Iyonosfer dr. Cahit Karakuş

---

1 

 

IYONOSFER 

Dr. Cahit Karakuş 

 

Dünyanın  katmanları  Atmosfer,  Stratosfer,  Mezosfer,  İyonosfer  ve  Hidrosfer  olarak  sıralanır. 

İyonosfer, elektromanyetik dalgaları yansıtacak miktarda iyonların ve serbest elektronların bulunduğu 

50 km ile 500 km lik kısmıdır. İyonizasyon, pozitif yüklü iyonlar ve serbest elektronların nötr atomlar 

ve  moleküllerden  ayrılma,  negatif  yüklenme  sürecidir.    Güneşten  veya  yıldızlararası  uzaydan  gelen 

ışımalar,  burada  atmosfer  gazlarının  atom  ve  moleküllerini  iyonlar  veya  elektrikle  harekete  getirir. 

Işıma  ve  yansıtma  özelliklerine  göre  çeşitli  tabakalara  ayrılır.  Karakteristik  bir  olay,  bazı  radyo 

dalgalarını yansıtmasıdır. Bu katmanda gazlar iyon halinde bulunur. Bu yüzden radyo dalgaları çok iyi 

iletilir.  Sıcaklık  yüksektir,  ancak  gazlar  çok  seyrek  olduğu  için  sıradan  bir  termometreyle  ölçülen 

sıcaklık düşüktür. 

 

İyonosferdeki  serbest  elektronlar  yüksek  frekanslı  (HF)  elektromanyetik  dalgalarını  kırar  (büker)  ve 

yeryüzüne  geri  yansıtır.  Elektron  yoğunluğunun  büyümesi  daha  yüksek  frekanslardaki 

elektromanyetik dalgaların bükülmesine neden olur. Gün boyunca D, E, F1 ve F2 olarak adlandırılan 

dört bölge oluşur.  

 

Bölgelerin yaklaşık yükseklikleri: 

• D bölgesi 50 ile 90 km; 

• E bölgesi 90 ile 140 km; 

• F1 bölgesi 140 ile 210 km; 

• F2 bölgesi 210 km üzeri. 

 

İyonosfer katmanlarında serbest elektron yoğunluğu yaklaşık 70 km den başla 300 km de hızlı bir artış 

oluşur ve zirveye ulaşır ve sonra atmosferde tamamen kaybolur ve 1000 km de tekrar düşer.  

 

---

2 

 

 

Kaynak: [14] 

 

İyonosferin  profili  izlendiğinde  iyonosferdeki  elektron  dağılımın  dakika  dakika,  günlük,  mevsimsel, 

yıllara göre değişim gösterdiği gözlenmiştir.  Bu profil, özellikle neredeyse dikey hizalama ve dünyanın 

manyetik alan şiddeti auroral gibi ışıksal gösteri gibi fiziksel etkilere yol açabilir, dünyanın manyetik 

kutuplarında  karmaşık  bir  hal  alır.    2-30  MHz  aralığında  radyo  dalgalarına  iyonosferin  nasıl  tepki 

vereceğini bilim adamları tarafından iyonosferin keşfinde öncülük etmiştir.  

 

Güneş'ten gelen radyasyon iyonosferde iyonizasyona neden olur. Güneş radyasyonu yüksüz atom ve 

moleküller  ile  çarpıştığında  elektronlar  üretilir.  Bu  süreci  güneş  radyasyonu  oluşturduğundan  

elektron üretimi sadece gün ışığındaki yarım küreye ait iyonosferde oluşur. Doğal bir parçadan ya da 

parçaya  Bir  serbest  elektron  ile  yüklü  iyon  ile  birleşince  iyonosfer  serbest  elektron  kaybı  oluşur. 

Elektron kaybı, hem gece hem de gündüz sürekli oluşur. 

 

---

3 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kaynak: http://withfriendship.com/user/levis/ionosphere.php 

 

 

Yüksek Frekans Elektromanyetik Dalgaların Yayılması 

 

 

İyonosfer tabakaları, radyo dalgalarına, frekanslarına göre farklı etki gösterir. Çok uzun dalgalar yer ile 

iyonosfer  arasında  bir  dalga  borusu  içindeymiş  gibi  önemsiz  kayıplarla  yol  alır.  Bunların  yayılım 

koşulları  günlük  veya  yıllık  değişimlere  bağlı  değildir.  Aynı  durum  gündüzleri  Uzun  ve  Orta  dalga 

boylarında  da  izlenmektedir.  Çok  uzun,  uzun  ve  orta  dalgaların  uzay  dalgası  olarak  yayılmaları 

gündüzleri  (  D  )  tabakası  tarafından  önlenmektedir.  Çünkü  bu  tabaka  onların  enerjilerini  absorbe 

etmektedir.  Geceleri  güneşin  morötesi  ışınları  kesildiğinde,  (  D  )  tabakasında  iyon  ve  elektronların 

yeniden  birleşmesi  başlar.  Artık  uzun  ve  orta  dalgalar  (düşük  frekanslı)  (  E  )  tabakasına  ulaşarak 

oradan yere doğru yansıyarak uzaklara gidebilirler. 

---

4 

 

 

 

 

Kaynak: http://www.eoearth.org/article/Ionosphere?topic=49664

 

 

İyonosfer  HF  (High  Frequecy  -  Yüksek  Frekans  0-30  MHz.  arası)  bandında  radyo  dalgalarını  en  iyi 

yansıtma  özelline  sahiptir.  Hava  moleküllerinin  oldukça  fazla  biçimde  iyonlaşmış  olarak  bulunduğu 

elektrik  iletkenliğine  sahip  atmosferin  yüksek  tabakaları.  İyonosfer  içinde  X  ışınları  ve  mor  ötesi 

ışınların  iyonlaşma  etkisiyle  oluşan  elektrik  yüklü  parçacıklar  tabaka  ve  katmanlar  halinde  bulunur, 

iyonosferde iyonlaşma miktarı günün değişik saatlerine ve mevsimlere göre farklılıklar gösterir. 

 

Bir  radyo  dalgası  iyonosfere  ulaştığında,  elektromanyetik  dalganın  elektrik  alan  birleşeni 

iyonosferdeki  elektronları  radyo  frekansı  ile  aynı  frekansta  titreşime  zorlar.  Titreşim  enerjisi, 

elektronların yeniden düzenlenmesini veya elektronların orijinal radyo frekansını tekrar oluşturmasını 

sağlar. İyonosferin çarpışma frekansı radyo frekansından düşük ve elektron yoğunluğu yeterli ise tam 

yansıma  gerçekleşir.  Eğer  gönderilen  radyo  dalgasının  frekansı  iyonosferin  plazma  frekansından 

büyük ise elektronlar yeterince hızlı dönüt veremez ve sinyal geri yansımaz.  

---

5 

 

 

 

KAYNAKLAR 

1.

 

"Yönlendirilmiş Elektromanyetik Enerji Transferi ve Gerekli Yüksek Güç için Toryum Reaktörler",  Yük. 

Müh. Sabahattin Cihad Yurt, İstanbul Teknik Üniversitesi - Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011, Istanbul. 

2.

 

www.erathpulse.com

 

3.

 

“HAARP ve Zihin Kontrolü”, Nick Begich 

4.

 

http://www.maxicep.com/bilim-ve-teknoloji/telsiz-ve-radyonun-mucidi-marconi-nin-sirlari-19920.html

 

5.

 

http://www.x-bilinmeyen.com/76oyk0/id8.htm

 

6.

 

Meksikalı gazeteci Mario Rojas Avendaro, “Ciudad Subterranean de los Andes” (Andların Yeraltı Şehri) 

7.

  Colorado Springs Notes 

–

 Nikola Tesla

 

8.

 

http://en.wikipedia.org/wiki/Infrasound

 

9.

 

http://www.detect-

inc.com/downloads/DeTect%20LRAD%20Long%20Range%20Acoustic%20Device%20117.pdf

 

10.

 

“Introduction to HF Radio Propagation”, IPS Radio and Space Serrvices, Australian Goverment 

11.

 

http://www.actionstunguns.com/

 

12.

 

“Uzay Silahları”, Elektrik Mühendisi Metin Beynam, Elektrik Mühendisleri Odası Yayınları, 1985