İsmayil şixli seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ



Yüklə 3,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/136
tarix01.02.2018
ölçüsü3,41 Mb.
#23034
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   136


                                                                                                                                                      

 



 

 



                                                                                                                                                      

 



İSMAYIL ŞIXLI 

SEÇİLMİŞ 

ƏSƏRLƏRİ 

İKİ CİLDDƏ 

II  CİLD 

"ŞƏRQ-QƏRB" 

BAKI-2005 

 

 




                                                                                                                                                      

 



Bu  kitab  “İsmayıl  Şıxlı.Dəli  Kür.”(Bakı,  Yazıçı,1982)  nəşri  arasında 

təkrar nəşrə hazırlanmışdır. 



894.3613 - dc 21  

AZE 

İsmayıl Şıxlı. Seçilmiş əsərləri. İki cilddə. II cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 

2005 ,400 səh. 

Görkəmli  yazıçı  İsmayıl  Şıxlının  oxucular  arasında  geniş  şöhrət 

qazanmış  "Dəli  Kür"  romanı  XIX  əsrdə  tarixi  qanunauyğunluqların 

Azərbaycan xalqının həyatına daxil olma prosesini, adamların yaşayışında, 

mənəviyyatında  əmələ  gətirdiyi  köklü  dəyişiklikləri  realist  inandırıcılıqla 

göstərən  bir  əsərdir.  Xalqımızın  milli  oyanış  dovrü  Göytəpə  kəndində  baş

verən  mürəkkəb  və  ziddiyyətli  hadisələr  fonunda  qələmə  alınmışdır,  Əsər 

qollu-budaqlı  qəhrəmanlarına,  ehtiramlar  toqquşması  və  bədii  boyaların 

zənginliyinə  görə  haqlı  olaraq  milli  tarixi  roman  janrının  kamil 

nümunələrindən sayılır.  

Sovet  dövrü  Azərbaycan  ədəbiyyatında  həqiqi  milli  xarakterin,  realist 

zadəgan-kübar (mülkədar) obrazının ilk dolğun, tutumlu örnəyi məhz "Dəli 

Kür" romanının qəhrəmanı Cahandar ağadır. 

...İsmayıl Şıxlı zaman-zaman oxunacaq bir kitabdır - "Dəli Kür"dür. 

ISBN 9952-418-34-2 

© "ŞƏRQ-QƏRB", 2005 

  

 

 




                                                                                                                                                      

 



  

  

 



 


                                                                                                                                                      

 




                                                                                                                                                      

 



 

 


                                                                                                                                                      

 



BİRİNCİ HİSSƏ 

Göytəpə  kəndinin  yastı  qazma  daxmaları  Kürün  sahilinə  qədər 

səpələnmişdi. Bu il yağınlıq olduğundan, o otlar vaxtından əvvəl göyərmiş, 

yazın ilıq nəfəsini duyandan sonra isə püskürüb qalxmışdı. Hələ aprel sona 

çatmamış  bu  çal-çəpərsiz  kəndin  həyətləri,  xırman  yerləri,  tövlə  və

samanlıqların  üstü,  hətta  evlerin  damları  da  yaşıllaşmışdı.  Həyətləri 

birləşdirib  torpaq  yola  çıxan,  sonra  da  sahildəki  çəmənliyi  çalın-çarpaz 

doğrayıb  Kürə  enən  cığırları  ot  basmış,  kəndin  üst  tərəfindəki  ləpələrin 

rəngi  dəyişmişdi.  İl  quraqlıq  keçəndə  bahar  gəlməmiş  saralıb-solan 

dəmyələr  bu  il  gül-çiçəyə  qərq  olmuşdu.  Yalnız  kəndin  yaxınından  ötüb 

Tiflisə  doğru  uzanan  xır  yolu  əvvəlki  kimi  ağarır,  bəzi  yerlərdə  daşların 

arasından  ot  cücərsə  də  təbiətin  bu  ümumi  ahənginə  tabe  olmaq  istəmir, 

dərəli-təpəli yamacları aşıb üfüqdə gözdən itirdi. Hər şey əvvəlki kimi idi. 

Həyat-bacalarda ocaq tüstülənir, mallar haylanıb Kürə tökülür, qız-gəlinlər 

suya  enirdilər.  Haçaquyruq  qaranquşlar  süzüb  sinələrini  çiçəklərə

toxundurur,  Kürə  baş  vurub  su  götürür,  sonra  da  civildəşə-civildəşə

balalarının  yanına  qayıdırdılar.  Torpaqdan  güclə  seçilən  qara  damların 

arasında  təkəm-seyrək  gözə  dəyən  daş  evlərin  kirəmitli  damındakı

sığırçınlar yenə əvvəlki kimi dimdiklərini şaqqıldadıb oxuyurdular. 

Zərnigar xanım bunların heç birini görmürdü. O, başını göy məhəccərli 

eyvanın dirəyinə söykəyib için-için ağlayırdı. Tez-tez kəlağayısının ucu ilə

gözünün yaşını silir, "mən bu dərdə necə dözüm, kimdən imdad istəyim?" - 

deyə inildəyirdi. 

Havada  süzon  iri  bir  çalağanın  kölgəsi  çəpərin  üstündən  aşıb,  həyətin 

ortası  ilə  tövləyə  doğru  süründü.  Zəncirdəki  itlər  dartınıb  mırıldaşdılar. 

Toyuq-cücə  qorxudan  samanlığa  doluşdu.  Zərnigar  xanım  bunların  heç 

birinə  fıkir  vermədi,  kəlağayısını  düzəldib  eyvandan  endi,  cığırla  sahilə

doğru addımladı. 

Gün xeyli  qalxmışdı.  Axşamdan  kəndin üstünə  çökən duman  çəkilmiş, 

səhərə yaxın yağış da çiləmişdi. Torpaq yolların və cığırların 

 

 



                                                                                                                                                      

 



tozu xal-xal olmuşdu. Çəmənliyin şehi parıldayırdı. Kürün ləpədöyənindən 

bir az aralı, çaylaqda qaynar asmışdılar. Tumançaq uşaqlar yarğanın dibi ilə

qaçışırdılar.  Camışları  haylayıb  suya  tökən  cavanların  hay-küyü  sıldırım 

yarğanlarda əks edir, bu yarğanların ovuqlarındakı quşlar hürküşüb bölük-

bölük  havaya  qalxırdılar.  Lakin  Zərnigar  xanım  heç  nəyə  fikir  vermirdi. 

Bütün  gecəni  yatmayıb  səhərəcən  ağladığından  arvadın  gözləri  şişmiş, 

kirpikləri bir-birinə yapışmış, göz yaşı quruyııb, müşəmbə kimi yanağında 

qalmışdı. Qulaqları güyüldəyirdi. O, hara getdiyini bilmirdi. Öz evindan baş

götürüb  uzaqlaşmaq,  bir  anlığa  da  olsa,  dərdini  unutmaq  istəyirdi.  Ancaq 

bacarmırdı.  Dil  desə  də  ürək  razı  olmur,  ayaqları  sözünə  baxmayıb, 

sürünürdü. Zərnigar xanım özü də hiss etmədən gəlib yarğanın qaşına çatdı. 

Qarşısındakı  uçurumu,  ayağının  altındakı  yarıq-yarıq  olmuş  torpağı

görmədi.  Əgər  bir  az  irəlidə  yarğan  gurultu  ilə  uçmasaydı,  o,  ayaq 

saxlamayacaq,  bəlkə  də  torpağa  qarışıb  birbaş  Kürə  düşəcəkdi.  Gurultunu 

eşidən kimi qeyri-ixtiyari geri çəkildi, toz yatandan sonra isə uçurumun dibi 

ilə  axan  qıjıltılı  boz-bulanıq  suya  dəhşətlə  baxdı.  "Birparça  çörəyim  ov-

sanata keçdi. Yoxsa balalarım yetim qalacaqdı", - deyə salamat qurtardığına 

şükür elədi. Bu hal uzun sürmədi. O yenidon gözünü Kürə zillədi. O taydakı

qalın meşənin ətəyini, boz qumsallığı yalaya-yalaya axan, bəzi yerlərdə isə

burulub,  kolları  araya  alan  Kür  şaxələnib  qollara  ayrılır,  balaca  adaların 

ətrafında  fırlanıb  bəri  üzə,  hündür  yarğanların  üstünə  cumurdu.  Sular  sarı

torpağı  yalayıb  geri  çəkilir,  lillənə-lillənə  uzaqlara  gedirdi.  Yarğanən  dibi 

görünmürdü.  Oraya  düşənin  heç  sümüyü  də  ələ  gəlməzdi.  Zərnigar  xanım 

ehtiyatla  yarğana  yaxınlaşdı.  Bəlkə  birdəfəlik  özünü  atsın?  İkicə  addım 

qabağa  getsə,  torpaq  ayağı  altından  ovxalanıb  töküləcək,  uçuruma  necə

düşdüyündən  özünün  də  xəbəri  olmayacaqdı.  Bəs  sonra?  Eşidən-bilən  nə

deyər? 

Bu fikirlər Zərnigar xanımı dəhşətə gətirdi. Bədəni üyüşdü. Suyun soyuq 



havasını  üzündə  hiss  edib  geri  çəkildi.  İxtiyarsız  olaraq  dönüb  evlərinə

baxdı.  Ətrafına  yulğun  kollarından  hündür  çəpər  çəkilmiş  bir-mərtəbə  daş

evin  pencərə  şüşələri  səhər  günəşinin  şəfəqlərini  əks  etdirib  parıldayırdı. 

Darvaza  açıq  idi.  Eyvanın  məhəccərindəki  naxışlı  taxtalar,  mavi  rəngli 

dirəklər, göy qapılar, üstündə bir cüt qabaq-qarşı xoruz çəkilmiş divar, bir 

az  o  yandakı  samanlıq,  çardağının  üstünə  ilanyalı  ot  tayası  yığılmış  tövlə, 

həyətdə eşələnən toyuq-cücə aydınca görünürdü. Axı bunların çoxunu o özü 

düzəltmişdi. O, buraya gəlin 

  

 

 




Yüklə 3,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   136




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə