Bakı – 2017
MƏHSUL, İŞ
VƏ XİDMƏT İXRACI
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
Məhsul, iş və xidmət ixracı
Sahibkarlar üçün bələdçi
Bakı 2017, 28 səh.
Müəllif: Qubad İbadoğlu
Redaktor: Qalib Bayramov
Bu nəşr Amerika Birləşmiş Ştatlarının Beynəlxalq
İnkişaf Agentliyi (USAID) vasitəsilə Amerika xalqının
göstərdiyi səxavətli dəstəyi nəticəsində ərsəyə
gəlmişdir. Broşur “Kiçik sahibkarlığa dəstək” layihəsi
çərçivəsində İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi tərəfindən
hazırlanmışdır. Müəllifin bu nəşrdə ifadə etdiyi fikirlər
USAID və ya Amerika Birləşmiş Ştatları hökumətinin
mövqeyini əks etdirməyə bilər.
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
Az 1052, Bakı şəhəri, Fətəlixan Xoyski küçəsi 111a,
mənzil 23, tel.: 564 86 85,
e-mail: galib.togrul@gmail.com
veb: www.erc.az
MÜNDƏRİCAT
ÖN SÖZ .........................................................................4
1. MƏN NƏ ÜÇÜN İXRACLA MƏŞĞUL OLMAQ
BARƏDƏ DÜŞÜNMƏLİYƏM? ......................................7
2. İXRACLA MƏŞĞUL OLMAQ HANSI
MƏRHƏLƏLƏRDƏN KEÇİR? .......................................8
2.1. Marketinq strategiyasının hazırlanması ..............8
2.2. Bazar araşdırması ...............................................9
2.3. Xarici bazarlara giriş ..........................................10
2.4. Qablaşdırma ......................................................16
2.5. Beynəlxalq ticarətdə alqı-satqı müqavilələri .....17
3. AZƏRBAYCANDA İXRACATÇI NECƏ
DƏSTƏKLƏNİR? .........................................................22
3.1. AZPROMO ........................................................22
3.2. www.azexport.az portalı ....................................26
3.3. Xarici bazarlara dair məlumatları əks etdirən
faydalı mənbələr .......................................................27
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
4
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
ÖN SÖZ
Hazırda Azərbaycan iqtisadiyyatının qarşısında duran ta-
leyüklü vəzifələrdən biri də qeyri-neft ixracatı potensialının
artırılması üçün bu sahədə mövcud və perspektiv ehtiyatların
aşkara çıxarılması, ondan daha məhsuldar, səmərəli istifadəyə
nail olunmasıdır. Məsələnin aktuallığını ölkəmizin əsas ixrac
məhsulu olan neft-qaz və neft məhsullarının dünya bazarın-
da qiymətinin ucuzlaşması səbəbindən son illərdə ixracatdan
valyuta gəlirlərinin azalması və ixrac potensialının aşağı düş-
məsi daha da artırmaqdadır.
Son illər qərarlaşmış bu cür tendensiyaların mənfi təsir-
ləri özünü milli valyutanın dünyanın aparıcı valyuta vahid-
ləri ilə müqayisədə ucuzlaşmasında, tədiyə balansının mənfi
saldosunun artmasında, xarici ticarət dövriyyəsinin müsbət
qalığının azalmasında göstərir. Bununla yanaşı milli valyuta-
nın devalvasiyası idxal mallarının manatla ifadə olunan qiy-
mətinin daxili bazarlarda bahalaşmasını şərtləndirir. Bu isə
öz növbəsində yerli məhsullara qiymət rəqabətində üstünlük
yaradır, daxili istehsal və xidmətin inkişafını stimullaşdırır.
Belə olan halda bir tərəfdən idxalı əvəz edən yerli istehsal,
digər tərəfdən ixracat imkanlarının genişlənməsi üçün yeni
imkanlar yaranır. Bu pozitiv effektlərdən maksimum dərə-
cədə bəhrələnmək üçün bir sıra addımlar atılmaqdadır. Belə
ki, 16 mart 2016-cı ildə “Milli iqtisadiyyat və iqtisadiyyatın
əsas sektorları üzrə strateji yol xəritəsinin başlıca istiqamət-
ləri”ndən
1
biri olan qeyri-neft ixracatıın stimullaşdırılması
sahəsində əlavə tədbirlərə həsr olunmuş fərman imzalanmış
və hazırda ondan irəli gələn tapşırıqlar icra olunur.
18 yanvar 2016-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Pre-
zidenti tərəfindən imzalanan “Qeyri-neft məhsullarının ix-
1
http://azertag.az/store/files/news/16.03/STRATEJ%C4%B0%20YOL.pdf
5
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
racının stimullaşdırılması ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında”
Sərəncam
2
da mühüm əhəmiyyətə malikdir. Sərəncamda qeyd
olunur ki, “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Kon-
sepsiyasında
3
ixrac yönümlü iqtisadi model əsas götürülərək
yüksək əlavə dəyər yaradan ixrac yönümlü iqtisadiyyata
transformasiya mühüm məqsəd kimi müəyyən olunmuşdur.
Bu çərçivədə əsas vəzifələrdən biri qeyri-neft sektorunun
yüksək inkişaf tempini qoruyub saxlamaqla onun ixrac im-
kanlarını genişləndirməkdir. Odur ki, İqtisadiyyat Nazirliyinə
potensial ix
rac bazarları öl
kələrində logistika mərkəzlərinin
yaradılması və ixrac məlumat bazasının (elektron portal) for-
malaşdırılmasını təmin etmək tapşırılıb.
“Qeyri-neft məhsullarının ixracının stimullaşdırılması ilə
bağlı əlavə tədbirlər haqqında” Sərəncamın icrası prosesini
sürətləndirmək üçün Azərbaycan Respblikasının Prezidenti
5 oktyabr 2016-cı il tarixində imzaladığı Fərmanla “Xarici
ölkələrə ixrac missiyalarının təşkilinə, xarici bazarların araş-
dırılması və marketinq fəaliyyətinə, “Made in Azerbaijan”
brendinin xarici bazarlarda təşviqinə, yerli şirkətlərin ixrac-
la bağlı xarici ölkələrdə sertifikat və patent almasına, ixrac-
la əlaqəli tədqiqat-inkişaf proqram və layihələrinə çəkilən
xərclərin dövlət büdcəsi hesabına ödənilən hissəsinin müəy-
yənləşdirilməsi və ödənilmə mexanizminin tənzimlənməsi
Qaydasını təsdiq edib. Bundan əlavə, Sərəncamın icrası pro-
sesində müntəzəm məlumatlandırmanı həyata keçirmək üçün
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 5 oktyabr
tarixli Fərmanı ilə Azərbaycan mənşəli qeyri-neft məhsulları-
nın ixracının stimullaşdırılması ilə bağlı görülmüş işlər barədə
Hesabatın forması təsdiq edilib. Hesabatda qeyri-neft sekto-
ru üzrə ixrac edilmiş Azərbaycan mənşəli məhsulların MDB
2
http://www.president.az/articles/17535
3
http://www.president.az/files/future_az.pdf
Ön Söz
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
6
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
ölkələri, Avropa İttifaqı ölkələri və digər ölkələr üzrə dəyəri,
İxrac təşviqi şamil olunan ixrac edilmiş Azərbaycan mənşəli
məhsulların dəyəri, Azərbaycan mənşəli qeyri-neft məhsulla-
rının ixracının stimullaşdırılması ilə bağlı dövlət büdcəsinin
vəsaiti hesabına ödənilən xərclər, Azərbaycan Respublikası
Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun vəsaitləri hesabına ix-
racyönümlü istehsala verilən güzəştli kreditlər, Azərbaycan
mənşəli ixracyönümlü məhsul və xidmətlərin xarici bazar-
larda təşviqi məqsədi ilə müvafiq beynəlxalq tədbirlərdə ölkə
ixracatçılarının iştirakının təmin edilməsi, habelə ixrac üçün
potensial və perspektivli sayılan ölkələrdə həyata keçirilmiş
(iştirak edilmiş) müvafiq sərgilər, forumlar və digər təşviqat
tədbirləri, qeyri-neft sektoru üzrə Azərbaycan mənşəli məh-
sulların ixrac olunduğu ölkələrin və qeyri-neft sektoru üzrə
ixrac olunmuş Azərbaycan mənşəli məhsul çeşidlərinin sayı
əksini tapıb.
7
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
1. MƏN NƏ ÜÇÜN İXRACLA MƏŞĞUL
OLMAQ BARƏDƏ DÜŞÜNMƏLİYƏM?
Bu sualı xarici bazarlarda fəaliyyət göstərmək istəyən hər
bir şirkət özünə verməlidir. Adətən, şirkətlər xarici bazarlara
çıxış zamanı korporativ məqsədlər güdürlər. Çalışırlar ki, ilk
növbədə mənfəətlərini çoxaltsınlar və eyni zamanda, mövcud
və potensial resurslardan daha səmərəli istifadə etməklə məh-
suldarlığı artırsınlar. Yeni bazarlarda paya malik olan şirkət-
lər, həmçinin valyuta qazanmaqla fəaliyyət imkanlarını və
sferalarını genişləndirməyə can atırlar. Onlar, başqa bazarlara
daxil olmaqla daha çox gəlir əldə etmək üçün çalışırlar. Ola
bilər ki, hər hansı bir şirkətin istehsal etdiyi spesifik məhsul
və xidmət üçün yerli bazarda kifayət qədər müştəri olmasın
və ya rəqiblər güclü olsun.
Başqa bir məqsəd müxtəlif bazarlara çıxmaqla riskləri
paylaşmaqdan irəli gələ bilər. İxracatın ən böyük üstünlük-
lərindən biri də şirkətin potensial imkanlarını reallaşdırmaq
üçün daha geniş və rəqabətli bazarlarda fəaliyyət göstərməsi-
dir. Bu da ildən-ilə modernləşən dünya iqtisadiyyatının tərkib
elementinə çevrilən şirkətlərin innovativ çərçivələrini geniş-
ləndirir, onlar üçün yeni imkanlar açır.
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
8
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
2. İXRACATLA MƏŞĞUL OLMAQ
İSTƏYƏN SİRKƏTLƏR HANSI
MƏRHƏLƏLƏRDƏN KEÇMƏLİDİR?
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər üçün ilk mərhələ
hazırlıq dövrü hesab oluna bilər. Birinci - hazırlıq mərhələsi
aşağıdakı fazalardan ibarətdir.
1) Marketinq strategiyasının hazırlanması;
2) Bazar araşdırmalarının aparılması;
3) Xarici bazarlara giriş.
İkinci mərhələ xarici ticarət fəaliyyəti dövrüdür ki, o da
aşağıdakı hissələrlə xarakterizə olunur.
1) Qablaşdırma;
2) Alqı-satqı müqavilələri.
2.1. Marketinq strategiyasının hazırlanması
Marketinq strategiyası ümumi biznes strategiyasının tər-
kib hissəsi olaraq biznes hədəflərinə çatmaq üçün marketinq
alətlərindən istifadəni nəzərdə tutur. Bu strategiyanı müəy-
yənləşdirməmişdən əvvəl aşağıdakı istiqamətlərdə araşdır-
malar aparılmalı və qarşıya çıxan suallar cavablandırlmalıdır:
Ø
Biz hardayıq – cağdaş vəziyyət, mövcud məhsullar;
Ø
Biz nələri hədəfləyirik – hədəf bazarları, onların
formaları;
Ø
Ora necə gedəcəyik – marketinq alətlərindən istifadə
taktikası və strategiyası;
Ø
Orda nələri satacağıq - məshul və xidmələrin
çeşidləri;
9
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
Ø
Orda nə zaman olmalıyıq - bazarlara giriş üçün
optimal vaxt.
Marketinq strategiyasının ənənəvi yanaşması məhsul, qiy-
mət, məkan, təşviq (reklam) elementlərindən ibarətdir.
2.2. Bazar araşdırması
Bazar araşdırması biznesi bazarın konyukturası haqqında
məlumatla və bazar bilikləri ilə təmin edən tədqiqat və sorğu
prosesidir.
Bu təqdiqata xarici bazarları müəyyənləşdirmək
üçün informasiyaların ardıcıl və sistemli toplanması və təhlili
daxidlir. Bazar araşdırmaları şirkətlərə potensial bazarların
seçilməsində köməklik göstərir.
Bazar araşdırması ixrac marketinqi prosesinin tərkib
hissəsidir. Araşdırma sahibkarı potensial müştərilər, rəqiblər,
paylanma strukturu, bazar tendensiyaları, bazar tələbləri, texniki
tələblər və bazara giriş şərtləri ilə bağlı vacib məlumatlarla
təmin edir. Araşdırma bazardakı potensial imkanları və
maneələri müəyyən etməyə imkan verir.
Bazar araşdırması
zamanı aşağıdakı sualları cavablandırılmalıdır:
Ø
Müştərilər kimdir? Onlar harada yerləşir?
Ø
Bazarda əsas oyunçular hansılardır? Bazar
oyunçularının davranışları necədir?
Ø
Bazar necə seqmentləşib? Bazarda tələb hansı
səviyyədədir? Hansı məhsullara, hansı miqdarda və
hansı keyfiyyətdə tələb var?
Ø
Bazarın miqyası necədir? Bazara hansı miqdarda
məhsul çıxarmaq olar?
Ø
Bazarda qiymətlər neçəyədir və onlar necə dəyişir?
Ø
Bazarın tendensiyaları hara dorğu istiqamətlənib?
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər hansı
mərhələlərdən keçməlidir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
10
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
Bu suallara düzgün və əsaslandırılmış cavablar əsassısnda
üzərində qurulan bazar araşdırması xarici bazarlara girişin
əsas mərhələsi hesab olunur.
2.3. Xarici bazarlara giriş
Praktiki olaraq ixracatçılar məhsullarını xarici bazalara
müxtəlif variantlarda çatdıra bilərlər. Bu variantlara xarici
bazarlara giriş formaları da deyilir. Xarici bazarlara giriş
formalarını birbaşa, dolayı və tərəfdaşlıq meyarlarına görə
də təsnifləşdirmək mümkündür. Hər bir giriş formasının
özünəməxsus üstün və çatışmayan cəhətləri var.
Birbaşa ixrac zamanı ixracatçı məhsulunu və xidmətlərini
birbaşa bazarlarda müxtəlif vasitələrlə satılmasını təmin edir.
Bu variantda onun başlıca üstünlüyü hədəf bazarında ticarətə
və marketinqə müstəqil nəzarət etmək imkanının olmasıdır.
Lakin bir çox hallarda bu variantın xərcləri digərindən çox
olur və birbaşa satiş varinatı mikro və kiçik şirkətlər üçün
əlverişli deyil.
Birbaşa ixrac təsnifatına aşağıdakı giriş formaları daxildir
(Xüsusilə də, orta və iri müəssisələr üçün cəlbedici olan
malın və xidmətin birbaşa son istifadəçilərə satılması zamanı
aşağıdakı vasitələrdən istifadə oluna bilər):
Ø
Kataloqları paylamaqla sifarişlərin alınması və
çatıdırılması. Bu üsulla kataloqlar müştəriyə poçt və
digər vasitələrlə çatdırılır;
Ø
Potensial müştərilərlə e-mail vasitəsilə əlaqə yaradıb
məhsulu satmaq. Bu zaman müştəri ilə elektron
vasitələrlə əlaqələr qurulur və onu maraqlandıran
informasiyalar elektron şəkildə çatdırılır;
11
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
Ø
Onlayn satış. Belə satış elekton bazarlarda həyata
keçirilir;
Ø
Malın və xidmətin nümayəndəlik açmaqla satışının
təşkili. Bu zaman potensial bazarlarda filial və
nümayəndəlik açmaqla müştəri cəlb etmək və ixrac
edilən malı nümayəndəlik vasitəsilə paylamaq
imkanları yaranır;
Ø
Ticarət və ixrac sərgilərində iştirak etməklə satış. Bu
zaman isə ixrac bazarında təklif edəcəyiniz mal və
xidməti nümayiş etdirmək və onlara alıcı tapmaq üçün
müzakirələr aparmaq, hətta müqavilələr imzalamaq
imkanları yaranır.
Dolayı ixrac zamanı ixracatçı xarici bazarlara yalnız
vasitəçilərdən istifadə etməklə çıxır. Bu variantın üstünlüyü
ondan ibarətdir ki, ixracatçı müştəri cəlbi və marketinq
araşdırmaları üçün xərc çəkmir və beləliklə, məhsulunu aşağı
xərclərlə ixrac edə bilir. Bu metod kiçik müəssisələr üçün
daha əlverişlidir. Mənfi cəhəti isə ixracatçının mallarının
marketinqinə nəzarət edə bilməməsi və xarici bazarlarla
birbaşa tanış olmamasıdır. Dolayı ixracatın aşağıdakı
formaları mövcuddur:
Ø
Satış nümayəndəlikləri və ya agentlər – mala müştəri
tapır və onu mal sahibi ilə əlaqələndirməklə komissyon
haqqı qədər gəlir əldə edir;
Ø
Distributorlar – distributorluq müqaviləsi bağlamaqla
malı onun sahibindən daha ucuz qiymətə alır və
sərbəst satışını həyata keçirir;
Ø
Topdansatış şirkətləri – malı birbaşa istehsalçıdan
alaraq idxal edir və satışını həyata keçirir;
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər hansı
mərhələlərdən keçməlidir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
12
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
Ø
İxracın idarəolunması şirkətləri - ixracatçı mənşə
ölkəsində qalmaqla məhsulunun ixracatını və idxalçıya
çatdırılmasına dair bütün işləri ordan keçirir;
Ø
İxrac ticarət şirkətləri – daha çox agent kimi fəaliyyət
göstərir, yəni satıcı ilə alıcı arasında vasitəçilik
funksiyasını həyata keçirir.
Partnyorluq və ya alyans əsaslı ixracat zamanı ixracatçı
idxal edəcəyi ölkədə özünə ticarət tərəfdaşı tapmaqla ortaq
müəssisə açır və idxalçı ölkə bazarına həmin tərəfdaş vasitəsilə
girir. Bu variantın üstünlüyü onun xərclərinin nisbətən aşağı
olmasıdır. Bunu şərtləndirən əsas amil isə xərclərin və risklərin
bölüşdürülməsi imkanlarının mövcudluğudur. Bununla yanaşı,
bu variantda ixracatçı tərəfindən marketinq araşdırmalarının
aparılmasına ehtiyac qalmır. Çatışmayan cəhəti ondan ibarətdir
ki, ixracatçının xarici bazarlara və məhsulların marketinqinə,
xüsusilə də, əqli mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsinə nəzarət
imkanları aşağıdır. Bu variantda bazara giriş formalarına
aşağıdakılar daxildir:
Ø
Lisenziya əsasında istehsal və satış. Bu formada
məhsul istehsalçısı hədəf bazardakı müəssisənin əmtəə
nişanından istifadə edərək onun istehsal texnologiyasına
uyğun məhsul istehsal edib satır;
Ø
Françayzinq əsasında istehsal və satış. Bu da lisenziyanın
bir növüdür, yəni, bir mal digər ölkədə eyni adda istehsal
edilir və satılır;
Ø
Birgə müəssisə - ortaq kapital və idarəetmədə formatında
hər iki tərəfin iştirakı ilə yaradılır. Bu variantda
digərlərindən fərqli olaraq xərclər nisbətən aşağı olur və
ixracatçı birgə müəssisədə tərəfdaş olduğuna görə əqli
mülkiyyət hüquqlarına nəzarət edə bilir;
13
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
Ø
Tam kapital əsasında açılan müəssisə - digər ölkənin
ərazisində 100 % kapitalla açılan müəssisədir.
İxracatçının xarici bazarlara girişi zamanı ticarətinə ciddi
təsir edən amillərdən biri də idxalçı ölkənin daxili bazarın
qorunması və milli maraqların təmin olunması üçün idxala
tətbiq etdiyi tarif və qeyri-tarif tədbirləridir. Tarif və qeyri-tarif
tədbirləri dedikdə, mallara tətbiq olunan tarif məhdudiyyətləri
və güzəştləri, eləcə də malların idxalına və ixracına tətbiq
olunan kvotalar, qadağalar, lisenziyalar, icazələr və digər
tədbirlər (qeyri-tarif tədbirləri) nəzərdə tutulur.
İxracatçinin bazara girişindən əvvəl araşdrımalı olduğu
məsələlərdən biri də ümumiləşdirimiş preferensiyalar sistemidir
(Generalized System of Preference - GSP). Bu sistem müəyyən
qrup mallar üçün idxal gömrük tariflərinin tutulmaması və ya
güzəştli tutulmasını nəzərdə tutur. Avropa Birliyi GSP sistemindən
əlavə GSP+ sisteminə də malikdir. GSP sistemində ümumi və
xüsusi tədbirlər nəzərdə tutulur. Azərbaycan Respublikası Dünya
Bankının təsnifatına görə yuxarı gəlirli ölkələr siyahısına daxil
olduğundan 2013-cü ildən GSP güzəştlərindən faydalanan
ölkələrin siyahısından çıxarılıb.
4
GSP-də nəzərdə tutulan ümumi tədbirlər ümumi ticarət
güzəştləri əsasında bütün inkişaf etməkdə olan ölkələrə tətbiq
edilir. Ümumi tədbirlər çərçivəsində həssas məhsullara
5
3.5 %
(spesifik rüsumlar olduqda isə 30%), qeyri-həssas məhsullar
üçün isə 100 % güzəşt nəzərdə tutulur.
4 Daha geniş məlumat üçün bu linkə müraciət etmək olar: http://trade.
ec.europa.eu/doclib/docs/2014/january/tradoc_152060.pdf
5 Həssas məhsullara əsasən kənd təsərrüfatı məhsulları aid edilir.
Məsələn, şəkər, süd, ət, meyvə və tərəvəz, sairə. Daha geniş siyahı
ilə bu link vasitəsilə tanış olmaq olar: http://trade.ec.europa.eu/doclib/
docs/2012/december/tradoc_150166.pdf
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər hansı
mərhələlərdən keçməlidir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
14
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
GSP+-da nəzərdə tutulan xüsusi tədbirlər üçün ticarət
güzəştlərini nəzərdə tutur. Ona qoşulma şərtləri aşağıdakılardan
ibarətdir:
v
“GSP+” proqramına qoşulmaq üçün ölkə “ən az inkişaf
etmiş ölkə statusu” daşımalı və ya insan hüquqlarına,
əmək hüquqlarına, ətraf mühitin mühafizəsinə, keyfiyyəti
idarəetməyə dair BMT-nin 27 əsas Konvensiyasına
qoşulmalı və ölkədə bu Konvensiyaların müddəalarını
tam təmin edən qanunvericilik bazası mövcud olmalıdır
6
;
v
Avropa Birliyinin GSP-yə uyğun mallar
7
üzrə məcmu
idxalının 1 faizindən azını Birliyə ixrac etməlidir;
v
Benefisiar ölkə
8
üç il ardıcıl olaraq Dünya Bankının
təsnifatında yüksək gəlirli və ya ortadn yuxarı gəlirli
ölkə statusuna malik olmalıdır.
Yuxarıda qeyd edilən tələbləri yerinə yetirən ixracatçı
aşağıdakı mərhələlər üzrə Avropa Birliyinə mal ixrac edə bilər:
1. Məhsulun GSP+ proqramına aid olduğunun təyin
edilməsi. Bunun üçün ixrac ediləcək məhsulun GSP +
proqramına daxil edilən məhsulların siyahısında
9
olub-
6
Azərbaycan Respublikası BMT-nin insan hüquqlarına, əmək hüquqla-
rına, ətraf mühitin mühafizəsinə, keyfiyyəti idarəetməyə dair əsas Kon-
vensiyasının əksəriyyətinə qoşulub. Sonuncu dəfə 16 fevral 2016-cı ildə
“Birləşmiş Millətlər Təşkilatının malların beynəlxalq alqı-satqısına dair
müqavilələr haqqında Konvensiyası”na müvafiq bəyanatla imza atıb.
7
GSP-yə uyğun malların siyahısı ilə bu linkdən tanış olmaq olar:
https://ustr.gov/sites/default/files/gsp/GSP%20eligible%20for%20all%20
countries%20March%202017.pdf
8
Benefisiar ölkənin siyahısı ilə bu linkdən tanış olmaq olar:
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2012/november/tradoc_150043.pdf
9
GSP + proqramına daxil edilən məhsulların siyahısı ilə bu linkdən tanış ol-
maq olar: http://unctad.org/en/PublicationsLibrary/itcdtsbmisc25rev4_en.pdf
15
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
olmaması müəyyən edilməlidir. Əgər həmin siyahıda
ixrac ediləcək məhsul yer alıbsa, onda mallara tətbiq
olunacaq güzəşti təyin etmək lazımdır;
2. Düzgün GSP dərəcəsinin (advalor, spesifik və ya
kombinə edilmiş rüsumlara uyğun) təyin edilməsi.
Rüsumların təyin edilməsi mala tətbiq edilən rüsumun
növündən asılıdır;
3. GSP + proqramı ilə idxala dair AB-nin tələblərinin
10
təyin edilməsi. Bu mərhələdə Avropa Birliyinin GSP
rejimi altında idxalına dair digər tələbləri (sağlamlıq,
təhlükəsizlik, sertifikatlaşdırma və s.) araşdırılıb
yerinə yetirilməlidir;
4. Malın mənşə tələblərinin yerinə yetirilməsi. Bu
mərhələdə ixracatçı malın mənşə tələblərinə uyğun
gəlməsi üçün göstərilən şərtləri məhsulun istehsalında
nəzərə alır;
5. GSP+ proqramı ilə ixraca dair sənədlərin əldə edilməsi.
Bu mərhələdə ixracatçı İstehlak Bazarına Dövlət
Nəzarət Xidmətindən sertifikatı – Forma A
11
alır və
lazım olduqda İnvoys deklarasiyası
12
doldurulur və
bununla məhsul ixraca hazır vəziyyətə gətirilir.
10
GSP + proqramı ilə idxala dair AB-nin tələbləri ilə bu link vasitəsilə
tanış olmaq olar.
http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2013/february/tradoc_150584.pdf
11
Forma A mənşə sertifikatı ixracatçıya İqtisadiyyat Nazirliyi yanında
İstehlak Bazarına Nəzarət uzrə Dovlət Xidməti tərəfindən verilir. Daha
geniş məlumatı bu linkdən əldə etmək olar:
http://www.azpromo.az/4/az/343#.WOItZGmGPIU
12
İnvoys deklarasiyası idxal olunan məhsulların dəyərini gostərən və
ya umumi dəyəri 6.000 Avrodan aşağı olan mallar ucun tələb olunan
sənəddir. Bu sənəd ixracatcı tərəfindən doldurulur və imzalanaraq
möhur vurulur.
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər hansı
mərhələlərdən keçməlidir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
16
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
2.4. Qablaşdırma
Qablaşdırmanın məqsədi məhsulun təhlükəsiz qaydada
və normativlər çərçivəsində saxlanması, daşınması və
istehlakçılara çatdırılmasına nail olmaqdan, habelə istehlakçıları
məhsul haqqında zəruri məlumatlarla təmin etməkdən ibarətdir.
Odur ki, ixracatçılar qeyd edilən məsələlər üzrə tələbləri yerinə
yetirmək üçün qablaşdırma zamanı istifadə etdikləri materiallara
və onlardan istifadə miqdarına, qablaşdırma üsuluna və
qablaşdırmanın keyfiyyətinə və daşıdığı məlumatlara xüsusi
önəm verməlidirlər. Qablaşdırmanı növlərinə görə əsasən 3 cür
təsnifləşdirmək olar:
• Məhsulun qablaşdırılması – məhsulun son istehlakçıya
çatdırılması üçün qablaşdırılması. Buna birinci
dərəcəli qablaşdırma da deyilir və bu, məhsulla
birbaşa təmasda olur (məsələn, çay paketi);
• Məhsulların qrupunun qablaşdırılması – məhsulların
qrupunun topdansatış məntəqələrində satışı və
daşınması üçün qablaşdırması. Buna ikinci dərəcəli
qablaşdırma deyilir və bu, məhsulla birbaşa təmasda
olmur (məsələn, çay paketlərinin yerləşdirildiyi tara);
• Daşınma üçün qablaşdırma – malların daşınmasını
asanlaşdırmaq və onlara daşınma zamanı dəyə
bilən zərərləri azaltmaq, eləcədə eləcə də daşınan
mallar haqqında asan məlumat əldə etmək üçün mal
qrupunun qablaşdırılmasıdır (məsələn, çay paketlərinin
taralarının qrup şəklində yerləşdirildiyi konteynerə
yüklənmək üçün daha böyük paketlər).
Malın qablaşdırılmasına, xüsusilə istifadə olan material-
lara dair tələblər onun hansı növə aid olmasına əsasən təyin
17
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
edilir. Məsələn, birinci dərəcəli qablaşdırma məhsulla birbaşa
təmasda olduğundan ona əsas tələb qabın daşıdığı məhsulla hər
hansı bir kimyəvi reaksiyaya girməməsi, eləcə də məhsulun
xüsusiyyətindən asılı olaraq qabın içərisinə hava buraxmaması
və məhsulun göstərilən müddətə qədər istifadəyə yararlılığını
təmin etməsidir. İkinci dərəcəli qablaşdırmada isə əsasən onun
daxilində yerləşdiriləcək qabların asan düzülə bilməsi, birinci
dərəcəli qabların zədələnməməsi üçün onun möhkəmliyi və s.
məsələlər üzrə tələblər yerinə yetirilir.
Qablaşdırma zamanı onun ətraf mühitə, təmasda olduğu
məhsula və məhsulu istehlak edən insanlara təsirləri üzrə
balanslaşdırılmış müsbət nəticələrə nail olmaq üçün qablaşdırmanı
malın xüsusiyyətlərinə uyğun həyata keçirmək lazımdır.
2.5. Beynəlxalq ticarətdə alqı-satqı müqavilələri
Beynəlxalq müqavilə – mal və xidmətlərin təchizatı üçün
müxtəlif ölkələrdə yerləşən iki, yaxud daha çox tərəf arasında
razılaşmadır. “Beynəlxalq alqı-satqı müqavilələri” Vyana
konvensiyası
13
dünya bazarında alqı-satqı müqavilələri üçün
hüquqi əsasdır. Vyana Konvensiyası 101 maddədən və 4 hissədən
ibarətdir. Konvensiyanın 1-ci hissəsi onun tətbiqi sahələri və
ümumi müddəalardan, 2-ci hissəsi bu müqavilənin meydana
gəlməsi zərurətindən, 3-cü hissəsi əmtəələrin alqı-satqısı,
alıcı və satıcının hüquq və öhdəilkləri, riskin keçməsi, zərərin
əvəzinin ödənilməsi, faiz, məsuliyyətdən azad olunma halları,
müqaviləyə xitam verilməsi və əmtəələrin saxlanılmasından,
nəhayət, sonuncu hissəsi yekun müddəalardan ibarətdir.
13
Bu Konvensiyanın tam mətni ilə aşağıdakı link vasitəsilə tanış olmar olar:
http://www.remedium.az/en/home/326-mtlrin-beynlxalq-alq-satq-mu-
eqavillri-haqqnda-1980-ci-il-bmt-konvensiyas
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər hansı
mərhələlərdən keçməlidir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
18
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 1 fevral 2016-cı il
tarixində imzaladığı Qanunla ölkəmiz 1980-ci il aprelin 11-də
Vyana şəhərində imzalanmış “Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
malların beynəlxalq alqı-satqısına dair müqavilələr haqqında
Konvensiyası”na müvafiq bəyanatla qoşulub.
Beynəlxalq ticarətdə adətən “nümunəvi” müqavilələr
tətbiq olunur. “Nümunəvi” müqavilə – konkret sazişlə əlaqəli
bir sıra sadələşmiş şərtlər deməkdir. Nümunəvi müqavilə –
danışıqların və müqavilənin əsasını təşkil edir. Nümunəvi
müqavilənin aşağıdakı struktur elementləri vardır: 1. Giriş;
2. Predmet; 3. Miqdar; 4. Keyfiyyət; 5. Malın göndərilməsi
(şərtlər); 6. Ödəniş forması; 7. Qablaşdırma; 8. Zəmanətlər;
9. Cərimələr; 10. Sığortalanma; 11. Fors-major; 12. Arbitraj;
13. Digər şərtlər.
“Giriş”də müqavilənin adı, nömrəsi, tarix, yer və imza
edən tərəflər (şirkətin adı, hüquqi statusu, yerləşdiyi ünvan)
göstərilir. Bu zaman müqavilənin imzalanma yeri əhəmiyyət
kəsb edir, çünki müqavilədə hansısa məqam nəzərə alın-
mayıbsa, mübahisə zamanı həmin ölkənin qanunlarına uyğun
olaraq həll ediləcəkdir.
“Müqavilənin predmeti” alqı-satqının predmeti olan malın
dəqiq təsvirini verir. Müqavilənin predmetindən asılı olaraq
müxtəlif növ müqavilələr mövcuddur (alqı-satqı, sığortalama,
yük daşıma və s.).
“Miqdar” bölməsində ölçü vahidi göstərilir və malın
miqdarının müəyyənləşdirilməsinin ardıcıllığı təyin olunur
(dəqiq və ya təxmini miqdar). Təxmini miqdar o hallarda
göstərilir ki, göndərilən malın miqdarı dəyişilə bilər (məsələn,
şəkər tozu rütubətə dözümlü deyil və rütubətli şəraitdə çəkisi
arta bilər. Bu hallarda mümkün dəyişikliklər faizlə göstərilir).
19
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
“Keyfiyyət” bölməsində malın təyinatı üzrə istifadə
edilməsinin yararlığının müəyyənləşdirilməsi üçün xüsusiy-
yətləri dəqiqləşdirilir. Keyfiyyət aşağıdakı əsaslarda müəy-
yənləşdirilir:
Ø
Standart üzrə (milli istehsalçılar birlikləri tərəfindən
müəyyən edilmiş, iri şirkətlərin standartları və s.).
Müqavilədə standartın tarix və nömrəsinə istinad
edilir və standartın yaradıcısı-təşkilat göstərilir;
Ø
Texniki tələblərə görə (standartlar olmadıqda).
Müqavilədə və ya əlavədə malın dəqiq xüsusiyyətləri
göstərilir, materiallar təsvir olunur, onun yoxlanmasının
qaydaları dəqiqləşdirilir;
Ø
Spesifikasiya üzrə – bütün texniki parametrlər detalları
ilə göstərilir;
Ø
Nümunə üzrə (nümunələrin sayı və onların mal ilə
müqayisənin aparılması qaydaları göstərilir. Adətən,
nümunənin biri alıcıda, digərləri isə satıcıda və neytral
tərəfdə olur). Nümunə üzrə malın axırıncı partiyası
gələndən sonra nümunələrin saxlanma müddəti də
göstərilir.
Keyfiyyətin müəyyənləşdirilməsində malın keyfiyyətinin
“Qabaqcadan baxma” üsulu ilə də təyin edilməsi də
mövcuddur, amma bu prinsip əksər hallarda hərracda malın
satışı zamanı istifadə olunur.
“Keyfiyyət” bölməsində diqqət yetiriləsi vacib məqamlar
vardır. Belə ki, Rusiya Federasiyasının meyvə-tərəvəzin
tərkibində olan nitratlara və onların sayına tələbləri var
və ya şirələrdə istifadə olunan konservantlara tələb və ya
limitlər müəyyənləşdrilib. Avropa Birliyi Azərbaycandan
idxal olunan kənd təsərrufatı mallarına gömrük rüsumlarını
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər hansı
mərhələlərdən keçməlidir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
20
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
sıfıra endirib və bu addım bizim malların bazarda rəqabətə
dözümlüyünü artırır. Lakin Avropa bazarına daxil olmaq
üçün digər maneələr mövcuddur ki, bunlardan ən önəmlisi
keyfiyyət standartlarıdır.
“Malın çatdırılma müddəti və tarixi” bölməsində malın
çatdırılma müddəti, yəni onun satıcı tərəfindən alıcının
ixtiyarına veriləcəyi vaxtı göstərilir. Malın çatdırılma
müddətinin təyin olunmasının müxtəlif növləri vardır:
•
Dərhal – 2 həftə ərzində istənilən gündə;
•
Malın çatdırılmasının konkret tarixinin müəyyən
edilməsi;
•
Müəyyən müddətdə (ay, rüb). Adətən “ərzində” və ya
“gec olmadan” ifadələri əlavə olunur.
Bəzi hallarda malın çatdırılma müddəti dəqiq göstərilmir.
Bu zaman “hazır olduqda”, “naviqasiya açıldıqda” və ya
“lazımi miqdar yığıldıqda” kimi şərtlər razılaşdırılır. “Qiymət
və müqavilənin ümumi məbləği” bölməsində ölçü vahidi,
valyuta vahidi, qiymətin müəyyənləşdirilməsi prinsipi,
güzəştlər və s. əks etdirilir.
“Ödəmə” bölməsində ödəniş valyutası, mübadilə kursu əks
olunur. Ödəmə üsulları nəğd ödəmə, avans, tam ödəniş kimi
müəyyənləşdiirlir. Ödəmə növləri kimi bank köçürmələri,
akkreditiv və inkassodan istifadə edilir.
“Qablaşdırma” bölməsində üst və alt qablaşdırmasının
tələbləri izah olunur. Qabların alıcının sahibliyinə keçib-
keçməməsi, onun qiymətinin ümumi məbləğə daxil edilib-
edilməməsi və s. göstərilir.
“Zəmanətlər” bölməsində zəmanətlərin həcmi, onların
müddətləri və zəmanətlərin qüvvədə olmadığı hal və şəraitlər
əks etdirilir.
21
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
“Cərimə sanksiyaları və itirilmiş gəlirin (itkilərin)
ödənilməsi” bölməsində cərimə və sanskiyalardan bəhs
olunur. Maksimal cərimələr, adətən vaxtında çatdırılmamış
malın qiymətinin 8-10% təşkil edir. Müqavilədə cərimə
sanksiyalarının qeyd edilməsi, itirilmiş gəlirin və ya itkilərin
ödənilməsi barədə iddiaların irəli sürülməsinə maneələr
törətmir. Adətən cərimələr təchizatın ləngiməsi ilə bağlı
böyüyür. Odur ki, müqavilədə ödənişin ləngiməsi ilə bağlı
da cərimələr nəzərdə tutulur. Eyni zamanda, müqavilənin
şərtləri pozulanda tərəflər ya bəzi itkilərlə rastlaşırlar, ya
da gözlənilən gəlirdən məhrum olurlar və bununla əlaqədar
gələcəkdə məhkəməyə müraciət edirlər. Bu səbəbdən
ixracatçılar müqavilədə dolayı itkilərin ödənilməməsini
göstərən maddəni daxil etməyə çalışırlar.
Müqavilədə sığortanın predmeti, risklərin siyahısı və
kimin xeyrinə malın sığortalandığı göstərilməlidir. Adətən,
bu bənd “İnkoterms”də qeyd olunan malın çatdırılma şərtləri
ilə uyğunlaşdırılır.
Sığorta müqaviləsi imzalanarkən sığorta şirkətinin
tələbləri ilə tanış olmaq lazımdır. Sığorta hadisəsi baş verərsə,
hansı müddətdə hansı xəbərdarlıqlar edilməli və kimlərə
göndərilməli olduğu dəqiq müəyyənləşdirilməlidir. Eyni
zamanda, malı göndərərkən nəqliyyat şirkətinə bu məlumatlar
mütləq çatdırılmalıdır.
“Fors-major” bölməsi müqavilənin icra olunması
müddətinin uzadılması və ya tam dayandırılması (tərəflərin
öz öhdəliklərindən azad edilməsi) hallarını nəzərdə tutur.
“Arbitraj” bölməsində tərəflər arasında yarana biləcək
mümkün mübahisələrin həll edilməsi müddətləri və qaydaları
göstərilir. Bundan əlavə, müqavilədə arbitraj xərclərinin hansı
tərəfin və hansı məbləğdə ödəyəcəyi qeyd olunur.
İxracatla məşğul olmaq istəyən şirkətlər hansı
mərhələlərdən keçməlidir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
22
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
3. AZƏRBAYCANDA İXRACATÇI NECƏ
DƏSTƏKLƏNİR?
İxracatla bağlı vəzifələrin həyata keçirilməsində əhəmiy-
yətli rol oynayan qurumlardan biri də Azərbaycanda İxracın
və İnvestisiyaların Təşviqi Fondudur (AZPROMO). Odur
ki, ilk növbədə AZPROMO-nun bu istiqamətdə töhfə verə
biləcək xidmətlərini təqdim edirik.
3.1. AZPROMO
Dövlət və özəl sektorun birgə təşəbbüsü olan AZPROMO
İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən 2003-cü ildə təsis edilmişdir.
Təşkilatın əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri xarici
investorlar, yerli istehsalçılar və hökumət arasında körpü
funksiyasını həyata keçirməkdən ibarətdir.
Fondun əsas məqsədi ölkə iqtisadiyyatının həm sektor,
həm də region baxımından tarazlı inkişafına nail olunması
və ölkədə, xüsusilə də regionlarda, yoxsulluğun azaldılması
strategiyası çərçivəsində yeni iş yerlərinin açılması üçün
investisiyaların cəlb edilməsi və Azərbaycandan xaricə
ixracatın təşviqi ilə əlaqədar tədbirlərin həyata keçirilməsindən
ibarətdir.
AZPROMO-nun missiyası iqtisadiyyatın balanslaşdırılmış
inkişafından, qeyri-neft sektoruna birbaşa xarici investisiyaların
yatırılmasının təşviqi və ixracyönlü sektorların inkişafı yolu
ilə iqtisadi artımı təmin etməkdən ibarətdir. Onun fəaliyyət
dairəsinə aşağıdakı istiqamətlər daxildir.
•
Ölkənin investisiya imicinin təkmilləşdirilməsi;
•
Marketinq;
23
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
•
Yerli və xarici investorlara müxtəlif xidmətlər;
•
İnvestorların cəlb edilməsi və onlarla danışıqların
aparılması;
•
İnvestisiyalar və ixracat imkanları üzrə məlumat
bazasının yaradılması;
•
Azərbaycan biznesi üçün regional ticarət (ixrac)
imkanlarının araşdırılması;
•
İxraca yönəlmiş şirkətlərə məsləhət xidmətləri;
•
Bazar araşdırmaları;
•
“Azərbaycanda istehsal olunub” (Made in Azerbaijan)
ticarət nişanının beynəlxalq səviyyədə təbliği.
AZPROMO xarici investorlar üçün bütün aidiyyatı
hökumət orqanları ilə danışıqlarda yeganə bələdçi kimi çıxış
edir. Həm xarici investorlar, həm də yerli istehsalçılar istər
Azərbaycanda iş qurmaq üçün, istərsə də xarici bazara çıxış
üçün AZPROMO-nun təklif etdiyi hüquqi məsləhətlərdən
bəhrələnə bilərlər.
Hazırda Azərbaycan istehsalçılarının xarici bazarlara
çıxışını sürətləndirmək məqsədilə AZPROMO xarici ölkələrə
ixrac missiyaları təşkil edir. Sonuncu belə missiya Birləşmiş
Ərəb Əmirliyinin Dubay şəhərinə olub. 2016-cı il 27-30
noyabr tarixlərini əhatə edən səfərdə meyvə şirələri, təbii
mineral sular, meyvə-tərəvəz məhsulları, ət və ət məhsulları,
bal, süd və süd məhsullarının istehsalı sahəsində fəaliyyət
göstərən 20 yerli şirkətin nümayəndəsi iştirak edib.
AZPROMO müntəzəm olaraq Azərbaycandan məhsul
və xidmətlərin ixracı üçün hüquqi rejimin təhlilini aparır və
onun, eləcə də biznes mühitinin yaxşılaşdırılması ilə bağlı
müvafıq təkliflər hazırlayır və hökumətə təqdim edir.
Azərbaycanda ixracatçı necə dəstəklənir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
24
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
AZPROMO-nun xidmətləri 2 yerə bölünür: 1) ixrac üzrə
xidmətlər və 2) investisiya üzrə xidmətlər.
1) İxrac üzrə xidmətləri həyata keçirən İxracın təşviqi
departamentinin əsas məqsədi Azərbaycanın mövcud
və potensial ixracatçılarına yardım göstərmək,
ümumilikdə Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarının
ixracını təşviq etməkdir. Onlar yerli şirkətlərə aşağı-
dakı xidmətləri göstərir:
1.1. Ticarət haqqında məlumat
•
Avropa Birliyi, ABŞ, Yaponiya, Rusiya Federa-
siyası, Körfəz dövlətləri, Orta Şərq və MDB
ölkələrində idxal prosedurları və tələbləri;
•
Avropa Birliyi, ABŞ, Yaponiya, Rusiya Federa-
siyası, Körfəz dövlətləri, Orta Şərq və MDB
ölkələrində olan gömrük tarifləri və gömrük
tənzimlənməsi;
•
Qablaşdırma və etiketləmə tələbləri;
•
Beynəlxalq sərgilər və tədbirlər haqqında
məlumatlar.
1.2. Sertifikatlaşdırma və standartlar haqqında məlumat
•
Avropa Birliyi, ABŞ, Yaponiya, Rusiya Federa-
siyası, Körfəz dövlətləri, Orta Şərq və MDB
ölkələrində sertifikatlaşdırma tələbləri;
•
İxrac əməliyyatlarında tələb olunan sertifikatlar;
•
Müxtəlif bazarlara ixrac imkanları;
•
Xarici şirkətlər tərəfindən daxil olan idxal
(alış) imkanları barədə məlumat;
25
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
•
İxracatçının məhsuluna uyğun olaraq xarici
bazarın seçilməsi.
1.3. Hüquqi məsləhətlər
•
İxrac üzrə müqavilə nümunələri (eksklüziv diler
müqavilələri, agentlik razılaşmaları, qaydaları
və şərtləri);
•
Xaricdə Azərbaycan şirkətlərinin nümayəndə-
liklərinin və bölmələrinin açılmasına köməklik.
2) İnvestisiya üzrə xidmətləri
İnvestisiyaların təşviqi
departamenti həyata keçirir. Departamentin əsas məqsədi
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici investorlara,
eləcə də layihələri üçün investor axtaran yerli şirkətlərə
yardım göstərmək, Azərbaycan iqtisadiyyatının qeyri-
neft sektorlarını təşviq etməkdir. Departament yerli
sahibkarlara aşağıdakı xidmətləri göstərir:
2.1. İnstitusional dəstək
•
Biznesin inkişafı sahəsində məsləhət
•
Şirkətin imicinin yaxşılaşdırılmasında məsləhət
2.2. Görüşlərin təşkili
•
Biznes tərəfdaşın axtarışı
•
Potensial investorun Azərbaycana dəvət edilməsi
•
Potensial investorla görüşlərin təşkili
2.3. Məsləhət xidmətlərinin göstərilməsi
•
Danışıqların təşkili
•
Potensial investorla bağlanacaq müqavilənin
şərtləri üzrə məsləhət xidmətlərinin göstərilməsi
Azərbaycanda ixracatçı necə dəstəklənir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
26
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
•
Birgə müəssisənin yaradılmasına dəstək
•
Şirkətin fəaliyyəti ilə bağlı müvafiq məsləhət
xidmətlərinin göstərilməsi
AZPROMO-nun Gürcüstan, Avstriya, ABŞ, Almaniya və
BƏƏ-də nümayəndəlikləri fəaliyyət göstərir.
AZPROMO bir sıra beynəlxalq investisiyaların təşviqi
agentlikləri, ticarət palataları, dövlət qurumları və digər
biznesin təşviqi institutları ilə yaxından əməkdaşlıq edir.
Fond 37 ölkənin 83 təşkilatı ilə əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq üzrə
memorandumlar imzalayıb.
AZPROMO haqqında daha geniş məlumatı www.azpromo.
az saytından əldə etmək olar.
3.2. www.azexport.az portalı
AZPROMO-dan əlavə ixracatçılar üçün faydalı
olan mənbələrdən biri də www.azexport.az portalıdır
14
.
Portalda 90-dan çox yerli şirkət haqda informasiya verilir.
Portalın missiyası Azərbaycan mənşəli mallar haqqında
məlumatların təqdim edilməsi və onların daxili və xarici
bazarlarda satışı üçün əlverişli platforma yaradılmasıdır. Bu
missiyanın həyata keçirilməsi üçün aparıcı dünya və yerli
nəqliyyat-logistika şirkətləri Azexport.az-la inteqrasiya
edilib. Azexport.az saytı VISA, Master Card və American
Express kart sahibləri üçün ödənişin sürətli və təhlükəsiz
həyata keçirilməsini təmin edir.
14
www.azexport.az saytı Azərbaycan Respublikası prezidentinin
“Azərbaycan Respublikasında istehsal olunan malların vahid məlumat
bazasının yaradılması haqqında” 21 sentyabr 2016-cı ildə imzalanmış
sərəncamı əsasında yaradılıb.
27
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BƏLƏDÇİ
3.3. Xarici bazarlara dair məlumatları əks etdirən
faydalı mənbələr
1. AB ixrac müştəri xidməti
http://exporthelp.europa.eu/thdapp/index_en.html
Bu sayt AB bazarlarına ixrac və idxal barədə qaydalar,
qanunvericilik, malın gömrük kodu üzrə axtarışı və tələblərlə
yanaşı bir sıra digər faydalı məlumatlardan ibarətdir.
2. Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi (ITC)
http://www.intracen.org
ITC müxtəlif bazarları əhatə edən məlumatlar bazasına pulsuz
giriş imkanı təqdim edir.
3. Dünya Bankı - World Integrated Trade Solution (WITS)
http://wits.worldbank.org/wits/
4. BMT – nin statistika bürosu (UNSD)
http://unstats.un.org/unsd/trade/default.asp
5. Əmtəə Ticarəti (UN COMTRADE)
https://comtrade.un.org/
Məlumat bazası qiymət və həcm olaraq əmtəələr və partnyor
ölkələr üzrə idxal və ixrac haqqında məlumatları əhatə edir.
6. BMT – nin Ticarət və İnkişaf üzrə Konfransı (UNCTAD)
Ticarət Təhlil Məlumat Sistemi (TRAINS)
http://unctad.org/en/PublicationsLibrary/ditctab2015d1_en.pdf
7. Ümumdünya Ticarət Təşkilatının (WTO) Vahid Məlumat
Bazası (IDB) http://tariffdata.wto.org/
İdxal və tariflər haqqında məlumatları əks etdirir, əmtəə və
üzv ölkələr üzrə idxalı əks etdirir.
Azərbaycanda ixracatçı necə dəstəklənir?
İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzi
28
MƏHSUL, İŞ VƏ XİDMƏT IXRACI
8. EUROSTAT
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home/
Saytda ölkələr üzrə demoqrafik, sosial, əsas iqtisadi göstərici-
lər, milli hesablar, xarici ticarət, sənaye, kənd təsərrüfatı, ətraf
mühitə dair məlumatlar daxil edilmişdir.
9. RBA məlumat xidmətləri
http://www.rba.co.uk/sources/directs.htm
http://www.rba.co.uk/sources/mr.htm
RBA özəl sektoru araşdıran və faydalı məlumat mənbələrindən
ibarət tədqiqat şirkətidir
10. Beynəlxalq ticarət assosiasiyalari federasiyasi (FİTA)
http://www.fita.org
Ticarətlə əlaqəli hər cür məlumat və mənbələrə keçidləri
təqdim edir http://www.buyusainfo.net
http://www.globaltrade.net/international-trade-import-
exports/browse-content.html
11. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdən idxalin təşviqi mərkəzi (CBI)
http://www.cbi.eu
AB bazarları və ya fərdi olaraq AB üzv dövlətləri üçün bazar
hesabatları təklif edir.
12. Qlobal kənd təsərrüfatı məlumat şəbəkəsi
http://www.fas.usda.gov/report.asp
Bu link ölkələr üzrə spesifik qida məhsulları üzrə hesabatları
təqdim edir.
Dostları ilə paylaş: |