JurnaliSTİkasi bülənt Çaplı
Yüklə 83,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elmi redaktor Aynur Bəşirli Məsləhətçi Bülənt Çaplı Fotolar Əhməd Muxtar Müəlliflər
| TELEVİZİYA JURNALİSTİKASI Bülənt Çaplı Nüşabə Hüseynli Xatirə Hüseynova Aynur Kərimova Zeynal Məmmədli Lamiyə Vəzirova http://eap-pcf-eu.coe.int Bu nəşr Avropa İttifaqı və Avropa Şurasının birgə “Azərbaycanda ifadə azadlığı və media azadlığı” layihəsinin vəsaitindən istifadə olunaraq ərsəyə gəlmişdir. Burada ifadə olunan fikirlər heç bir halda Avropa İttifaqının və ya Avropa Şurasının rəsmi mövqeyi kimi qəbul edilə bilməz. Bu nəşrin tam və ya bəzi hissələrinin təkrar nəşri və ya tərcüməsi ilə əlaqədar müraciətlər Kommunikasiyalar İdarəsinə ünvanlanmalıdır, publishing@coe.int. Bu nəşr ilə bağlı hər hansı digər yazışma Media İdarəsinə ünvanlanmalıdır. Üz qabığı dizaynı: Tabasko Branding Bureau Layout: Tabasko Branding Bureau ©Avropa Şurası, 2017-ci il Elmi redaktor Aynur Bəşirli Məsləhətçi Bülənt Çaplı Fotolar Əhməd Muxtar Müəlliflər: Bülənt Çaplı Nüşabə Hüseynli Xatirə Hüseynova Aynur Kərimova Zeynal Məmmədli Lamiyə Vəzirova 3 MÜNDƏRİCAT I BÖLÜM TV-NİN ÖZƏLLİKLƏRİ Kino+Radio=Televiziya? “Göstərir Bakı” Addım-addım irəliyə!.. “Qutu”ya dil verənlər – telejurnalistlər TV öyrədir, yoxsa?.. Tapşırıqlar Ədəbiyyat II BÖLÜM TELEXƏBƏRİN VƏ XƏBƏR MƏRKƏZİNİN ÖZƏLLİKLƏRİ Xəbər nədir? Xəbər mərkəzi Xəbərin toplanması Xəbərin qiymətləndirilməsi Televiziyada xəbər çeşidləri Şifahi xəbərlər Təbii küy fonlu lal xəbər Videoxəbər Birbaşa xəbərlər Müsahibə-xəbər Tapşırıqlar Ədəbiyyat III BÖLÜM TELEXƏBƏRÇİLİYİN TEXNİKİ ELEMENTLƏRİ. GÖRÜNTÜ. SƏS. İŞIQ Video. Kadr anlayışı Televiziya avadanlığının texniki imkanları Telekameradan istifadənin təməl qaydaları Görüntü planlarının seçilməsi Görüntü planlarının məzmun çeşidləri Videomodul Videometafora Səs. Səsin önəmi Səs tipləri Səs avadanlığının texniki imkanları Mikrofon çeşidləri Audiorekorder Televiziya mikrofonlarından istifadə qaydaları İşıqlatma. İşıqlatmanın önəmi İşıq avadanlığının texniki imkanları İşıqlatma yönləri Qapalı yer və otaqlarda ümumi işıqlandırma qaydaları Təbii işıqlatma zamanı çəkilişin özəllikləri. Praktik məsləhətlər Tapşırıqlar Ədəbiyyat IV BÖLÜM TELEXƏBƏRİN HAZIRLANMASI Hansı mövzu diqqəti daha çox çəkir? Olaylılıq Olayın elementləri Tamamlayıcı bilgilər və ya məlumata “əlavə” “Dörd doğru” qaydası Xəbər hazırlama üsulları Nədən xəbər hazırlamaq olar? Medianın olay seçiminə təsir göstərən amillər Reportyor işinin 10 standartı Təsirli telexəbər hazırlamağın 8 qızıl qaydası Müsahibə Məzmun baxımından xəbər çeşidləri Mürəkkəb mövzudan sadə yazmaq üsulu Hamıya əlçatımlı kontentdən (UGC) digər yararlanma üsulları... Telexəbərdə inam, balans və ədalətin qorunması Ssenari, ssenarinin yazılması Ssenari texnikası Ssenarini yazmaq qaydası Stəndap nədir? Qrafik Montaj Montaj zamanı çəkilən görüntüləri dəyərləndirmə ölçüləri İnterküydən (təbii səslərdən) istifadənin 10 qaydası Mətn TV-də xəbər mətni Xəbər mətnini yazmaq qaydaları Kadrarxası mətn Xəbərlərin redaktə dəyərləri Tapşırıqlar Ədəbiyyat V BÖLÜM TELEXƏBƏR PROQRAMININ MENECMENTİ Xəbər buraxılışı nədir? Xəbər proqramlarının formatları Ana xəbər bülleteni nədir? Xəbər bülleteni Xüsusi bülletenlər Xəbər büraxılışları Xəbər buraxılışı hazırlığının prinsipləri Xəbərlərin düzümü Xəbər buraxılışının tempi 4 Xəbər buraxılışının yığılması Xəbər buraxılışının başlanğıcı Xəbər buraxılışının başlıqları Qapanış materialları Qapanış başlıqları Musiqi frazaları, steb və stinqlər Xəbər buraxılışı necə hazırlanır? Addım-addım menec- ment Materialların proqramdaxili reytinqi Redaksiya toplantısı Xəbər buraxılışının xəritəsi Əsas xəbər İmprovizələr (ad-libs), keçid-sözlər (bumps, teases) və ötürmələr (tosses) Xəbər buraxılışı hazırlığının texniki elementləri Buraxılışı təqdim edənlər Xəbər oxunuşu texnikaları Tapşırıqlar Ədəbiyyat VI BÖLÜM TELEXƏBƏRÇİLİKDƏ ETİKA Ümumi prinsiplər Televiziya xəbərçiliyində etik problemlər: Tabloid xəbərçilik Televiziya xəbərçiliyində etik problemlər: özəl yasam Özəl yaşam dairəsinin hüdudları Kimin özəl yaşamından söhbət gedir? Hansı bilgilərdən söhbət gedir? Televiziya xəbərçiliyində etik problemlər: xəbər qaynagıyla maddi münasibətlər Televiziya xəbərçiliyində etik problemlər: böhran xəbərçiliyi Televiziya xəbərçiliyində etik problemlər: ayrı-seçkilik Media niyə cəmiyyətin hər kəsimini təmsil etməyə məcburdur? Televiziya xəbərçiliyndə ayrı-seçkilikdən qaynaqlanan problemlər I qrup: Yox sayılan və ya çox az yer verilənlər II qrup: Bəd xəbər mövzusuna çevrilənlər III qrup: Ayrı-seçkilik salan keyfiyyətlərlə birlikdə xatırlananlar IV qrup: Nifrətli çıxışları inkişaf etdirənlər Televiziya xəbərçiliyində etik problemlər: Secki kam- paniyalari Tapşırıqlar Ədəbiyyat 5 ÖN SÖZ Əziz tələbə! Çox şadam ki, sən varsan, jurnalist olmaq istəyirsən və bu dərslik də o üzdən sənin ixtiyarındadır. “Sən” müraciətinə diksinmə, axı biz böyük ehtimalla, həmkar olacağıq. Bu kitabdan başlanan tanışlığımız, çox güman, teleməkan dəhlizlərində, konfranslarda, böyük tarixi toplantılarda davam edəcək. Bəlkə, bir- birimizlə tanış olmağa, bir-birmizin əlini sıxmağa macal tapmayacağıq. Amma bir şeyə inanmaq istərdik ki, hər dəfə iş başında olarkən, öz videoxəbərini, proqramını hazırlarkən, xəbərləyəcəyin yeniliyin cövhərini axtararkən ixtiyarsız bu kitabı da xatırlayacaq, peşəkarlığa aparan yolda sənə bələdçilik etmək niyyəti güdən bu dərslikdən öyrəndiklərini tətbiq etməyə köklənəcəksən. Gəl şərtimizi indidən kəsək. Jurnalist olmaq gerçəkdən içindən gəlirsə, jurnalistikanı özündə deyil, özünü jurnalistikada görürsənsə və ən başlıcası, peşəkarlığa bağlı qalacaqsansa, xoş gəlmisən. Yox, bu, sənin təsadüfi seçimindirsə, ucuz sensasiya və ucuz şöhrət axtarırsansa, niyyətin nəyin bahasına olursa olsun, məşhurlaşmaq və ulduz olmaqdırsa, vaxtını bu dərsliklə almaq istəməzdik. Bəri başdan bildirək ki, heç bir dərslik insanı jurnalistə çevirmir. Peşəkar telejurnalist olmaq istəyən hər gün işləməli, gözünü, qulaqlarını və qəlbini açıq saxlamalıdır. Unutma ki, həyat gerçəklərini xəbərə çevirəcəksən. Bizdən, bizlərdən bunun yollarını öyrənəcəksən. Beləliklə, yol açıq, şərtlər də bəlli. Bu dərslik çağdaş televiziya jurnalistinə gərəkli bir çox nəsnələrdən söz açacaq. Televiziyanın necə yaranmasından, onun inkişaf aşamalarından, ayrı- ayrı dövrlərdə, müxtəlif vəziyyət və rejimlərdəki fəaliyyətindən, texnologiyanın bu sahəyə gətirdiyi dəyişikliklərdən, teleməkanın yaradıcı ortamından, telexəbərlərin necə hazırlanmasından “TV-nin özəllikləri” bölümündə xəbərdar olacaqsan. “Telexəbərin və xəbər mərkəzinin özəllilkəri” adla- nan bölümdə sənə olayı xəbərə çevirən dəyərlər, telexəbərin çeşidləri, özəllikləri, xəbər mərkəzinin iş prinsipləri barədə gərəkli bilgilər verilir. İllər öncə yarı hənək, yarı gerçək deyilirdi ki, it insanı dişləyirsə, xəbər sayılmaz, amma insanın iti dişləməsi xəbərdir. Bəlkə də, sənin bəxtindən, indi bu deyim qüvvədən düşmüş sayılır. Axı insanın iti dişləməsi barədə xəbər daha heç kimi maraqlandırmır. Demək, xəbərin cəmiyyətə gərəkli xəbər olduğuna əmin olmaq üçün daha peşəkar olmalısan. Həmin bölümdə olayı xəbərə necə çevirəcəyindən danışılır. Sən xəbərin izinə necə düşmək, qaynaqları müəyyənləşdirmək, çeşidləmək və onlarla etibarlı əməkdaşlıq qurmaq barədə bilgi qazanacaqsan. Bölümü başa vuranda xəbər bolluğunda özünü itirməməyi, onları saf-çürük edib arıtlamağı, hər birini ayrılıqda və müqayisədə dəyərləndirməyi baca- racaqsan. Bunları bilməsən, uğurlu, olğun-dolğun və parlaq xəbər bülleteni hazırlamaqda payın azalacaq. Reportyor kimi qaynaqdan tutmuş efirədək neyləməli olduğunu biləndən sonra “Televiziya xəbərçiliyinin texniki elementləri” bölməsinə baş vuracaqsan. Kadr nədir, plan nədir? Bunu bilmək sənə nə üçün lazımdır? Xəbər hazırlayan zaman, işin hansı hissəsi istehsal meydanında sənin ən yaxın tərəfdaşın olan kameramandan, hansı hissəsi səndən asılıdır? Bunları öyrənəcəksən. Birgə işin uğuru üçün nələr lazım olduğunu biləcəksən. Biləcəksən ki, televiziya avadanlığının imkanlarından doğru-düzgün yararlan- maqla tamaşaçını, virtual da olsa, xəbərin müəllifinə çevirir, onunla yaradıcı dialoq qurursan. Biləcəksən ki, görüntü duruluğu, səs keyfiyyəti, işığın və işıq avadanlığının görüntüdəki rolu düşündüyündən çox- çox önəmlidir... “Telexəbərin hazırlanması” bölümündə telexəbər hazırlanmağım mərhələləri incələndikcə incələcək. Bitkin, mükəmməl telexəbərə gəlib çatmaq üçün keçməli olduğun yol – araşdırmadan başlayaraq, ssenarinin yazılması, stəndap, arxivlə işə qədər bir-bir araşdırılacaq. Mətn necə yazılmalıdır, hansı prinsiplər əsas tutulmalıdır, montaj zamanı nələrə diqqət yetirilməlidir və nəhayət, vaxtın və zəhmətin hesabına başa gəlmiş xəbəri sənin üzləşdiyin çətinliklərdən xəbərsiz olan və ümumiyyətlə, bunun marağında olma- yan tamaşaçıya təqdim etməyi öyrənəcəksən. Telexəbəri hazırlamağın sirlərinə bələd olduqdan sonra xəbər proqramı hazırlamağa, onun çeşidlərini öyrənməyə ehtiyac duyacaqsan. Bir reportyor Yüklə 83,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|