  art­

masın  diye,  rüşvetlerle  sarayda  fı­

rıldak  çevirmişler.  Vâsıf  Tarihi  bu 

işin  üçüncü  defa  olarak  Üçüncü 

Mustafa  zamanında  1172  (1758)  de 

tekrar  ele  alındığını  anlatıyor.  Bu 

işin  mazisi  padişahı  şevke  getirmiş. 

Müderrislerden  meşhur  mühendis 

Giridî  Ahmed  Efendinin  başkanlı­

ğında  bir  fen  heyeti  gene  müsbet 

rapor  verdi.  Fakat  bu  sefer  de  o 

havalideki  arazi  sahihleri  rüşvet  ve 

fırıldaklarla  teşebbüsü  akim  bırak­

mışlar.  İzmit  körfezi  ki  Sakaryanın 

ilk  gözağrısıdır.  Kimbilir  nehir  için 

için  belki  hâlâ  orayı  özlüyor.  Üzül­

me  Sakarya,  mazinin  yapamadığım 

belki  yakın  bir  istikbal  yapar.

Nehrin  hafızası:

Nehirlerin  hafızalan  büyüklük­

lerde  ölçülmez.  Dünya  nehirlerinin 

en  azmanı  olan  Amazonun  hafızası 

hiç  gibidir.  Bir  tatlı  su  denizi  ha­

linde  akan  o  nehrin  yatağında  tarih 

akmıyor.  Sakaryanın  böğründe  ise 

taşıdığı  sulardan  kat  kat  fazla  bir 

tarih  uğuldar.  İlk  çağlarda  Frik- 

yanın  belkemiğiydi.  Bu  devlet  K ı­

zdırmaktaki  Hititleri  yenince  Sa­

karya  Kızdırmağı  yenmiş  oldu.  O 

zamanlar  Sakaryanın  en  mühim  şeh

Diğer  ayrı  bir  hüneri: 

Mahlûkların  mekân  değlştirişleri 

gibi  nehirler  de  canları  sıkıldıkça 

yatak  değiştirirler. 

Fakat  vatanın 

hiç  bir  nehri  Sakarya  gibi  deniz  de­

ğiştirmedi.  Charl  Texier  (Şarl  Tek- 

siye)  nin  «Küçük  Asya»  sı  yazar: 

Sakarya,  kendi  tabiî  kaderine  uya­

rak  eski  zamanlarda  Sabanca  gölü 

üzerinde  İzmit  körfezine  akarken, 

bitip  tükenmez  tortularla  yatağını 

doldurduğu  için  bu  yatak  ona  yol 

vermeyince  o  da  Marmaraya  küsüp 

Karadenize  yönelivermiş.  Gene  ay­

nı  kitab  yazar:  Sakarya  Bizans

İmparatorluğunun  mühim  bir  sa 

ranma  hattı  olduğu  için  Jüstinyen 

bu  geçid  vermiyen  dikbaş  nehrin 

üstünde  çok 

haşmetli  bir  köprü 

kurdurarak  onu 

kendi 

iradesine 



râmetmek  istiyor.  Sekiz  gözlü,  dört 

yüz  metreden  uzun,  cesim  kalker 

taşlarile  yapılan  bu  köprünün  ba­

şında  bir  zafer  takı  heybetile  yük­

selen  büyük  kapıya  yazdırdığı  k i­

tabede  İmparator: 

«Sakarya,  sen

ki  azgın  akışlı  bir  nehirsin,  şimdi 

bu  taş  abide  altından  bir  esir  itaa- 

tile  geçeceksin»  diye  övünüyordu. 

Denizler  değiştiren 

Sakarya  için 

yatak  değiştirmek  nedir  ki?  İstik­

lâline  âşık  Sakarya  bir  gün  âni  bir 

silkinişle 

doğuya 


sıçrayıvererek 

köprüyü  kendi  başına  bıraktı.  Se­

kiz  gözünden  beşile  hâlâ 

ayakta 


duran  bu  köprü  asırlardanberi, 

mahbusunu  kaçıran  menkûb 

bir 

gardiyan  hüznile,  neye  yaradığına 



şaşkın  bir  halde  boynunu  büküp 

duruyor.


Sakarya  ve  İbni  Batuta:

ri  Gordiyom’dur.  Kralın,  boyun­

duruğu  oka  bağlamak  suretlle  yap­

tığı  meşhur  düğüm  orada  asılı.  O 

düğümü  kim  çözerse  cihangir  ola­

cak.  Asırlar  boyu  kimsenin  çöze­

mediği  o  düğümü  İskender  bir  kı­

lıç  darbesile  çözüverdi.  Cihangir  o- 

luşu  bundanmış. 

Fakat 


düğüme 

karşı  onun  yaptığı  çözmek 

değil 

kesmekti.  Cihangir  olduğu  halde 



kurduğu  devletin  payidar  olamayışı 

da  bundan  olsa  gerek.  Evet  Sakar- 

yanın  hafızası  çok  derin.

İmparatorluk  ve  o:

Sayısız  tarih  maceralarına  karşı 

pek  aldırış  etmıyen  Sakaryanın  ilk 

büyük  övünüşü  Osmanlı  İmpara­

torluğunun  bir  tehum  gibi  onun  kı­

yılarına  ekilip  oradan  filizlenmesi­

dir.  O  ki  Türkleri  ta  on  birinci 

asırda  Selçuk  akmcılarile  tanıyor­

du.  Büyük  Alâeddin  Keykubad  Er- 

tuğrul  Gaziye,  Sakarya  ile  Porsuk 

arasındaki 

Karacadağ 

havalisini 

verdiği  için  imparatorluğun  kökü 

oradan 


başlar.  Osman  Gazi  691 

(1291)  de  Sakarya  seferini  yapar­

ken  en  büyük  yararlığı  Samsa  Ça­

vuş  gösteriyor.  Ertuğrul  zamanın­

dan  kalma  bu  eski  gazi,  müverrih 

Alinin  tâbirde  «Göynük  vilâyetini 

fetheder».  Şimaldeki 

Sakaryanın 

en  şanlı  iki  gazisi  de  Akça-Koca 

ile  Konur-Alptı. 

Birincisi  nehrin 

batısında  iş  gördüğü  için  İzmit  ha­

valisine  Kocaeli  dendi.  Nehrin  do­

ğusundaki  sahaya  da  ikinci  gaziye 

izafeten  Konurapa  deniyor.  Sakar­

ya  dört  asırdan  fazla  süren  impara­

torluk  yükselişinin  başı  olduğu  gibi 

ikinci  Viyana  muhasarasında  Ka­

lenberg  tepesinden  başlayan  iki  bu­

çuk  asırlık  inişin  de  sonu  oldu.

Büyük  melhame  ve  Sakarya

1921  ağustosunun  23  ünde  başla-

yıp  eylülün  13  ünde  biterek  geceli 

gündüzlü  yirmi  iki  gün  devam  eden 

Sakarya  Meydan  Muharebesi  o  za­

mana  kadarki  askerlik  tarihinin  en 

uzun  süren  meydan 

cengi 


oldu. 

Büyük  melhamenin  ilk  günü  Sa- 

karyadan  başlayıp  son  günü  gene 

Sakaryada  biter.  O  çengin  bitişin­

den  bir  buçuk  yıl  sonra  1923  mar­

tının  25  inde,  Adanadan  dönerken 

Beylikköprüde  öğle  vakti  Sakar- 

yayı  o  cenkler  çenginin  baş  kahra­

manı  Gazi  Mustafa  Kemalle  bera­

ber  geçiyorum. 

O  zaman  apaçık 

gördüm:  Şimdiki  Cumhuriyet  Tür- 

kiyesi  Sakarya  kıyılarının  üzerine 

kuruldu.  Ertesi  yıl  30  ağustosta  do­

ğacak  olan  Dumlupınara, 

on  bit 


buçuk  ay  önce  Sakarya  gebe  kal­

mıştı.  Sakaryadan  sonra  Dumlupı- 

nar  nasıl  olsa  olacaktı.  Fakat  «A l­

tıntaş»  badirelerinden  sonra  en  ol- 

mıyacak  şey  Sakaryayı  yapmaktı. 

Sakarya  sahiden  bir  mucizedir, 

iki  ışık  kaynağı:

1936  yazındaki  büyük  yurd  ge­

zisinde,  20  haziran  günü  Sakarya- 

nın  kaynağmdayım.  Eskişehirin  70 

kilometre  cenubundaki  Çifteler  kö­

yünden  bir  kaç 

kilometre  ileride 

bir  değirmen  yanında  bir  harman­

lık  bir  havuz  var.  Havuzun  dışında 

bir  gölcük,  bir  bend, 

dibden 

ve 


üstten  sular  akıyor.  Havuzun  dibi 

açık  yeşil,  koyu  mor,  dalgalı  renk 

cünbüşleri  içinde.  Üç  taşlı  bir  de­

ğirmeni  döndüren  kaynak  suyunun 

dibine  yerleştirilmiş  bir  dinamo  sa­

yesinde  elektrik  ampulları  akşam 

basınca  etrafı 

pırıldattı. 

Sakarya 

cengi  ki  zaman  içinde  bütün  va­

tanı  ve  istikbali  aydınlatan 

İlâhî 


bir  ışıktı;  o  gün  orada  bu  mazhari- 

yetli  nehrin  kaynağı  da  ışıklanmış 

diye  düşünmüştüm.  Meğer 

onun 


mekân  içindeki  asıl  ışığı  Sarıyar 

santralı  ile  bundan  sonra  başlıya- 

cakmış.  Zamanla  mekânın  iki  hey­

betli  ışığına  imkân  veren  Sakarya 

sana  sevgilerimiz  gibi  şükranlarımız 

da  sonsuzdur.

Ondördüncü  asrın  birinci  çeyre­

ğinde  büyük  dünya  seyyahı  İbni 

Batûta  İznikten  Geyveve  giderken 

«Sakarya  denen  sakar  bir  nehri» 

geçmek  zorunda  kaldığım  anlatır. 

Atlı  bir  kadın  hizmetçisile  beraber 

giderken  seyyah  onları  takib  edi­

yor.  Suyun  ortasında  atından  yu­

varlanan  kadını  hizmetçi  kurtar­

mağa  çalıştığı  sırada  nehir  ikisini 

de  sürüklemeğe  başladı.  Kıyıdaki- 

lerin  himmetlerde  kadın  kurtuldu 

amma  hizmetçi  boğulmuştur.  Kor­

kuya  tutulan  seyyah  atla  geçmek­

ten  vazgeçerek  epeyce  aşağılardaki 

sala  kadar  gitti.  Eşyalarla  atın  ta­

kımları  sala  alınarak  hayvan  ye­

dekte  yüzdürülmek  suretile  nehri 

geçtiler.  Sakaryanın  bu  geçid  ver- 

meyişi  iki  sebebden  ileri  geliyor. 

Elisée  Reclus  «Anadolumm  en  u- 

zun  nehri  Kızdırmaksa  suyu  en 

dolgun  olanı  da  Sakaryadır»  der. 

Suyunun  azaldığı  zamanlarda  bile 

geçid  vcrmeyişi  ise  yatağının  yu­

muşak  oluşundaııdır.  Nehirlerin  a- 

sıl  korkunç  tarafı  bu  yumuşaklık­

tan  gelir.

Eski  yatağı  iade  teşebbüsleri:

Sakaryanın  eski  yatağına  dönüp 

İzmit  körfezine  akması  İstanbul  için 

bir  çok  faydalar  sağlıyacaktı.  Selâ­

nikli  Mustafa  Tarihinde,  bu  işe  ilk 

önce  Kanunî  Süleyman  zamanında 

teşebbüs  edildiği  anlatılır. 

Oraya 


Mimar  Sinanla  Kiıez  Nikola  ismin­

deki  bir  zimmî  gönderildi.  Bunlar 

bu  işe  fennen  imkân  olduğuna  dair 

rapor  verdiler.  Müverrih  «Fakat 

du

 

iş  o  zaman  nasılsa  yüzüstü  kaldı» 



diyor.  İkinci  teşebbüs  1591  de  Ü - 

çüncü  Murad  zamanında 

yapıldı. 

Kâtib  Çelebi  «Cihannüma»  da  ya­

na  yakıla  anlatarak  Selânikli  Mus­

tafa  da  ayrıca  tafsilât  verir:  «Y e­

men  fatihi  Sadrıazam  Sinan  Paşa­

nın  İstanbulda  odun  derdine  deva 

olmak  üzere  Sa!  ar,  Sabanca  ve  İz­

mit  körfezini  birbirine  birleştirmek 

için  padişahtan  ferman  çıkarması 

üzerine  oraya  Sermimar  ve 

Mü­

neccim  Molla  Fütuh,  Mimar  Çavuş, 



ve  Mimar  Süleymandan  miirekkeb  |

Ta ha   To ros  Arşivi



Yüklə 167,2 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə