İKTİsat tariHİ ÜNİte 4 İleri ortaçAĞ’da avrupa



Yüklə 188 Kb.
tarix19.07.2018
ölçüsü188 Kb.
#56561


İKTİSAT TARİHİ

  • ÜNİTE 4

  • İLERİ ORTAÇAĞ’DA AVRUPA


AVRUPA’DA SİYASİ İSTİKRARIN SAĞLANMASI

  • 10. Yüzyıl Öncesinde Avrupa

    • Daha önce gördüğümüz gibi 10. yüzyılda
      • Avrupa fakir ve iptidai idi
      • Sayısız kırsal birimden meydana geliyordu
      • Bu birimler büyük ölçüde kendi kendine yeten malikanelerdi
      • Halk dini, sosyal ve siyasi gerekçelerle içine kapanmış
      • Para kullanımı hemen hemen kaybolmuştu
      • Nüfus az, üretim kıt, yoksulluk aşırıydı
      • Değerler sistemi kuvvet ve inançlara dayalı bir toplumdu
      • Savaşçılık ve din adamlığı saygı gören mesleklerdi
      • İşçiler aşağılık serfler olarak görülüyordu
    • Bu olumsuz yapı 10. yy’dan itibaren değişmeye başlamıştı


AVRUPA’DA SİYASİ İSTİKRARIN SAĞLANMASI

  • 10. Yüzyıl Avrupa’sı

    • 10. yy’da Orta ve Batı Avrupa’nın, istilacıların yıkıcı etkilerinden kurtuluş ve yeniden toparlanma dönemi oldu
    • Bu toparlanmada en önemli faktör Ortaçağ devletler sisteminin ortaya çıkışıydı
    • Bu küçük devletlerin yönetiminde siyasi istikrara kavuşan Avrupa, dışa karşı daha saldırgan politikalar izlemeye başladı. Bu saldırgan politikaların göstergeleri;
      • Haçlı akınları ile Müslümanlara karşı girişilen saldırılar
      • Avrupa içindeki göç ve kolonizasyon hareketleri
      • Avrupa dışında ticari üsler kurma çabalarıdır.


AVRUPA’DA SİYASİ İSTİKRARIN SAĞLANMASI

  • Avrupa’nın Genişlemesi

    • Güney: Güneyde 1061 ile 1091 arasında Normanlar, Sicilya’daki Arap egemenliğine son verdiler.
    • Güneybatı: Güneybatıda genişleme İber yarımadasının Hıristiyan prensler tarafından Araplardan alınması şeklinde oldu
    • Güneydoğu: Güneydoğu’da 11. yy’dan 13. yy’a kadar Haçlılar, Müslüman bölgelerine başarılı seferler düzenlediler ve Ortadoğu’da Hıristiyanlık hükümdarlıkları kurdular
    • Doğu: Doğu Avrupa’da Almanlar doğuya doğru genişlediler. Bu genişleme hareketi 1300’lere kadar sürdü.


EKONOMİK BÜYÜME

  • Ekonomik Büyüme ve Nedenleri

    • Bu dönem aynı zamanda bir ekonomik genişleme dönemidir.
    • 11. yy’dan itibaren;
      • Ticaret genişlemiş
      • Yeni şehirler doğmuş
      • Mevcut şehirler büyümüş
      • Ekonomik ihtisaslaşma doğmuştur
    • Henri Pirenne Avrupa’nın gösterdiği bu genişlemenin dış bir faktörün etkisiyle meydana geldiğini iddia etmektedir. Bu dış faktörler;
      • Haçlı Seferleri
      • Bizans ve İslam dünyasıyla olan ticari ilişkilerin geliştirilmesidir.


EKONOMİK BÜYÜME

  • Ekonomik Büyüme ve Nedenleri

    • Bir grup iktisat tarihçisi ise Pirenne’nin bu tezini reddederek büyümeyi iç faktörlere dayandırmışlardır. Bunlar;
      • Teknolojik Gelişme: Daha fazla hayvan ve su gücünden yararlanmayı ve böylece üretim girdilerini daha etkin bir şekilde bir araya getirmeyi sağlayan teknik ve kurumların ortaya çıkışı
      • Nüfus Artışı: Artan nüfus beraberinde göçü getirmiştir. Bu sayede yeni üretim alanları ortaya çıkmış ve pazar ekonomisi gelişmiştir.
    • Ortaçağ’da ekonomik gelişmenin merkezileri;
      • Kuzey İtalya
      • Güney Alçak Ülkeler (Belçika – Hollanda – Lüksemburg)
      • Hansa Şehirleri
    • Bu dönemde İtalya Avrupa’nın en gelişmiş bölgesi idi.


NÜFUS

  • Nüfus Yapısı ve Gelişimi

    • Ortaçağ döneminde Avrupa’da nüfus;
      • Doğum oranları yüksekti. Bu nedenle Avrupa nüfusu gençti.
      • Ölüm oranları da yüksekti. Bu nedenle nüfus artış hızı düşük
    • Doğum Oranlarının Yüksekliği;
      • Avrupa’da nüfus seyrekti
      • Büyük salgına kadar nüfus yavaş, fakat sürekli arttı
      • Çeşitli kültürel faktörler nedeniyle doğurganlık sınırlanmaktaydı
      • Hiç evlenmemişlerin oranı yüksekti
      • Evlilik yaşı oldukça ileriydi, bekarlık toplum tarafından övülmekteydi
      • Ekonomik nedenlerle evlilikten kaçılıyordu
      • İlkel doğum kontrol yöntemleri uygulanıyordu
      • Ancak yine de doğum oranları yüksekti. Avrupa’nın ayakta kalması bununla açıklanır.


NÜFUS

  • Nüfus Yapısı ve Gelişimi

    • Ölüm Oranlarının Yüksekliği: Sanayi öncesi toplumların temel özelliklerin biri her çeşit felakete karşı aşırı zayıf olmalarıdır. Bu da ölüm oranlarını artırmaktadır. Nedenleri;
      • Savaşlar: Savaşlar genellikle yaygın kırımlara neden oluyordu.
      • Açlık: Belli dönemlerde ortaya çıkan kıtlık ve açlıklar salgın hastalıkların temel nedeniydi
      • Salgınlar: Felaketten kaynaklanan ölümlerin en tehlikelisi salgınlardı.
        • Veba: 1348-1351 yılları arasında 80 milyonluk Avrupa nüfusunun 25 milyonu ölmüştür
        • Tifüs
        • Humma
        • Dizanteri
        • Grip


ŞEHİRLERİN DOĞUŞU VE BÜYÜMESİ

  • Şehirler

    • 10. ve 12. yüzyıllarda Avrupa’da şehirlerin doğuşu, Batı Avrupa tarihinde bir dönüm noktası oldu.
    • 11. yüzyıldan itibaren şehirler birer değişim ve imalat yeri haline geldi
    • Şehirler birer değişim yeri olmaya başlayınca sınai faaliyetler de malikanelerden şehirlere kaydı
    • Şehirlerin büyümesinin temelinde yığınlar halinde göç hareketi bulunuyordu
    • İnsanlar biri itici, diğeri çekici gücün etkisiyle şehirlere göç ediyorlardı
      • İtici Güç: Pek çok serf malikanede sıkıntı çekiyordu. Bu durumdan kurtulması ancak o bölgeyi terk etmesine bağlıydı.
      • Çekici Güç: Şehirler bir yenilik unsuru, talihi deneme şansı idi. Şehir yeni ve dinamik bir dünya idi.
    • Şehir havası insanı hür yapar” sözü bir atasözü haline gelmişti.


ŞEHİRLERİN DOĞUŞU VE BÜYÜMESİ

  • Şehirleşme ve Feodalizm

    • Şehirlerin doğuşunun önemli bir siyasal sonucu feodal olmayan bir yönetim şeklinin ortaya çıkmasıdır.
    • Malikane kuralları tüccar için uygun değildi. Bu nedenle şehirlerde iş yapmak daha kârlıydı.
    • Şehirler bulundukları bölgenin lordu ile anlaşma yaparak kiraların, pazar vergilerinin ve para cezalarının bir kısmını lorda veriyorlar, bunun karşılığında şehir halkının haklarına saygı gösterilmesini istiyorlardı.
    • Şehirlerin kârlı olması nedeniyle pek çok feodal yönetici yeni şehir kurma yoluna gitti.
    • Bu yeni şehirlere, sakinlerinin sahip olacağı hürriyetleri belirten imtiyaznameler bağışlandı.
    • Fransa ve İngiltere’deki krallar bu imtiyazların garantörü oldular. Böylece krallar ve şehir halkı arasında bir ittifak doğdu.
    • Bu ittifak Fransa ve İngiltere’de milli monarşilerin kurulmasına neden oldu.


ŞEHİRLERİN DOĞUŞU VE BÜYÜMESİ

  • Çin ve Bizans Şehirleri ile Ortaçağ Şehirleri

    • Çin ve Bizans şehirlerinde tüccarlar ve esnaf sosyal olarak üstün bir mevkiye sahip değildi
    • Bunlar servet sahibi olsalar bile aşağı bir sosyal statüde olmaktan kurtulamıyorlardı
    • Yüksek sınıfın kırsal idealleri tüm topluma nüfuz etmişti
    • Şehir kendi başına bir varlık değildi, kır ve şehir devamlılığının içinde bir parçaydı
    • Ortaçağ şehirleri ise kırsal kesimden ayrı ve bağımsızdı
    • Fiziki anlamda şehir kırdan duvarlarla, hendeklerle ve yollarla ayrılmıştı
    • Bir insan şehir kapısından geçtikten sonra farklı kurallara tabi oluyordu


ŞEHİRLERİN DOĞUŞU VE BÜYÜMESİ

  • Şehir Örgütlenmesi

    • Feodal dünyada tipik olarak dikey bir düzenleme geçerliydi
    • İnsanlar arasındaki ilişkiler;
      • Fief ve Hizmet
      • Bağış ve Bağlılık Yemini
      • Lord, Vassal, Serf gibi kavramlarla düzenlenmekteydi
    • Şehirde ise eşitler arasında işbirliği ile karakterize edilen bir düzenleme geçerliydi.


TEKNOLOJİK YENİLİKLER

  • İleri Ortaçağ Öncesindeki Yenilikler

    • MÖ 2500 yılından itibaren Batı dünyasında teknolojik ilerlemeler sona erdi
    • MS 6. ve 11. yy’lar arasında ortaya çıkan yenilikler daha çok tarımla alakalıydı. Bunlar;
      • Ağır saban
      • Üçlü tarla rotasyonu
      • Yeni bir at koşum sistemi
      • Çivili at nalı
    • Bu yenilikler 11. yy’dan itibaren özellikle Kuzey Avrupa’da tarımsal büyümenin temelini oluşturuyordu.


TEKNOLOJİK YENİLİKLER

  • 6. ve 11. Yüzyıl Teknolojik Yenilikleri

    • Ağır Saban
      • Kuzey Avrupa’nın sert ve yoğun topraklarını tarıma elverişli hale getirmekteydi
      • İnsan emeğinden tasarruf sağlamaktaydı
      • Toprağın uzun çizgiler halinde sürülmesine imkan sağlamaktaydı. Bu sayede toprak daha rahat kurumaktaydı
    • Üçlü Tarla Rotasyonu
      • Farklı mevsimlerde değişik ürünlerin ekilmesini sağlıyordu
      • Hasat kötülüğüne ve onu izleyen kıtlığa karşı sigorta görevi görüyordu
      • Sürüm işlemlerinin daha düzenli olmasına neden olarak yeni toprak açma faaliyetlerini hızlandırıyordu
      • Köy topluluğunun üretimini yaklaşık %50 artırmaktaydı
      • Baklagil üretimine imkan vererek köylülere protein yönünden daha zengin bir beslenme imkanı sağlamaktaydı
      • Toprağı azot bakımından zenginleştirerek kış üretimine katkı sağlamaktaydı


TEKNOLOJİK YENİLİKLER

  • 6. ve 11. Yüzyıl Teknolojik Yenilikleri

    • Çivili At Nalı ve Yeni At Koşum Sistemi
      • Atın gücünden daha etkin bir şekilde istifade etmeyi sağlamaktadır
      • Geleneksel koşum sistemi öküzlerin bünyesine göre düzenlenmişti ve at için elverişsizdi
      • Yeni koşum sistemi atın çekebileceği yükü 4-5 kat artırmaktaydı
    • At Koşum Sistemi ve Sermaye Malları
      • Atın öküzün yerini alması, daha pahalı fakat buna karşılık daha etkin bir sermaye malının, daha ucuz fakat daha az etkin bir sermaye malının yerine ikame edilmesi demekti
      • Daha etkin araçların kullanımı verimde artışı, verimde artış ise daha pahalı ve etkin sermaye araçlarının kabul edilmesini sağladı


TEKNOLOJİK YENİLİKLER

  • Diğer Teknolojik Yenilikler

    • Rönesans dönemindeki yeniliklerin birçoğu Avrupa dışında ortaya çıkmıştır
      • Ağır saban - Slav
      • Rüzgar değirmenleri – İran
      • Çıkrık – Çin
      • Matbaa – Çin
      • Etkin at koşum sistemi – Asya
    • Avrupa 12. yüzyıldan itibaren bu yenilikleri alarak daha da geliştirmiştir. Bu yenilikler;
      • Rüzgar değirmenleri: Avrupa’da ilk kez 12. yy’ın sonlarında görüldü. Bu, Sanayi İnkılabı’nın ilk habercisi olarak kabul edilir.
      • Dikey Tezgah: 10. yy’ın ortalarında Flandra’da bulundu.
      • Çıkrık ve Gözlük: 13. yy’ın ortalarında Avrupa’da görüldü
      • Saat ve Ateşli Top: 14. yy’ın başlarında ortaya çıktı.
      • Yelkenli Gemiler: Ortaçağ’ın sonlarında kürekli gemilerin yerini aldı.


TEŞEBBÜS VE KREDİ ALANINDAKİ GELİŞMELER

  • İş Tekniklerindeki Gelişmeler

    • 11. yy’dan itibaren Avrupa’da iş tekniklerinde önemli gelişmeler yaşandı
      • Panayırların düzenlenmesi
      • Ticari temsilcilerin yaygınlaşması
      • Yeni muhasebe tekniklerini doğuşu
      • Çek, ciro ve sigortanın ortaya çıkışı gibi
    • Piyasalarda kredi mekanizması gelişti. Bu durum tasarrufları artırdı
    • Ortaçağ İtalya’sında yeni bir ortaklık türü olan Commenda ortaya çıktı
      • Commenda: Ortaçağ İtalya’sında bir tarafın sermaye koyduğu, diğer tarafın da dış ticareti yürüttüğü ortaklık türüdür.
      • Commenda’nın ekonomik önemi, toplumun likit fona sahip bütün üyelerinin dolaylı yolla da olsa üretim sürecine katılabilmesiydi


TEŞEBBÜS VE KREDİ ALANINDAKİ GELİŞMELER

  • İş Tekniklerindeki Gelişmeler

    • 15. yy’a doğru Commenda, yerini daha gelişmiş bir ortaklık şekli olan Kumpanya’ya bırakmıştır.
      • Kumpanya: İlk başta kumpanyalar kan bağışına sahip kişiler arasında kurulan bir ortaklıktı. Daha sonra içine giderek yabancıları da almaya başladı.
      • Kumpanya’larda sermaye ihtiyacı mevduat ile karşılandı.
      • Bu sayede ticaret ile bankacılık sektörü birbirine yakınlaştı
      • Poliçenin gelişmesi bu ilişkiyi daha da yakın hale getirdi
      • Poliçe: Paranın bir bölgeden bir başka bölgeye transfer edilmesini sağlayan araçtı. Sermayeyi oldukça likit ve uluslararası ölçüde mobil hale getirdi
    • Bütün bu gelişmeler sonucunda ekonomik büyüme arttı.
    • Ücretler, kârlar ve kiralar arttı. Ancak faizler artmadı. Bunun nedeni tasarrufların fazla olmasıydı.


PARA ALANINDAKİ GELİŞMELER

  • Para Alanındaki Gelişmeler

    • 10. yy’dan itibaren nüfus çoğaldı, ekonomi gelişti ve daha iyi bir para sistemine ihtiyaç doğdu
    • Bu dönemdeki paralardan birkaçı;
      • Cenova – Genovini
      • Floransa – Florin
      • Venedik – Ducat
    • Ortaçağ’da uluslararası seviyede haklı bir şöhret yapan paralar, Florin ve Ducat’tı. Bu paralar yıllarca ağırlıklarını ve ayarlarını korudular.


PARA ALANINDAKİ GELİŞMELER

  • Para Alanındaki Gelişmeler

    • Bu dönemde para kıtlığı yaşanmaktaydı. Para kıtlığından kurtulmanın yolları;
      • Kredinin geliştirilmesi
      • Madeni para dışında ödeme araçlarının yaygınlaştırılması
      • Paranın altın ve gümüş ayarının bozulmasıydı
    • Paranın ayarındaki bozulmaların nedenleri;
      • Altın ve gümüş arzının elastikiyetinin düşük olması
      • Ekonominin gelişerek daha çok paraya dayalı hale gelmesi
      • Nüfus ile gelir artışı nedeniyle paraya olan talebin artması
      • Hükümet harcamalarında artış olması
      • Enflasyondan menfaat sağlayan sosyal grupların baskısı
      • Ödemeler dengesinde açıkların olması


TARIM

  • Tarımsal Genişleme

    • Avrupa’nın bu dönemde ilerlemesinin arkasında tarımsal üretimde yaşanan genişleme yatıyordu.
    • Yeni toprakların üretime açılması;
      • Malikane içindeki bataklıklar kurutularak, orman ve korular ise temizlenerek tarla haline getirildi.
      • Çayır ve meralar ekili alanlara dönüştürüldü.
      • 10. yy’da kıt nüfusa karşı toprak bolluğu vardı.
    • Kolonizasyon;
      • Bu dönemde yaygın olarak kolonizasyon faaliyetlerine girişildi
      • Elbe Nehri’nin doğusunda Slav kabilelerin yaşadığı bölgeler, Avrupalılar tarafından iskan edildi.


TARIM

  • Malikane Bünyesindeki Değişiklikler

    • Şehir hayatı ve ticaretin yeniden canlanması Ortaçağ’daki doğal ekonomi düzenini gereksiz kıldı
    • Zamanla sınai faaliyetler şehirlerde toplanmaya başladı
    • Ekonominin parasallaşması ile lordlar ayni ödemeleri nakdi ödemelere çevirdi
    • Lordlar rezerv topraklarını parçalara bölerek sabit bir ödeme karşılığında kiraya verdiler
    • Lordla, vassal ve serf arasındaki anlaşmalar geleneksel olmaktan çıkarak sözleşmelere dayalı hale geldi
    • Böylece serf ve köylüler ortakçı ya da kiracı durumuna geldi
    • Lordlar krallarla da ilişkilerini parasal ilişkilere çevirdi. Böylece merkeziyetçi milli devletlerin doğuşunun temeli atıldı.


TİCARET

  • Ticaretin Doğuşu ve Çeşitlenmesi

    • Batı Avrupa malikanesi hiçbir zaman kendine yeterli değildi
    • 10. 11. yy’da şehirlerin gelişmesiyle birlikte ticaret hacmi ve ticaret konusu malların sayısı arttı
    • Avrupa Doğudan sürekli mal alıyor, ihracat yapmıyordu.
    • 12. yy’da Avrupa artık satmak için yeni mallara sahip olmaya başladı. Bu sayede ticaret dengesinde değişme başladı.
    • Akdeniz ticaretinin karakteri değişti, Akdeniz ticareti artık Kârlı olmaya başladı.
    • 12. yy’da Avrupa’da bölgesel ihtisaslaşma başladı. Bordo şarapları bunun kanıtıdır.
    • Avrupa içi ticaret Kuzey ile Güney arasında karadan yapılıyordu.


TİCARET

  • Ticaretin Doğuşu ve Çeşitlenmesi

    • 12. yy’da Champagne panayırları, Avrupalı Kuzeyli ve Güneyli tüccarların buluşma noktasıydı.
    • Bu panayırlarda hemen hemen bütün işlemler krediyle yürütülüyor, bir panayırın sonundaki borçlular ve alacaklılar kredi mektuplarıyla bir sonraki panayırda hesaplaşabiliyorlardı.
    • Deniz yollarının gelişmesiyle Champagne panayırı fonksiyonunu yitirdi, Bruj’deki pazarların önemi arttı.
    • Ortaçağ’da önemi giderek artan bir diğer ticaret alanı Kuzey denizleriydi.
    • Bu ticarete Hansa adında örgütlenmiş Alman ticaret şehirleri hükmediyordu
      • Hansa: Ortaçağ’da, önce 13. yy’da Alman liman şehirleri Hamburg ve Lübeck tarafından kurulan daha sonra da iki yüz kadar şehir ve kasabanın katılması ile ortaya çıkan ticari birliğin adıdır.


TİCARET

  • Ticaretin gelişimi

    • Ortaçağ’da Kuzey’in ticaret hacmi sürekli artmıştır. Bunun göstergeleri;
      • Kıyı ticaretine bağlı liman şehirlerinin büyümesi
      • Panayır ve pazarların kurulması
      • Ekonominin daha çok paraya dayalı hale gelmesi
      • Ticari metotlarda gelişmeler yaşanması


SANAYİ

  • Sanayi Dallarında Durum

    • Ortaçağ toplumu tarımsa dayalıydı.
    • İmalat faaliyetleri Erken Ortaçağ’da malikanelerde toplanmıştı ve bir ek gelir kaynağı olarak görülüyordu.
    • İleri Ortaçağ’da ise imalat faaliyetleri şehirlere yönelmişti.
    • Dokumacılık: Ortaçağ’da en geniş ve yaygın sanayi kolu dokumacılıktı. 11. yy’dan itibaren bazı bölgelerde ihtisaslaşma ortaya çıktı. Yün en önemli hammadde, yünlü kumaş en önemli mamul üründü.
    • Metalurji: Dokuma endüstrisine göre daha küçük, fakat ekonomik açıdan daha önemli bir sanayi kolu idi.
    • Demir: Silah ve zırh talebi bu endüstriyi geliştirmiştir.
    • Dericilik: Semerlerde, koşum takımlarında ve mobilyacılıkta kullanılıyordu.


SANAYİ

  • Sanayide Yaşanan Gelişmeler

    • 10 ve 12. yy’larda imalat faaliyetleri şehirlere kaydı
    • İmalat faaliyetleri artık ihtisaslaşmış kişilerce yürütülmekteydi
    • Sanayinin ölçeğinde artış yaşandı. 10. ve 11. yy’lardan itibaren 14. yy’a kadar üretim genişledi.
    • Üretimdeki bu artışa rağmen sınai üretim birimleri Ortaçağ dönemi boyunca hep küçük kaldı.
    • Ortaçağ’da ideal üretici sınıfı kalfa ve çırakların yardımıyla üretim yapan ustalardı.
    • Şehirlerde imalat faaliyetlerini yürüten esnaflar, loncalarda örgütlenmişlerdi.
    • Esnaf loncalarının şehir ticareti üzerindeki tekelci uygulamalar nedeniyle doğduğu kabul edilir.


SANAYİ

  • Loncalar

    • Loncalar, aynı meslek dalında faaliyet gösteren esnafın, karşılıklı yardım ve destek için bir araya geldiği meslek birlikleridir. Bu birliklerin dini ve sosyal amaçlı ile ekonomik fonksiyonları çoğu kez birbirine karışmıştır
    • Loncalar tüccar kapitalistlerin ekonomik ve siyasi güçlerine bir tepki olarak ortaya çıkmışlardır
    • Esnaf loncaları;
      • İşin kalitesini garanti altına alır
      • Tüketiciye adil fiyatlarla malların ulaşmasını sağlar
      • Esnafı toplumun değerli bir üyesi haline getirir
    • Loncalara yöneltilen eleştiriler;
      • Teknik gelişmeye engel oldukları iddia edilir
      • Etkin iş organizasyonunu engelledikleri iddia edilir
      • Büyük işletmelerin kurulmasını engelledikleri iddia edilir
      • Tekelci özelliklerinin olduğu iddia edilir


Yüklə 188 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə