BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
№2
Humanitar elml
ər seriyası
2015
47.09.09 –
Müxtəlif ölkələrin və
xalqların ədəbiyyatı tarixi
UOT 821 (091)
COZEF KONRADIN NEOROMANTİZMİNİN
ÖZÜNƏMƏXSUS XÜSUSİYYƏTLƏRİ
N.A.HƏSƏNOV
Bakı Dövlət Universiteti
namiq_hesenov@mail.ru
Təzadlı şəxsiyyət olan Cozef Konrad eyni zamanda zəmanəsinin bütün ictimai-siyasi və
ədəbi hadisələrini həssaslıqla izləməsinə, lakin şüurlu şəkildə ədəbi tendensiyalardan hər za-
man kənar durmasına baxmayaraq ədəbiyyatın simasının dəyişməsinə nail olmuş şəxsdir.
Qrem Qrin və Ceyms Oldric kimi ingilis yazıçıları onun ədəbi varisləri sayılır. Onun yara-
dıcılığının xarakterik cəhəti odur ki, klassik romantizmdən fərqli olaraq neoromantizmdə
realist ədəbiyyatın yaradıcılıq uğurlarına əhəmiyyət verilirdi.
Açar
sözlər: romantizm, neoromantizm, realizm, Cozef Konrad, ingilis ədəbiyyatı
Görkəmli ingilis yazıçısı R.L.Stivensondan sonra Cozef Konrad ingilis
neorom
antizminin ikinci böyük simasıdır. O, 1857-ci il dekabr ayının 3-də Ru-
si
ya imperiyasının Kiyev quberniyasının Berdiçev şəhərinin yaxınlığındakı Te-
re
xovo kəndində şair Apollon Korjenevskinin ailəsində anadan olmuşdur.
Onun əsl adı Yozef Teodor Konrad Korjenevskidir. Yozef Konradın atası
Apollon Kor
jenevski mənşəcə polyak əsilzadələrindəndir. O, Polşanın Rusiya
imperiya
sı boyunduruğundan azad olunması uğrunda gedən milli-azadlıq hərə-
ka
tında iştirakına görə həbs olunaraq Rusiyanın Voloqda əyalətinə sürgün edil-
mişdir. Onun arvadı Evelina Korjenevskaya (Bobrovskaya) 4 yaşlı oğlu
Yo
zeflə birlikdə könüllü olaraq ərinin arxasınca sürgünə yollanmışdır. 1865-ci
ildə Apollon Korjenevski arvadının səhhətinin kəskin şəkildə pisləşməsi ilə
əlaqədar olaraq ailəsinin Çerniqov şəhərinə köçməsi üçün çar üsul-idarəsinin
məmurlarından razılıq almağa nail olur. Elə həmin il Apollon Korjenevskinin
arvadı vərəm xəstəliyindən ölür. Ata və oğul ilk vaxtlar Lvov, sonra isə Krakov
şəhərində yaşamaq üçün, nəhayət ki, çar hökumətindən razılıq ala bilirlər. Ağır
sürgün həyatı, aclıq və xəstəliklər, təqiblər və olmazın təhqirlər 1869-cu ildə
Apollon Korje
nevskinin də həyatına son qoyur. Yetim qalmış 11 yaşlı Yozefi
27
dayısı Fadey Bobrovski öz himayəsinə götürür.
Günlərin birində dayısı onu Odessaya aparır. Burada gənc Yozef ilk dəfə
Qara dənizi görür və bu onun gələcək taleyini həmişəlik olaraq dəyişir. İngilis və
fransız macəra romanlarının təsiri altında Yozef dənizçi olmaq həvəsinə düşür.
1874-
cü ildə Konrad 17 yaşında olarkən dayısının razılığı ilə Marsel şə-
hərinə gedərək fransız ticarət donanmasında matros kimi fəaliyyətə başlayır.
Konrad 1875-1877-
ci illərdə müxtəlif gəmilərdə qulluq etmiş, Don Karlosun
is
pan taxtına çıxarılması üçün kontrabanda yolu ilə onun tərəfdarlarına dəfə-
lərlə silah ötürmüşdür. Dörd il sonra, 1878-ci ildə 20 yaşı tamam olan Yozef
çar Rusiyası ordusunda hərbi qulluqdan yayınmaq üçün Fransadan (belə ki, o
vaxtlar Fransa hərbi qulluqdan yayınan Rusiya vətəndaşlarını Rusiyaya depor-
tasiya edirdi) İngiltərəyə mühacirət edərək ingilis dəniz donanmasında qulluq
et
mişdir. Müxtəlif gəmilərdə əvvəlcə matros, sonra gəmi kapitanının ikinci kö-
məkçisi, 1884-cü ildə birinci köməkçisi olmuş, 1886-cı ildə isə imtahan verə-
rək gəmi kapitanı vəzifəsini tutmaq üçün sertifikat alır. Elə həmin il o, Britani-
ya vətəndaşlığını alaraq adını rəsmi şəkildə Cozef Konrada dəyişir və ilk əsəri
olan “Qara şturman” (The Black Navigator, 1886) adlı hekayəsini yazır.
1890-
cı ildə C.Konrad “Rua-de-Belj” gəmisinin kapitanı kimi Konqo ça-
yında səyahətə çıxır. Səyahət zamanı malereya və revmatizm xəstəliklərinə yo-
lu
xan Konradın səhhəti ömrünün sonuna qədər düzəlmir. Onun yaddaşına həkk
olunan Afrika təəssüratları sonralar “Qaranlığın ürəyi” (Heart of Darkness,
1902) adlı povestini yazmaq üçün əsas olur.
1893-
cü ildə ingilis yazıçısı Con Qolsuorsi Adelaida limanında C.Kon-
radın “Torrens” adlı gəmisinə minməli olur. Yazıçı ilə tanış olan Konrad “Ol-
meyrin şıltaqlığı” (Almayer’s Folly, 1895) adlı ilk romanının əlyazmasını oxu-
maq üçün Qolsuorsiyə verir. Əsəri oxuyan C.Qolsuorsi Konrada əsərlə bağlı
fik
rini, iradlarını, qeydlərini söyləyərək onun yazı tərzini bəyəndiyini və ədəbi
yaradıcılıqda mütləq uğur qazanacağını söyləmişdir. Əsər çap olunduqdan son-
ra Konradın ədəbi debütü başlanır. Bu əsərdən sonra o, bir-birinin ardınca
“Sürgün edilmiş adam” (An Outcast of the İslands, 1895), “Narsisdən olan zən-
ci” (The Nigger of Narcissus, 1897), “Lord Cim” (Lord Jim, 1900), “Nostro-
mo” (1904) adlı romanlarını, “Qaranlığın ürəyi” (Heart of Darkness, 1902) adlı
po
vestini və başqa əsərlərini yazır. Rus yazıçısı F.M.Dostoyevskinin təsiri al-
tında Konrad “Gizli xəfiyyə” (The Secret Agent, 1907), “Gizli ortaq” (The
Sec
ret Accomplice, 1907), “Qərbin gözləri ilə” (Under Western Eyes, 1911)
adlı bir neçə siyasi romanlarını yazır. Onun şöhrəti günü-gündən artır. 1914-cü
ildə polyak ədəbiyyatçısı Yozef Retingelin dəvəti ilə Konrad Polşaya gəlir.
Onun Polşaya gəlişi I Dünya müharibəsinin başlanmasına təsadüf etdiyi üçün
Konrad buradan böyük çətinliklə çıxa bilir. O, Bonopart Napoleona həsr etdiyi
“Hələ ki, şans var” (Chance) adlı romanını yazmaq üçün 1921-ci ildə Korsika-
ya, 1923-
cü ildə isə ABŞ-a səyahət edir. Konrad 1924-cü ildə Böyük Britaniya
höku
mətinin onu təltif etdiyi cəngavər rütbəsindən imtina etmişdir, çünki onun
bir polyak əsilzadəsi kimi öz ailə gerbi vardı.
28
Konrad Cessi Corc adlı ingilisəsilli bir qadınla evlənmiş və bu evlilikdən
on
ların Boris və Con adlı övladları dünyaya gəlmişdir. Konrad “Torrens” gə-
mi
sinin göyərtəsində C.Qolsuorsi ilə başlanmış dostluğunu ömrünün sonuna-
dək davam etdirmişdir. O, tənqidçi Edvard Qarnetlə, yazıçılardan Ford Mer-
doks Fordla, Henri Ceymslə, Herbert Uelslə, filosof Bertran Rassellə dostluq
etmişdir.
Konrad öz əsərlərini ingilis dilində yazmışdır. O, polyak dilindən başqa
fransızca da sərbəst danışırdı. Deyilənə görə o, rus dilini də bilirdi, lakin bunu
nədənsə hər dəfə inkar edirdi. Buna baxmayaraq, Konradın əsərlərində böyük
rus yazıçısı F.M.Dostoyevskinin ədəbi təsirinin hiss olunduğu fikrini söylə-
yənlər də vardır. Konrad Dostoyevski haqqında söhbətlərində, məsələn, onun
“Karamazov qardaşları” əsəri haqqında danışarkən bu yazıçını sevmədiyini bil-
dirirdi: “Olduqca uğursuz, həddən artıq emosional və qıcıqlandırıcı əsərdir”
(1). Buna baxmayaraq,
onun “Gizli xəfiyyə”, “Gizli ortaq”, “Qərbin gözləri
ilə” adlı siyasi romanları F.M.Dostoyevskinin təsiri altında yazılmışdır.
Konrad yaradıcılığının ilk dövründə yazdığı hekayə və romanları çap et-
dirdikdən sonra oxucuların bir qismi onu macəra ədəbiyyatı müəllifləri sırasına
aid etməyə başladı. Əslində onun kitablarında macəra janrı üçün ənənəvi olan
ele
mentlər, məsələn, dəniz səyahəti mövcuddur. Konradın özü bu haqda belə
yazır: “... taleyin hökmü ilə uzun illər ərzində dənizlər mənim dünyam, ticarət
donanması isə mənim yeganə sığınacağım olmuşdur. Təəccüb ediləsi bir şey
yoxdur, çünki mən “Narsisdən olan zənci” və “Dənizin güzgüsü” “(The mirror
of the Sea) adlı dəniz mövzulu əsərlərimdə, dəniz həyatından danışan “Gənc-
lik” (Youngness), “Tufan” (Typhoon, 1902) kimi bir neçə novellamda okeanın
son
suz sularına çırpınan həyatın nəbzini demək olar ki, övlad qayğısı ilə təsvir
etməyə çalışmışam” (2). “Mən dənizlərə, orada üzən gəmilərə və insanlara
layiqli qiym
ətlərini vermək istərdim, çünki məni mən edən onlardır” (3).
Tədqiqatçılar C.Konradı XIX-XX əsrlər arası ingilis ədəbiyyatında
R.L.Sti
venson tərəfindən yaradılmış xüsusi ədəbi cərəyanın – neoromantizmin
nümayəndəsi adlandırırlar. Neoromantizm naturalizmə və simvolizmə zidd ola-
raq yaradılmışdır. Güclü şəxsiyyətlər, ekzotik mühit, təlatümlü hadisələr, qəh-
rəmanlıq idealı bu cərəyanın xarakterik cəhətlərdir. Bu cəhətlər Konradın əsər-
lərində də mövcuddur.
İngilis tədqiqatçısı Karen Hyuit “İkilik problemi” adlı əsərində yazır: O,
özünün ilk əsərləri olan “Olmeyrin şıltaqlığı” və “Narsisdən olan zənci” adlı ilk
əsərlərini və “Karain” (1898) daxil olmaqla ilk hekayələrini nəşr etdirdikdən
son
ra oxucuların əksəriyyəti C.Konradı macəra janrının müəllifi hesab etməyə
başladılar. O, dünyanın ekzotik güşələrindən, cəsur insanlarından və gəmi qə-
za
sından yazırdı. Konrada bu cür baxış düz deyil. Onun əsərlərini diqqətlə
oxuduqda, biz açıq-aşkar görə bilərik ki, onun daxili aləmi kədər və həyəcanla
(“Narsisdən olan zənci”) doludur. Diqqətli ingilis oxucusu əsərin müəllifinin
bir xarici vətəndaş kimi danışdığını və yazdığını da görəcəkdir. Buna baxmaya-
raq,
Konrad əsərlərini yazarkən ingilis dilinin bütün zənginliyindən tam şüurlu
29
şəkildə yararlanmışdır (4).
Digər ingilis tədqiqatçısı R.Kulle bu haqda belə yazır: “Konrad macəra-
psixoloji tipli neoromantika yaratmışdır” (5).
İngilis kolonializminin idealizəsi R.Hakkard və R.Kiplinq kimi bəzi neo-
romantiklərə xasdır. Konrad kolonializmə ikili münasibət bəsləmişdir. Bir pol-
yak kimi onun özü və ailəsi Rusiya imperiyasından zərər çəkmişlər. İngilis və-
təndaşı kimi isə, İngiltərənin öz müstəmləkələrində müəyyən etdiyi qanunlara
hörmətlə yanaşmışdır. Onun bu təzadlı münasibəti Belçika Konqosuna səfəri
vaxtı aldığı təəssüratların təsiri altında yazdığı “Qaranlığın ürəyi” povestində
əksini tapmışdır. Yerli əhali ona nə qədər uzaq olsa da, Konrad onlara təəssüf
his
si ilə yanaşır. Donanmada qulluq etdiyi 20 il ərzində o, Qərbi Hindistanda,
İndoneziyada, Malaziyada, Hindi-Çində olmuş, buranın ekzotik təbiətini, müla-
yim havasını və gülərüz, qonaqpərvər xalqını çox bəyənmişdi.
1895-ci
ildə Konradın çapdan çıxmış “Olmeyrin şıltaqlığı” romanı ingilis
oxucularının böyük marağına səbəb olur. Gələcək yazıçı müəllifı olduğu bu
əsərində adının Cozef Konrad olduğunu göstərdiyi üçün o, ingilis ədəbiyyatına
bu adla daxil olmuş və məşhurlaşmışdır.
Göründüyü kimi, R.L.Stivenson kimi Cozef Konrad
da dənizlərdə və qu-
ruda səyahət etdiyi vaxtlar gördüyü Uzaq Şərqin müxtəlif ekzotik ölkələrini və
romantik macəraları çox sevmişdir. Onun bir çox əsərləri də elə bundan xəbər
verir. Lakin Cozef Konrad bir
yazıçı kimi, hər şeydən öncə, insan ruhunun da-
xilində baş verən bütün dəyişmələri gözəl təhlil etməyi bacaran, şüuraltı və
məhrəm hisslərə və düşüncələrə böyük maraq göstərən bir psixoloq olmuşdur.
Bununla belə, Konradı, hər şeydən öncə, bir insan kimi fərqləndirən cəhət onun
daxilində baş verən ruh düşkünlüyüdür. Konradın pessimizmi ondan irəli gə-
lirdi ki, o, zülmü, tamahkarlığı, müharibələr yolu ilə zəhmətsiz gəlir qazanmağı
yaşadığı burjua cəmiyyətinin qüsurları kimi görərək qınayır, lakin bu qüsurlara
üstün gəlməyin həqiqi yollarını görə bilmir. Onun əsərlərindəki qəhrəmanların
faciəvi tənhalığı, sərgərdanlığı da elə bu səbəbdən irəlı gəlir.
Əgər gerçəklik qarşısında çaşqınlıq hissləri Konradı dekadentçilərə ya-
xınlaşdırırsa, onun yaradıcılığında dolub-daşan insan sevgisi onu dekadentçi-
lərdən kəskin surətdə fərqləndirir. İnsanpərvərlik və qəhrəmanlarına olan təəs-
süf hissləri onun bütün əsərlərinə emosionallıq gətirir. Böyük insaniyyət Kon-
radı Ç.Dikkensin, U.Tekkereyin, V.Hüqonun F.Kuperin yaradıcılığı ilə yaxın-
laşdırır. Elə təəssürat yaranır ki, sanki sosial münasibətlərin təzadlılığı və ni-
zam
sızlığı Konradın yaradıcılığına nüfuz etmişdir. Onun qəhrəmanlarının hə-
yat
dan qaçmaları, onların cəmiyyətdəki tənhalığı və təbiətə bağlılığı xüsusiy-
yətçilik tərzinə, burjua mühiti bayağılığına və eqoizminə qarşı özünəməxsus
mü
barizə formasıdır. Onlar həyatda öz əvvəlki yerini itirmiş, həyat vəsaitindən
məhrum olmuş, cəmiyyətdən qovulmuş insanlardır. Sadə həyat şəraitində onlar
yenidən həyatda öz yerini tapmış olur və qəmsiz-qüssəsiz xoşbəxt həyat qur-
ma
ğa çalışırlar. Kənar səbəblər üzündən bu cür cəhdlər daha çox faciə ilə qur-
ta
rır. Bütün hallarda mənəvi qələbə gerçəkliklə barışmayaraq mübarizəni da-
30
vam etdirənlərin tərəfindədir.
Konrad
isə bir psixoloq kimi xarakterləri, onların formalaşmasını, tərbiyə
edilməsi prosesini və iradələrinin möhkəmlənməsini hərtərəfli təhlil edir. Tə-
biət hadisələri ilə mübarizə onun qəhrəmanları üçün iradənin, ağlın və xarakte-
rin həyəcanlandırıcı sınaq anıdır. Konrad deyirdi: "'Pis gəmilər yoxdur, pis ka-
pitanlar
və pis gəmi heyəti vardır, yəni Konrad həyatda, hər şeydən öncə,
insanın, sonra isə onun əməyi və əməyə olan həvəsinin qarşısında təzim edir.
Cəsurluqla insanın həyatda öz üzərinə düşən mənəvi borcunu anlaması və
bəşər sevgisi ilə uyğunluğu ədibin “Qaranlığın ürəyi” əsərinin sevimli qəhrə-
manları Marlonu, Mak-Ueyri, Linçardı başqalarından fərqləndirir. Konradın
qəhrəmanları humanist, yalana və ədalətsizliyə qarşı həssas, gözəl ideallarla
dolu arzularl
a yaşayan şərəfli və məsuliyyətli insanlardır.
C. Konrad "Qabarmalar və çəkilmələr" (Protrudes and draws, 1915) adlı
əsərinə yazdığı ön sözdə "təmiz" marinistlərdən ayrıldığını, yazıçının ümdə
vəzifəsini faciəvi, gərgın, çox vaxt ona aid olmayan vəziyyətə düşən, onu əhatə
edən aləmdə baş verən hərc-mərcliyi aradan qaldırmağa çalışan mübariz qəh-
rəmanın psixologiyasını göstərməkdir” (6).
Ədibin psixoloji metodu əsasən realist metodu sayılır. Konradın özünün
dediyi kimi, o,
hər zaman insanları canlı şəkildə, həyatda olduğu kimi göstər-
məyə çalışmışdır. Onun yaradıcılığının əsas qayəsini “təbiət hadisələri... yaşa-
maqdan doymaq bilməyən insan həyatı, təsvir etdiklərinin əsasını ''açıq ifadə
edilmiş insaniyyət" təşkil edir. Konrad dənizlər və insanlar, cəlbedici ekzotik
Şərq haqqında çox yazıb. Lakin yazıçı öz əsərlərində ağdərili müstəmləkəçiləri
şöhrətləndirmək və ya, sərvət dalınca qaçmalarını göstərmək məqsədi güdmür-
dü. Konrad burjua
cəmiyyətinin zəhmətsiz gəlir dalınca həyasızcasına qaçma-
sını qınayırdı. O, istismar olunan xalqların hesabına necə böyük kapitalın
yığıldığını göstərir. Avropa müstəmləkəçilərinin ayaq basdıqları Afrika və Şərq
ölkələrində "müstəmləkəçilərin mədəniyyət yayıcılığı rolu” haqqındakı ikiüzlü
şüarına qarşı yazıçının bütün əsərlərində acı kinayə duyulmaqdadır.
Konrad XIX əsrin sonlarında Afrikanı əsarətdə saxlamış və Şərqi tama-
mi
lə özünə tabe etmiş Böyük Britaniya və Belçika müstəmləkəçiərinin törətdik-
ləri qəddarlıqlar haqqında insanı sarsıdan həqiqətləri açıb göstərir. Yazıçı "Mə-
dəniyyətin avanpostu” (The Outpost of Progress, 1896) hekayəsində və "Zül-
mətin ürəyi" povestində Belçika müstəmləkəçilərinin Konqoda, ingilis müstəm-
ləkəçilərinin, ümumiyyətlə, Afrikada törətdikləri cinayət əməllərindən danışır.
Onun ən tipik və bədii cəhətdən kamil əsəri olan "Lord Cim" romanında
yazıçının dünyagörüşünün xüsusiyyətləri və psixoloji metodu ortaya çıxır (7).
Əsərin qəhrəmanı Cim vicdanlı adamdır. Rütbəcə özündən böyük za-
bitlərin iradəsinə tabe olaraq onların ardınca qayığa atılmaqla yalnız öz canını
ölüm təhlükəsindən qurtaran, başqalarını isə batan gəmidə tərk edən Cimin
həyatı bundan sonra olduqca əzablı keçir. Cim göstərdiyi bir anlıq iradəsizliyə,
etdiyi qorxaqlıq və fərariliyə görə özünü heç cür bağışlaya bilmir. Bəzi məsə-
lələrdə o, özünə haqq qazandıraraq malayların həyat tərzini yaxşılaşdırmağa,
31
onları istismarçılardan və fırıldaqçılardan uzaqlaşdırmağa çağırır. Lakin Cimin
səmimiliyi hiyləgərliklə mübarizə üsulu ola bilməz. Cimin bu qəzəbli və sadə-
lövh xüsusiyyəti onun bütün arzularını alt-üst edir, dostlarının həyatına son qo-
yur. O, etdiyi səhvlərinə görə könüllü şəkildə mərdanə ölümlə, bağışlanmasına
ça
lışır. Cim özünə məhkəmə qurmazdan və ölüm hökmü çıxarmazdan öncə
tayfa başçısının yanına gedərək ona qorxub qaçmaqla canını qurtarmağı həqa-
rət saydığını bildirir.
Konradın "Yeddi adanın Freyası” (Freya of the Seven İsles, 1910)
povesti ifşaedici və eyni zamanda dərin psixoloji xarakter daşıyır. Freya mə-
lahətli və qürurlu qızdır. Atası onu burjua düşüncəsində tərbiyə etmiş, zəngin-
liyə alışdırmış və zənginlik naminə kompromisə getmək bacarığını aşılamışdır.
Freyanın sevgilisi öz gəmisini və varını itirdikdən sonra qızın gözünə görün-
məyə cəsarət etmir. Bu hərəkəti ilə o, həm özünün, həm də Freyanın məhvinə
bais o
lur. Onlar öz. məhəbbətini rifahlarından yüksək tuta bilmədikləri üçün
həyatlarındakı ən qiymətli şeyi məhv edirlər. Əsərdə öz danosları ilə Freyanın
nişanlısının məhvinə səbəb olmuş varlı pərəstişkarını Konrad bacardığı qədər
ikrahdoğuracaq şəkildə təsvir etmişdir. Xırda hisslərlə yaşayan bu kinli və qıs-
qanc şəxs özü də heç nəyə nail olmadan üç insanın ölümünə səbəb olur. Müəl-
lifın özünün söylədiyi lcimi, "üç kişinin xudbinliyi üzündən" Freya həlak olur.
Konradın yaradıcılıq axtarışları üçün ən faydalı mövzu Şərqdə yaşayan
insandır. Məlumdur ki, klassik romantizmdən fərqli olaraq neoromantizmdə
realist
ədəbiyyatdakı yaradıcılıq nailiyyətinə daha çox əhəmiyyət verilirdi. Rus
tədqiqatçısı Y.S.Sebejkonun fıkrincə, nəticədə "realist boyalı romantizm for-
ma
laşmışdır. Şərq, ekzotik ölkələr romantiklər üçün sivilizasiya aləmində, yəni
burjua
Avropasında ümidsizliyə məhkum olunmuş insanların itirilmiş həyati
duyğularının təbiiliyini və dolğunluğunu ifadə edirdi (8).
C.Konrad haqqında monoqrafiyanın müəllifi ingilis tədqiqatçısı Riçard
Körl yazıçının yaradıcılığının ikinci dövrünü o qədər yüksək qiymətləndirir ki,
onun fransız nəsrini həddən artıq zənginləşdirən sənətkarlar sənətkarı Qüstav
Floberə bərabər tutur. O, yazır: Konradın nəsrinin müsiqililiyi təkcə ingilis nəs-
rinin inkişafının və yayılmasının imkanlarından olmayıb, bu tamailə yeni başqa
mədəniyyətin musiqililiyini əhatə edən tamailə yeni romantik melodikadır (9).
Rus tədqiqatçısı B.N.Proskurin C.Konradın yaradıcılığını və onun yaşa-
dığı dövrü təhlil edərək belə qənaətə gəlir: “C.Konradın yaradıcılığı tarixi-bədii
əhəmiyyətli ciddi dəyişikliklər dövrünə təsadüf edir. Əslində o, özü birbaşa bu
proseslərin baş verməsinə imkan yaratmış və təsir göstərmişdir. Ədəbi qəhrə-
manın mahiyyətinin dəyişməsinə, xarakterinin təkamülünə, impressionist sə-
nətkarların təsviri manerasına xeyli yaxın olan təhkiyə dinamikasına, onun
əvvəlki əsərlərdən fərqli ədəbi əsərin süjetinin yenidən qurulmasına yanaşmada
daxililiyin zahirililiyə üstün olmasında yazıçının sərf etdiyi zəhməti görməmək
olmaz” (10).
Konradın ədəbi fəaliyyəti 30 ilə yaxın davam etmişdir. Tədqiqatçılar
onun yaradıcılığını araşdırdıqdan sonra bəlli olmuşdur ki, Konrad iki mindən
32
artıq əsər yazmışdır. Bu əsərlərin az qismi onun öz sağlığında çap olunmuş 30
kitaba daxil edilmişdir. Konradın yazdığı 2000 əsərin arasında 12 irihəcmli ro-
man, 7 cild novella və povest külliyyatı, Amerika yazıçısı Ford Medoks Fordla
birlikdə yazdıqları “Varislər” (The Heirs, 1901), “Romantiklik” (Romance,
1903), “Bir cina
yətin təfərrüatı” (The Nature of a Crime, 1923) adlı üç romanı
vardır. Konradın 1924-cü il avqust ayının 24-də Bişopsbordakı evində ürək-
tutmasından öldükdən sonra onun yazı masasının üstündə yarımçıq qalmış və
nəşr edilməmiş “Roma knyazı” (The Prince of Roma) və “Hələ ki, şans var”
adlı daha iki romanı tapılmışdır.
ƏDƏBİYYAT
1.
Джозеф Конрад. «Письма». https: // ru. wikipedia. оrg / wiki
2.
Джозеф Конрад. «Традиционное предисловие». https: // ru. wikipedia. оrg / wiki /
Конрад Джозеф
3.
Уппит Олег. Журнал “İnteres”. Портрет: Джозеф Конрад – польский моряк и вели-
кий… - Furfur www.furfur.me/furfur/heros/heroes-furfur/169259-dzhozef-konrad
4.
Хьюитт Карен. Джозеф Конрад: проблема двойственности // «Иностранная литера-
тура». М.: 2000, №7
5.
Прокопов Тимофей. Жизнь и приключения капитана Конрада. См.http: //coollib
com/b/226747/read
6.
http://cyberleninka.ru/article/n/hudozhestvennoe-prostranstvo-britanskoy-imperii-v-
tvorchestve-dzh-konrada#ixzz3 WEbixT94
7.
Гражданская З.Т. и Домбровская Е.Я. Английская литература конца XIX - начала
XX вв. (1871-1917 гг.).См. История Зарубежной Литературы XX века, М.: «Госуч-
педиздат», Минет. Проев. РСФСР, 1963 (с.415)
8.
Богамолов С.А.Художественное пространство британской империи в творчестве
Дж.Конрада. Вестник Оренбургского Государственного Университета, выпуск №6/2004
cyberleninka.ru/.../hudozhestvennoe-prostranstvo-britanskoy-imperii-v-tvorchestve-dzh-konrada
9.
Жеромский Стефан. Джозеф Конрад. «Иностранная литература», М., 2000, №7. См.
magazines. russ. ru/ inostran/2000/ 7/zheroms. html
10.
Проскурин Б.М. Реализм? Неоромантизм? Модернизм? Взгляд на роман Дж.Кон-
рада «Лорд Джим». Пермский государственный университет. Вестник пермского
университета. Российская и зарубежная филология. 2010 г., выпуск 2 (8), с. 55-69
ОСОБЕННОСТИ НЕОРОМАНТИЗМА ДЖОЗЕФА КОНРАДА
Н.А.ГАСАНОВ
РЕЗЮМЕ
Джозеф Конрад – человек-противоречие, который к тому же тонкий автор, всегда
сознательно дистанцировавшийся от литературных тенденций своего времени, но при
этом изменивший лицо литературы. Его творческими наследниками считаются такие
известные английские писатели, как Грем Грин и Джеймс Олдридж. Его творчеству
характерно то, что в отличие от классического романтизма в неоромантизме не игно-
рировались творческие достижения реалистической литературы. Его герои реалис-
тичные, Конрад не ограничивается показом разрыва героя и обшества, но и вскрывает
социальные причины этого разрыва.
Ключевые слова: романтизм, неоромантизм, реализм, Джозеф Конрад, английская
литература
33
PECULIARITIES OF NEO-ROMANTICISM OF JOSEPH CONRAD
N.A.HASANOV
SUMMARY
Joseph Conrad – the man of contradictions, who is also the sensitive author, always
consciously distanced himself from the literary trends of his time, but changed the face of lite-
rature. The famous English writers as Graham Greene and James Aldridge are considered his
artistic heirs. His works are characterized by the fact that, unlike the classical romanticism neo-
romanticism did not ignore creative achievements of realistic literature.
Key words: romantism, newromantism, realism, Joseph Conrad, English Literature
34
Dostları ilə paylaş: |