ATAMAN GRUBU/TÜRKİYE
KARARLARININ UYGULANMASI
(Başvuru No: 74552/01, 5 Aralık 2006)
İZLEME RAPORU
Avrupa Birliği
Türkiye Delegasyonu
Hazırlayan:
Doç. Dr. Başak Çalı
Toplantı ve Barışçıl Gösteri Özgürlüğü
İHOP AİHM KARARLARININ UYGULANMASI İZLEME
RAPORLARI, 2014/2
ATAMAN GRUBU/TÜRKİYE KARARLARININ UYGULANMASI - İZLEME RAPORU
Hazırlayan:
Doç. Dr. Başak Çalı
Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi
Kapasite Geliştirme Derneği
Tunus Caddesi 87/8, Kavaklıdere-Ankara
T. + 90 312 468 84 60
F. + 90 312 468 92 53
Ceket Medya
www.ceketmedya.com
Kasım 2014
Bu raporun elektronik kopyasına ve daha ayrıntılı bilgiye http://www.aihmiz.org.tr/
adresinden ulaşabilirsiniz.
Bazı hakları saklıdır. Bu çalışma Creative Commons Alıntı Bildirimi - Ticari Olmayan
Kullanım - Türetilemez - Lisans Devam Ettirme 3.0 Unported lisansı ile lisanslanmıştır.
Bu şartları kabul etmek ve Kapasite Geliştirme Derneğini önceden bilgilendirmek
suretiyle çalışmayı paylaşmak (kopyalamak ve dağıtmak) serbesttir.
Bu rapor, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu DİHAA Programı çerçevesinde, İnsan
Hakları Ortak Platformu için Kapasite Geliştirme Derneği tarafından bastırılmıştır.
Bu yayının içeriği İnsan Hakları Ortak Platformunun sorumluluğundadır ve ifade edi-
len görüşler sadece yazarlara ait olup hiçbir suretle Avrupa Birliği Türkiye Delegasyo-
nu’nun görüşleri şeklinde yansıtılamaz.
3
İÇİNDEKİLER
1. ATAMAN GRUBU DAVALARI: BAŞVURU KONUSU OLAYLAR ................................................................5
2. ATAMAN GRUBU DAVALARINDA AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNİN
TEMEL BULGULARI ..............................................................................................................................................6
Bulgu 1: Barışçıl gösterilere müdahale Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) 11.
maddesine aykırıdır .........................................................................................................................................7
Bulgu 2: Barışçıl olmayan gösterilerde barışçıl şekilde eylem yapanların
hedef alınması AİHS’in 11. ve 3. maddelerine aykırıdır. .......................................................................7
Bulgu 3: Barışçıl ve barışçıl olmayan gösterileri dağıtmak için orantısız güç kullanımı
(göz yaşartıcı gaz veya fiziksel kuvvet yoluyla) AİHS’in 11. ve 3. maddelerine aykırıdır. .........8
Bulgu 4: Barışçıl eylemcilerin iç hukukta dava edilmeleri AİHS’in 11. maddesine aykırıdır. ...8
Bulgu 5: Polis memurlarının ve amirlerinin AİHS 3 madde ihlali niteliğindeki tasarruflarının
etkin olarak soruşturulmaması 3. maddenin usül bakımından yüklediği pozitif
yükümlülüklere aykırıdır ................................................................................................................................8
2.1. Abdullah Yaşa-Türkiye ve İzci-Türkiye 46. madde kararları ........................................................9
3. ATAMAN GRUP KARARLARININ AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİ
TARAFINDAN İZLENMESİ ..................................................................................................................................10
3.1. Ataman Grubu Kararlarında Bireysel Önlemler ............................................................................10
3.2. Ataman Grubu Kararlarında Genel Önlemler ...............................................................................11
3.3. Hükümetin 31 Temmuz 2014 tarihli Ataman Grubu Kararları Uygulama Eylem Planı ....11
4. ATAMAN GRUBU KARARLARI SONRASI ULUSAL DÜZEYDE ALINAN GENEL ÖNLEMLER ...........14
4.1. Yasama .........................................................................................................................................................14
4.1.1. Ataman Grubu Davaları sonrası 2911 sayılı yasaya 2008, 2010
ve 2014 yıllarında yapılan değişiklikler .....................................................................................................15
4.1.2. Göz yaşartıcı gazın kullanımını da kapsamak üzere kolluk kuvvetlerinin kuvvet
kullanımını düzenleyen hukuki çerçeve ..................................................................................................17
4.1.3. Kolluk Gözetim Komisyonu Kurulması
ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı .................................................20
4
4.1.4. Ekim 2014’te Meclise sunulduğu ifade edilen “ İç Güvenlik Paketi” ....................................21
4.2. Yürütme ......................................................................................................................................................21
4.2.1. Yürütmenin 2911 sayılı yasa uygulamaları ..................................................................................21
4.2.2. Kolluk Kuvvetinin AİHS’e uygun davranmasına dair yükümlülükleri ................................22
4.2.3. Göz yaşartıcı gaz kullanımının kurumsal denetimi
ve polis memurlarına karşı etkin disiplin soruşturmaları ...................................................................23
4.3. Yargı ..............................................................................................................................................................24
4.3.1. Kolluk Kuvvetleri ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında 11., 3. ve 2. madde İhlalleriyle
Bağlantılı Olarak Etkin Soruşturma ve Yargılama Yapılmaması ......................................................24
4.3.2. Barışçıl Göstericilerin Yargılanması (“Misilleme” uygulaması) ..............................................27
4.3.3. Barışçıl Göstericilerin Cezalandırılması .........................................................................................29
5. SONUÇ VE TAVSİYELER ......................................................................................................................................30
Türkiye Büyük Millet Meclisi ........................................................................................................................30
Hükümet ............................................................................................................................................................30
Savcılar ................................................................................................................................................................31
Mahkemeler ......................................................................................................................................................32
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ...........................................................................................................32
EK 1: 2006-2013 ARASI TOPLANTI VE GÖSTERİLERE YAPILAN MÜDAHALELER
SIRASINDA YAŞAMINI YİTİRENLER .....................................................................................................................33
EK 2: ATAMAN GRUBU KARARLARI VE 5 TEMEL BULGUNUN DAĞILIMI ...............................................35
EK 3: ATAMAN GRUBU KARARLARINDA HAKKINDA YARGILAMA YAPILAN
BİREYLERİN YARGILAMA SEBEPLERİ VE SONUÇLARI ..................................................................................37
TEŞEKKÜR… ...............................................................................................................................................................40