Isa h seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988 Q\rx ikinci ildw me]wdw "q\r\c\ batalyon" ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di

---

1

F

F

F

Faaaacccciiiiwwww

IIIIssssaaaa    H

H

H

H^

^

^

^sssseeeeyyy

yn

n

n

noo

o

ovvv

v

© 

Isa H^seynov. Se[ilmi] Wswrlwri Bak\ 1988

Q\rx ikinci ildw me]wdw “q\r\c\ batalyon” ad\nda silahl\ dwstw tw]kil edilmi]di. O vaxt Sabit May\lova

da bir osmanl\ be]a[\lan\ vermi]dilwr. Be]a[\lan evw gwtirilwn g^n^n ax]am\ ailwdw b=y^k bwdbwxtlik

oldu.  Yad\na  d^]wndw  bu  g^n  dw  Zwlimxan\n  t^k^  ^rpw]ir.  Wlindw  t^fwng  a[\landa,  qarda]\

Qaraxan\n ^[ ya]l\ o`lunun necw y\x\ld\`\, g=y[wk, a`bwniz u]a`\n h^nd^r, bir az qabar\q aln\n\n

ortadan  necw  partlay\b,  da`\ld\`\  gwlib  g=zlwrinin  qaba`\nda  durur.  Sabit  May\lov  t^fwngi  k=t^yw

[\rp\b  iki par[alad\, onu — Zwlimxan\ isw ayaqlar\n\n alt\na sald\: “O =ld^, swn dw =lmwliswn!…”

Zwlimxan evdwn ba] g=t^r^b  qa[d\, iki g^n me]wdw, ot tayas\n\n ^st^ndw qald\. {=rwksiz, susuz,

vahimw  i[indw…  &[^nc^  g^n  Qaraxan  onu  tapd\.  Ancaq  d=ymwk,  =ld^rmwk  wvwzinw  …  neylwsw

yax]\d\r?  Qarda]\n\n  qaralt\s\n\  uzaqdan  g=rwr-g=rmwz  tayan\n  ^st^ndwn  yumalanaraq  me]wnin

dwrinliyinw  ^z  tutub  qa[an  Zwlimxan\  yaxalayan  kimi  ba`r\na  basd\:  “Mwnim  qaqa]\m,  g=zlwrinw

qurban olum, g=zlwrin niyw irilwnib?!” Onda, qohumlar\n\n dediyinw g=rw, Zwlimxan\n ba]\na hava

gwlibmi]. Zwlimxan\n =z^n^n yad\nda qalan budur ki, nwdwnsw, atas\ ona baxd\qca bo`ulub qaralar,

bir k^ncdw oturub twsbwhini [evirw-[evirw  saatlarla  susard\. Qaraxan isw bir  dwqiqwliyw  belw onun

yan\ndan  ayr\lmazd\:  “Mwnim  balaca,  xall\  qaqa]\m,  qov`al\-qall\  qaqa]\m”,  —  deyib  yalvarard\.

Aradan  d^z  on  doqquz  il ke[diyinw baxmayaraq, bu sws indi dw Zwlimxan\n qula`\nda idi. Lakin

xatirwlwr wvvwlki kimi k=vrwklik yox, ac\ twwss^f do`ururdu. {^nki … [^nki nw? Qaraxan dwyi]ib?

Wgwr dwyi]mwyibsw, yenw hwmin Qaraxand\rsa, bws bug^nk^ qwtrwhmlik necw izah olunmal\d\r? I]in

dara  d^]^b,  qarda]  k=mwyinw  ehtiyac  duyursan?  G=t^r  telefonun  dwstwyini,  dan\]  dwrdini!  Ywni

ba]\n\ o qwdwr itirmiswn ki, d^]^n^b-dan\]madan birba] po[ta girib teleqram blank\ g=t^rm^swn,

“Atan  can  ^stwdir,  tez  gwl!”  —  yazanda,  qocan\  d^nyalarla  sevwn  qarda]\n\n  necw  sars\laca`\n\,

Bak\dan bura, alt\ saatl\q yolu ^rwyini yeyw-yeyw gwlwcwyini belw fikirlw]mwmiswn? Ax, Qaraxan!…

Zahirwn,  bax\rsan  ki,  onda  he[  bir  dwyi]iklik  yoxdur.  Yenw  hwmin,  mwhwbbwt  dolu,  zil  qara,  iri

g=zlwr,  hwmin  duru],  hwmin  twrpwni]…  +z  twkcw swrni]inini gwtirwn “Pobeda” — taksi raykomun

qaba`\ndan ke[wndw Zwlimxan onu lap uzaqdan tan\d\; Qaraxan\n qara [wkmwli azac\q wyri q\[lar\n\,

k=hnw  zabitlwri  xat\rladan  qwdd-qamwtini  raykomun  pillwkwninin  ba]\na  topla]m\]  adamlar\n

aras\nda dwrhal se[di. O, ywqin ki, qarda]\n\n yolunu g=zlwyirdi; Zwlimxan\n gecw qatar\na qalmay\b

taksi ilw gwlwcwyini qabaqcadan bilirmi] kimi, yolun a`z\n\ kwsdirib dayanm\]d\. Necw swbirsizliklw

g=zlwdiyi hwtta duru]undan da sezilirdi. Taksi dayanar-dayanmaz, az\ metr yar\m h^nd^rl^y^ndw

da] pillwkwnin ^st^ndwn birba] swkiyw at\ld\, batan g^nw]in dur`un, tozlu, quraql\q havas\n\ zol-zol

do`rayan [wpwki ]^alar\ alt\nda [wkmwlwrinin lak\, t^nd ya]\l k=ynwyinin belini tar\ma [wkmi] enli

kwmwrinin toqqas\ par\ldaya-par\ldaya, qu] cwldliyi ilw y^y^r^b =z^n^ qarda]\n\n ^st^nw sald\.

-  Swn  gwlwn  yollara  qurban  olum,  qaqa]!  Ata-baba  yurdundan  ^z  d=ndwrib  bu  bir  ildw  bizw  sar\

g=z^n^n ucuynan da baxmayan vwfas\z qaqa]! — deyw hwrarwtlw s=z^-s=zw calayaraq, Zwlimxan\n

boynunu  qucaqlad\.  —  Teleqrama  g=rw  mwni  ba`\]la,  ki]i  sa`-salamatd\r,  g=zlwrin  ya]armas\n,

---

2

g=zlwrinw  qurban  olum!  Sa`-salamatd\r,  qaqa]\m\n  can\  ^[^n!  Mwn  gwlwndw  evimizin  qaba`\nda,

wllwri geri yan\nda, twsbwhini [evirw-[evirw gwzinirdi, swnin yolunu g=zlwyirdi! Elw bura gwlmwyi dw

mwnim a`l\ma o sald\, dedi taksi asfaltdan q\ra`a [\xm\r, [\xsa bizim me]w yoluna he[ kws ma]\n

s^rmwz…  Qocam\z\n  a`l\-ba]\,  hwr  ]eyi  =z  yerindw,  qaydas\ndad\r,  he[  saqqal\ndan  bir  t^k^  dw

wskik  deyil!  Inanm\rsan,  gedib  =z^n  sayarsan!  Yoxsa  yad\ndan  [\x\b,  u]aql\qda  sinwsinin  ^stw

pa[a]\rma minib saqqal\n\n t^k^n^ saym\rd\n? Bax g=r^rswnmi, teleqramla qan\n\ qaraltma`\m\n

wvwzindw  g^ld^rd^m  ki!  —  O,  yar\sevincwk,  yar\  da,  he[  c^r  gizlwdw  bilmwdiyi  narahat  l\qla,

m^wmmal\, sirli wswbiliklw yenw nw isw h^d^lwyib t=kd^. Arada raykomun pillwkwninin ba]\nda, a`

mwrmwr tirlwrin aras\nda dirwk-dirwk durub bu swmtw boylan\]an adamlara baxd\, sanki qarda]\ ilw

rwftar\m\  bu  adamlar\n  necw  qiymwtlwndirdiyini  bilmwk  istwdi,  onlar\n  bax\]lar\ndak\  mara`\

duyduqda isw, Qaraxan, hwdsiz bir twlwsiklik vw dar\xqanl\qla gah o, gah bu cibini e]wlwywrwk pul

[\xar\b taksini yola sald\. Qarda]\n\n qoluna girib onu k^[wnin kwnar\na, me]w twswrr^fat idarwsinin

m^haribw d=vr^ndwn qalma “Qaz” ma]\n\na do`ru [wkdi. Bak\dan rayona qwdwr b^t^n yol uzunu

irwlidw onu necw b=y^k faciw g=zlwdiyini fikirlw]ib, indi, qarda]\n\n and-aman\na baxmayaraq hwlw

dw  o  fikirlwrdwn  ayr\la  bilmwywn  Zwlimxan  twzw-twzw  =z^nw  gwlib  qwddini  d^zwltmwyw  ba]layanda,

onlar art\q asfaltdan [\x\b me]wnin i[ilw gedirdilwr.

Torpaq  yolun  sa`-solu  q\z\l\,  sar\l\  yarpaqla  =rt^lm^]d^.  Wsrlik  pal\dlar,  qara`aclar,  yem]wnlwr,

b=l^k-b=l^k g=ywmlwr, x^suswn ara-bwrwdw g=zw dwywn q\z\lc\q kollar\ bu q^rub [a`\nda a]karca od

tutub  yan\rd\.  Lakin  Zwlimxan  siqaretini  [wkw-[wkw  d^z  qaba`a,  ma]\n\n  bir  par[a  g^m^]twk

par\ldayan  radiatoruna  bax\rd\.  Demwk,  ki]i  sa`-salamatd\r!  “Evimizin  qaba`\nda,  wllwri  geri

yan\nda, twsbehini  [evirw-[evirw gwzinir”. }^k^r, ]^k^r! Ke[wnilki davalar\ndan sonra qocadan nw

qwdwr incik olsa da, Zwlimxan onun =l^m^n^ istwmirdi. Hans\ o`ul atas\n\n =l^m^n^ istwr!... Bws bu

teleqram, bu hwngamw nw ^[^nd^r? Qaraxan, ywqin ki, ]oferw e]itdirmwk istwmwyib, p\[\lt\ ilw q\saca

izah  etdi:  “I]im  dara  d^]^b,  qurban\n  olum,  swnin  k=mwyin  laz\md\r”.    Bax  burada,  yuxar\da

dediyimiz  hwmin  mwzwmmwt  ba]land\:  k=mwk  laz\md\r,  —  g=t^r  zwng  vur,  daha  qocan\  niyw

=ld^r^b basd\r\rsan!..

Qarda]\n\ irwlidw, ]oferin yan\nda oturdub =z^ arxaya ke[mi] Qaraxan, [ox isti dodaqlar\n\ onun

qula`\na s=ykwyib yenw q\saca izah etdi: o barwdw evdw ikilikdw wtrafl\ s=hbwt edwcwklwr, hwlwlik isw

Qaraxan  yaln\z  bunu  deyw  bilwr  ki,  Zwlimxan  Z^mr^ddwn  ^z  d=ndwrwndwn  sonra  Wziz  wmi,  ywni

rayon partiya komitwsinin birinci katibi Wziz May\lov da onlardan ^z d=ndwrib; qoca Sabitlw salam-

kwlam\n\  kwsmwsw dw, Qaraxanla bwrk d^]n^]^b. Elw bu? Dayan, dayan! Bwlkw Qaraxan Z^mr^d

mwswlwsini  yenidwn  qald\rmaq  istwyir?  Z^mr^d…  Zwlimxan\n  ilk  gwncliyinin  wn  g=zwl  arzular\,

xwyallar\, indi isw elw bil yad, tan\nmaz dwrwcwdw yad bir adam!.. +twn ildw Qaraxan qarda]\na d=nw-

d=nw mwktub yaz\b, bu yad adam\n do`mal\`\n\ s^but etmwyw [al\]m\]d\. Indi isw… yenw hwmin

mwswlw? Nw var, nw var, “Wziz wmi d^]n^]^b?” Olan i]dirmi? Bu necw d^]n^]mwdir ki, Qaraxan\ o

c^r teleqram yazma`a mwcbur edib?.. Zwlimxan kim bilir ne[wnci kwrw arxaya [evrilib qarda]\n\n

^z^ndwki  elw  bil  daimi,  sirli  narahatl\`a  diqqwt  yetirdi  vw  =z  dostlar\  aras\nda  “wn  twmkinli,  wn

swbirli”  say\lan bu gwncin =z^n^ qar]\s\al\nmaz bir narahatl\q g=t^rd^; me]w[ilwrin ya]ad\qlar\ yerw

— B=y^ktalaya [atmaqlar\na bir az qalm\] o, qwfildwn ma]\n\ saxlad\b yerw at\ld\.

-  Burdan belw piyada gedwk, — dedi.

-  Nw olar. Gedwk, gedwk! — Qaraxan bu g=zlwnilmwz twklifdwn wsla twwcc^blwnmwyib, dwrhal

raz\la]d\. — Me]wmizin swn g=rwn cah-cwlal\ qalmasa da, hwr halda baxmal\ k^nc-buca`\ var.

---