Liderlik məfhumu

LIDERLIK MƏFHUMU.
Liderlik insanların könüllü dəstəyini istənilən məsələdə səfərbər edə bilən, şəxsi keyfiyyətə əsaslanan bacarıqdır.

Liderlik:

- Fundamental Həqiqət

• 
  Liderlər olurlar, doğulmurlar
  
• 
  Bu, həyat boyu davam edən öyrənmə prosesidir.
  
• 
  Ən yaxşı liderlər sistem quranlardır. Onlar elə təşkilatlar qururlar və ya mövcud olanı elə bərpa edirlər ki, onlardan çox-çox sonra belə bu təşkilatlar istedadlı liderlər yetişdirir, təşkilata yaradıcılıq və müvəqiyyət gətirir.
  

Liderlik nə deyil:

• 
  Liderlik ağalıq etmə, əmr etmə və ya hədə-qorxu gəlmə deyil.
  
• 
  Əla liderlər öz adamlarını axmaq və ya aşağı hiss etməyə qoymurlar.
  
• 
  Əla liderlər bağırmağa, hədələməyə və ya qorxutmağa ehtiyac görmürlər.
  
• 
  Əla liderlər şəxsi istəklərini təşkilatının məqsədi və öz insanlarının rifahından üstün tutmurlar.
  
• 
  Liderlik xarizma deyil. Bu xüsusiyyət yardım edə bilər, ancaq daha çox hallarda o, təsisatları zəif təşkilati əsaslar və adətən zəif idarəçilik mexanizmləri ilə başlı- başına qoyur.
  

İcma lideri
Öz biliyi, şəxsiyyəti, gücü, nüfuzu və ünsiyyəti vasitəsilə icma həyatının bütün - sosial, siyasi, iqtisadi, təhlüksizlik və s. sahələrində ona rəhbərlik etmək, icmanı və onun maraqlarını hər yerdə təmsil etmək üçün seçilmiş şəxsdir. Liderlər fəaliyyət baxımından zəif və güclü ola bilər. Güclü lider icmanın mütəşəkkil fəaliyyəti deməkdir. Belə liderlər:

• 
  Öz işini əla bilir
  
• 
  Mövcud inkişafın, tədbir və yeniliklərin önündə gedir.
  
• 
  Icma üzvlərinin xarakterilərini, güclü–zəif cəhətlərini, ümid və məqsədlərini bilir.
  
• 
  Ciddi və güclü xarakter, səlis nitq və səmimi xasiyyət nümayiş etdirir.
  
• 
  Problem, inkişaf, təkmilləşmə və digər mütərəqqi sahələrlə bağlı baxışların başqaları ilə bölüşür.
  

Uğurlu liderin əsas xüsusiyyətlərindən biri də onun özünü icmaya həsr etməsi və özündən sonra layiqli davamçılar hazırlamasıdır. Uğurlu liderlər fəaliyyətlərindən əldə edilə biləcək şəxsi statusdan çox, icmanı inkişaf etdirmək arzusunu nümayiş etdirir.

Liderin xarakteriskası

Liderin müsbət xarakteristikası:

• 
  Sadəlik
  
• 
  Qətiyyətlik
  
• 
  Mərhəmətlilik
  
• 
  Sadə yanaşma
  
• 
  Ümdvericilik
  
• 
  Müsbət münasibətli
  
• 
  Səhvini boynuna almağı bacaran
  
• 
  Problemi həll etməyə inanan
  
• 
  Dinləməyi bacaran olmasi ilə ölçülür.
  

Mənfi xarakteristikası

• 
  Özünü düşünmək
  
• 
  Qərarların məsuliyyətlərindən qaçmaq
  
• 
  Başqalarını günahlandırmaq
  
• 
  Şəxsi maraqlar
  
• 
  Problemdən qaçmaq kimi başa düşülür.
  

Liderin müsbət və mənfi xüsusiyyətləti ilə yanaşı İMKAN və Təhlükələri də ola bilər.

İMKANlara nə aiddir?

1. 
   liderlik bacarıqlarının inkişafı üzrə təlimləri təşkil və idarəetmə
   
2. 
   başqa icmalarla əməkdaşlıq etmək
   
3. 
   icmanı səfərbər etmək
   
4. 
   icma daxilində müxtəlif kənar məlumatı yaymaq
   

TƏHLÜKƏLƏR isə liderin özündən və ətraf təsirdən yarana bilər. Bu aşağıdakılardır:

• 
  Neqativ təcrübələrə görə özünə inam və etibarın itməsi
  
• 
  Problemlərin həll oluna bilməməsi
  
• 
  Səlahiyyətlərindən şəxsi maraqları naminə sui – istifadə
  
• 
  Icma tərəfindən etimadsızlıq və ideyaların dəstəklənməməsi
  

Liderliyin növləri
Liderliyin 3 əsas növü var:

1. 
   Avtoritar lider
   
2. 
   Məsləhətçi lider
   
3. 
   İmkan yara
   

Məsləhətçi

Avtoritar

İmkan yaradan







- Qərarı özü qəbul edir;

- Qərarı özü bəyan edir;

- Məsləhətə ehtiyac duymur;

- Suallara dialoq şəkilində cavab verir;

- Adamları düzgün qərar verməyə sövq edir;

- Vəziyyəti araşdırmağa çağırır;

- Təfsilatı ilə izahat verir;

- Köməkçi rolunu qoruyub saxlayır;

- Qərarı dəyişilə biləcək şəkildə təqdim edir;

- Qərarı bəyan edir;

Suallara açıq cavaba hazırdır;

- Qərarı ümumi rəyə əsasən dəyişməyə hazırdır;

Lider icmanın əsas atributudur. Icmanın inkişafı liderin bacarığından, nüfuzundan, informasiya, əlaqələndirmə və s. qabiliyyətindən çox asılıdır.

Liderin icmada rolu və vəzifələri
Mark Farlandın liderlik haqda belə bir deyimi var: Liderlik hüquq deyil, imtiyazdır. Bu müsbət nəticələr əldə etmək vəzifəsidir, başqa sözlə desək, lider baş verməyəcəklərin baş verməsini həyata keçirən bir insandır. Lider icmada öz vəzifə və rolunu effektiv şəkildə həyata keçirmək üçün icmanın səlahiyyətini qazanmalıdır. Bu səlahiyyəti isə ancaq bilik, şəxsiyyət və dəyərlərə malik layiqli insan əldə edə bilər. Liderin vəzifəsi təkcə icmanın imkanlarını aşkara çıxarmaq və onlardan ümumi fayda üçün istifadə etmək deyildir. Lider həm də bunların uğurlu nəticəsinə görə cavabdehdir. Liderin ən ümdə vəzifələrindən biri dəyişikliklər aparılmasını təmin etməkdir.
ROL dedikdə hər hansı bir məqsədi həyata keçirmək üçün fərdin və ya qrupun apardığı məqsədyönlü, planlı bir fəaliyyət nəzərdə tutulur. Bu fəaliyyət elə bir funksiyadır ki, ancaq bu məqsəd üçün imkan və şərait yaradır.

Bu imkan və şərait çərçivəsində həmin məqsədin keyfiyyətlə həyata keçirilməsi və uğurlu nəticələrə nail olmaq isə artıq yenə də fərd və ya qrup üçün bir VƏZİFƏdir. Ümumiyyətlə rol və vəzifənin bünövrəsi məsuliyyətdən qoyulmalıdır.

Nəticə:
Liderlik icma üçü bir mayakdır!

Liderin rolu:
İcmanı mayaka doğru istiqamətləndirmək,

Vəzifəsi isə
Mayaka istinad edərək, icmanı inkişafa doğru aparmaqdır.