|
Isı, elektrik, kimyasal maddeler ve radyoaktif ışınlar ile meydana gelen doku hasarlanmasına yanik denir
|
tarix | 26.03.2018 | ölçüsü | 445 b. | | #34594 |
|
Isı, elektrik, kimyasal maddeler ve radyoaktif ışınlar ile meydana gelen doku hasarlanmasına YANIK denir. Isı, elektrik, kimyasal maddeler ve radyoaktif ışınlar ile meydana gelen doku hasarlanmasına YANIK denir.
2 milyon / yıl 2 milyon / yıl 30 bin / yıl hastaneye yatış 1000-5000 / yıl ölüm (uç yaşlar) Pediatrik ve geriatrik yaş grubu E/K: 3/2
Sıcak sıvı %85.6 Sıcak sıvı %85.6 Alev %9.6 Elektrik %2.66 Temas %1.88 Kimyasal ajanlar % 0.26
Amerika ve kuzey avrupada %35 Amerika ve kuzey avrupada %35 Ülkemizde %90 0-2 yaş grubunda %96 3-6 yaş grubunda %88.9 7-16 yaş grubunda %50
Lokal hasar Lokal hasar - Isı → protein denatürasyonu ve koagülasyon nekrozu → geri dönüşşsüz doku hasarı
- Çevrede → doku perfüzyonunda azalma
- Artmış kapiller kaçak
Sistemik yanıt - Vazoaktif mediyatörlerin salınımı (sitokinler, prostoglandinler, oksijen radikalleri)
- >%15-20 yanıklar mediatörlere sistemik yanıtı tetikler
- Sistemik kapiller kaçak 18-24 saat sürer → (yanık şoku/SİYS)
- İmmünsupresyon
- Eritrositlerin lokal yıkımı
- Miyokard depresyonu
- Hipermetabolik yanıt (katekolamin salınımı, glukagon ve kortizol artışı)
Deri bütünlüğünün bozulması Deri bütünlüğünün bozulması - Sıvı kaybı
- Isı kaybı
- Enfeksiyon ajanlarının girişi
İnhalasyon yanığı Elektik yanığı - Kardiyovasküler sistem
- Nörolojik patolojiler
Isı kaynağının cinsi Isı kaynağının cinsi Sıcak ajanının ısısı Temas süresi Derinin kalınlığı (anatomik bölge) Uygun ilk yardım Yaş
Derinlik Derinlik Vücut yüzeyinde kapladıkları alanın genişliği Hastaya ve travmaya özgü koşullar - Eşlik eden hastalık
- Eşlik eden travma
- Özel bölge yanıkları
- El, ayak, perine, genital bölge
- Elektrik yanıkları, kimyasal yanıklar, inhalasyon yanıkları
Birinci derece Birinci derece İkinci derece Üçüncü derece Dördüncü derece (?)
Sadece EPİDERMİS etkilenir Sadece EPİDERMİS etkilenir Ödem, ağrı ve eritem mevcuttur Spontan iyileşir Skar bırakmaz
EPİDERMİS ve DERMİS’in bir kısmı EPİDERMİS ve DERMİS’in bir kısmı Bül ve kızarıklık 2-4 haftada pansumanla iyileşir Skar gelişebilir
TÜM DERİ tutulur TÜM DERİ tutulur Gri, kahverengi, (pembe) AĞRI YOKTUR Pansumanla iyileşmez Cerrahi müdahele şarttır
Yanık alanının toplam vücut alanına yüzdesel oranı Yanık alanının toplam vücut alanına yüzdesel oranı Erişkinler için: - Walles’ın 9’lar kuralı
- El ayası (%1)
Çocuklar için: - Lund-Browder skalası
- El ayası (% 0.5)
Küçük yanıklar Küçük yanıklar - %10 veya daha az 2. derece yanıklar
Orta yanıklar - %10-20 arası 2. derece yanıklar
- %2-10 arası 3. derece yanıklar
Büyük yanıklar - %20’den fazla 2. derece yanıklar
- %10’dan fazla 3. derece yanıklar
- İnhalasyon yanıkları
- Elektrik yanıkları
- Eşlik eden travma varlığı
- Yandaş hastalık (DM, steroid kullanımı, immun baskılanma…)
- Göz, kulak, yüz, el, ayak, büyük eklem ve genital bölge
Yakıcı ajandan uzaklaştırma Yakıcı ajandan uzaklaştırma Hava yolu, solunum, dolaşım Küçük yanıklarda, çeşme suyu ile yıkama Sıcak sıvı yanıklarında, giysilerin çıkartılması Alev yanıklarında, CO ve duman zehirlenmesi (?), %100 O2, endotrakeal entübasyon Kimyasal yanıklar; kuru kimyasallarda önce fırçalama, diğerlerinde yıkama
İ.V. damar yolu, RL İ.V. damar yolu, RL Olay hakkında detaylı bilgi Hasta hakkında detaylı bilgi Yönlendirilecek merkeze bilgi aktarımı (yanığın şiddeti, genel durum) Yüzük, bilezik vb takıların çıkatılması Hiçbir şey sürme Temiz örtü veya soğutucu örtü Hipotermiden koruma
Hava yolu; endotrakeal entübasyon, trakeostomi İ.V. sıvı yolu (>%10 yanıklarda) - Bir veya iki periferik ven
- Yakın takip için santral kateterizasyon
- Femur distali veya tibia proksimalinden kemik içi sıvı
- Vücut ısısına yakın sıcaklıkta sıvı
Eşlik eden travmanın araştırılması Ağrı tedavisi VYA (vücut yüzey alanı) ve TYA (toplam yanık alanı) hesaplanması Adli vaka yönünden değerlendirme Yara yönetimi (ayaktan/yatacak hastalar)
Bir çok formül mevcut: Bir çok formül mevcut: - Evans
- Brooke
- Modifiye Brooke
- Monafo
- Parkland
- Modifiye Parkland
- Shriner’s Cincinnati
- Shriner’s Galveston
Hastanın klinik seyrine göre yeniden planlama
4 mL X kg X yanık yüzdesi 4 mL X kg X yanık yüzdesi Yarısı ilk 8 saatte Diğer yarısı 16 saatte Süre yaralanma anından itibaren hesaplanır Sıvı: Ringer Laktat
İlk 24 saat İlk 24 saat 2000 mL/m2 VYA + 5000 mL/m2 TYA Laktatlı ringer solüsyonu Yarısı ilk 8 saate, kalan yarısı 16 saatte Volüm genişleticiler, albumin (?) Hipoglisemi riski → %5 dekstroz içeren sıvılar
Ek travma varlığı Ek travma varlığı İnhalasyon hasarı Gecikmiş ve yetersiz sıvı resüsitasyonu (dehidratasyon) Elektrik yanıkları
İdrar sondası İdrar sondası İdrar çıkışı - Süt çocukları: 2 mL/kg/saat
- Daha büyük çocuklar ve erişkinler: 1 mL/kg/saat
Hedef idrar yoğunluğu: 1015
Yanık pansumanı yapıldığında ağrı ↓ Yanık pansumanı yapıldığında ağrı ↓ Kimyasal yanıklarda vücut sıcaklığındaki su ile yıkama (duş usulü), hipotermiye dikkat! Orta/büyük yanıklarda ve eşlik eden hastalıklarda kan ve idrar örnekleri (kan grubu, Rh tayini, kan elektrolitleri, glukoz, Hb, Hct, beyaz küre sayımı, kan pH’sı…) Elektrik yanıklarında EKG >%30 yanıklarda ve bilinç kapalı hastada nazogastrik sonda Ekstremite, toraks ve abdomendeki yanıklarda ödem ve eskara yönelik fasyatomi ve eskaratomiler Tetanoz profilaksisi
Çeşme suyu (20-25o C), hipotermi oluşumuna dikkat!!! Çeşme suyu (20-25o C), hipotermi oluşumuna dikkat!!! i.v. → i.m → s.k. opioid Morfin İlaç Doz Etki süresi Tramadol (12 yaş ve üstü) 1mg/kg 4-6 saat Ketamin 0.2-0.5 mg/kg 15-25 dakika Morfin 0.1 mg/kg 4-6 saat Fentanil 1 μgr/kg 45-60 dakika - Meperidin 0.5-1 mg/kg 2-4 saat
Ayaktan hastada: - Parasetamol 10-15 mg/kg, ibuprofen 20 mg/kg/gün, 3-4 doz/gün
Yatarak takip edilecek hasta /ayaktan hasta Yatarak takip edilecek hasta /ayaktan hasta Yatarak tedavi - Debridmanlar, eskarektomiler, greft/flep ile onarımlar, allogreftler, ksenogreftler, deri eşdeğerleri, keratinosit kültürleri….
Ayaktan hasta - Herhangi bir yaradan farklı değil!!!
- Amaç enfeksiyonu önlemek, epitelizasyonu sağlamak
- Nemli yara ortamı
Yaranın yıkanması (serum fizyolojik ve nötral pH’lı sabun) - Yaranın yıkanması (serum fizyolojik ve nötral pH’lı sabun)
Parafin emdirilmiş yapışmaz tabaka veya yağlı merhemler (%0.2 nitrofurazon) → oluşan epitelin korunması, ağrının önlenmesi Nemli spanç, poliüretan film tabaka Büllerin yönetimi (?) Antibiyotikli kremler (?) - Gümüş sülfodiyazin, mupirosin, basitrasin
<10 yaş, TYA >%10; >10 yaş, TYA >%20 <10 yaş, TYA >%10; >10 yaş, TYA >%20 > %5 3. derece yanıklar Yüz, el, ayak, perine, genital bölge, major eklem üzeri İnhalasyon yanıkları Elektrik yanıkları Kimyasal yanıklar Eşlik eden major travma ve komorbidite Sosyal, emosyonel durumun rehabilitasyon gerekliliği İstismar ve ihmalden şüphelenilmesi
10>10>
Dostları ilə paylaş: |
|
|