Kognitiv buzilishlar Kognitiv buzilish bu

Kognitiv buzilishlar
Kognitiv buzilish — bu xotira, aqliy faoliyat va boshqa kognitiv funksiyalarning pasayishi^[1][2].

Kognitiv funksiyalar- miyaning eng murakkab funksiyalaridan boʻlib, ular yordamida dunyoni oqilona bilish jarayoni amalga oshiriladi va u bilan oʻzaro maqsadli taʼsir koʻrsatiladi: axborotni idrok etish; axborotni qayta ishlash va tahlil qilish; yodlash va saqlash; axborot almashish, harakat dasturini qurish va amalga oshirish^[1].
Kognitiv buzilishlar polietiologik holatlardir: ularning sabablari etiologiyasi va patogenezida turlicha boʻlgan koʻp sonli kasalliklar boʻlishi
mbuzilishlarumkin (nevrologik, aqliy va boshqa)Kognitiv buzilishlar 3 ta darajaga boʻlinadi, bular: yengil, oʻrtacha va ogʻir.
Yengil,
Oʻrtacha, Ogʻir

Kognitiv buzilishlarning rivojlanishiga bir necha oʻnlab nozologik shakllar mavjuddir. Ushbu nozologik shakllar ham asosiy miya kasalliklarini, ham kognitiv funksiyalarga salbiy taʼsir koʻrsatadigan turli somato-nevrologik va ruhiy kasalliklarni oʻz ichiga oladi
Qayta tiklanadigan kognitiv buzilishlar
Koʻpgina surunkali qon tomir va degenerativ miya kasalliklarida kognitiv buzilishlar qaytarilmasdir, ammo kognitiv buzilishlarning sababi tizimli metabolik kasalliklar boʻlgan hollarda, bu buzilishlarni tuzatish, aqliy funksiyalarni tiklashga olib keladi. Bunday hollarda qayta tiklanadigan kognitiv buzilish haqida gapiriladi^[1].
Qaytariladigan kognitiv buzilishlar orasida dismetabolik ensefalopatiya, meʼyoriy gidroksefaliyada yuqori miya funksiyalarining buzilishi va baʼzi hollarda miya shishi; Anksiyete-depressiv kasalliklar ham qaytariladigan buzilishlarning sababi boʻlishi mumkin. Demensiya bosqichida kognitiv buzilish holatlarining 5 % gacha (va, aftidan, yengil va oʻrtacha darajadagi kognitiv buzilish bosqichida sezilarli darajada kattaroq foiz) butunlay tiklanadi^[1].
Kognitiv buzilishlar har doim ham birlamchi miya kasalligi natijasida rivojlanmaganligi sababli, nevrologik holatni baholashdan tashqari, organlar va tizimlarni umumiy fizik tekshiruvdan oʻtkazish kerak. Kerakli chora-tadbirlar qon va siydikning umumiy testi, jigar transaminazalari va gamma-HT, qalqonsimon gormonlar faoliyatini oʻrganish, bilirubin, albumin, kreatinin va karbamid azot kontsentratsiyasini oʻrganish, iloji boʻlsa, B ₁₂ vitamini, foliy kislotasi konsentratsiyasini oʻrganish, metabolik buzilishlarni tuzatgandan soʻng kognitiv funksiyalarni tiklash tashxisini tasdiqlashga katta xizmat
Qiladi
Davolash

Har qanday kognitiv buzilishlarni davolash ikkita komponentdan iborat boʻlishi kerak:
1) kasallikning etiologik omillarini yoʻq qilish yoki tuzatish (birinchi navbatda arterial gipertenziya, qandli diabet, giperholesterinemiya, homosistein darajasini pasaytirish va boshqalar); 2) dori terapiyasi:
— miyadagi metabolik jarayonlarni ragʻbatlantirish, asab hujayralarida energiya muvozanatini tiklash;
— miyada mikrosirkulyatsiyani yaxshilash;
— miya trofizmini yaxshilash;
— miya neyrotransmitterlari darajasini tuzatish (asetilxolin, dopamin, glutamat darajasini tuzatish).
Kognitiv buzilishlarni davolash kognitiv buzilishning sababi va ogʻirligiga qarab sozlanishi mumkin.
Dastlabki bosqichlarda energiyani toʻgʻirlash va toʻqimalarning perfuziyasini yaxshilash, ayniqsa, qon tomir kognitiv buzilishlar uchun strategik ahamiyatga ega boʻlishi mumkin. Amaldagi dorilar murakkab taʼsir mexanizmiga ega boʻlishi, foydalanishda katta tajribaga ega boʻlishi va keksa bemor uchun xavfsiz boʻlishi muhimdir. Mexidol — bu aniq energiyani toʻgʻrilaydigan, antioksidant taʼsirga ega dorilardan biridir. Mexidol qon oqimining surunkali yoki oʻtkir pasayishi holatlarida kislorod etishmasligi sharoitida asab hujayralarining ishlashini va energiya ishlab chiqarishini taʼminlaydi. Mexidol tasdiqlangan antioksidant taʼsirga ega, yaʼni ishemiya sharoitida ham, neyrodegenerativ jarayon sharoitida ham (Altsgeymer kasalligi, Parkinson kasalligi) hosil boʻlgan erkin radikallarning salbiy rolini zararsizlantiradi. Kognitiv buzilishlari boʻlgan bemorlarni kompleks davolashda mexidol yiliga 2-3 marta ketma-ket terapiya shaklida kurslarda buyuriladi: 14 kun davomida kuniga 5-10 ml (250-500 mg) tomir ichiga yoki mushak ichiga yuborish. 1,5 oy davomida kuniga 3 marta 125 −250 mg tabletka shakliga oʻtish orqali. Demans bosqichida miyadagi atsetilxolin darajasini oshirishga (galantamin, rivastigmin, donepezil), shuningdek, glutamat (memantin preparatlari) faolligini kamaytirishga qaratilgan neyrotransmitter taʼsiriga ega dorilarga ustunlik beriladi.