Lotukerfi með 63 frumefnum. 1869: Lotukerfi með 63 frumefnum

1869: Lotukerfi með 63 frumefnum.

• 1869: Lotukerfi með 63 frumefnum.

• Núna: Lotukerfi með 118 frumefnum, sum þeirra mynduð á rannsóknarstofum.

• Efnafræðilegir og eðlisfræðilegir eiginleikar frumefnanna breytast með lotubundnum hætti í samræmi við atómmassa þeirra.

• Lotukerfið er nú helsta hjálpartæki efnafræðinnar, og út úr því má lesa margvíslegar upplýsingar um eiginleika efna.

Lotur : láréttar raðir í lotukerfi, númeraðar frá 1 til 7.

• Lotur : láréttar raðir í lotukerfi, númeraðar frá 1 til 7.

• Hækkandi sætistala frá vinstri til hægri
• Númer lotu segir til um fjölda rafeindahvolfa frumefnanna í lotunni.

• Flokkar : lóðréttir dálkar í lotukerfi,

• númeraðir frá 1 til 8 eða 1 til 18 (nýtt kerfi).

• Efni í sama flokki hafa svipaða eiginleika
• Efni í sama flokki hafa jafnmargar gildisrafeindir.

Frumefni í 1.lotu hafa rafeindir á einu hvolfi

• Frumefni í 1.lotu hafa rafeindir á einu hvolfi

• Frumefni í 2.lotu hafa rafeindir á tveim hvolfum

• Frumefni í 3.lotu hafa rafeindir á þrem hvolfum

• Frumefni í 4.lotu hafa rafeindir á ......... hvolfum

• Frumefni í 5.lotu hafa rafeindir á ........ hvolfum

• Frumefni í 6.lotu hafa rafeindir á ....... hvolfum

• Frumefni í 7.lotu hafa rafeindir á ..... hvolfum

Á fyrsta hvolf komast 2 rafeindir – 1 par

• Á fyrsta hvolf komast 2 rafeindir – 1 par

• Ath í fyrstu lotu eru bara 2 efni

• Á annað hvolf komast 8 rafeindir – 4 pör

• Í 2. og 3. lotu eru 8 efni

• Á þriðja hvolf komast 18 rafeindir – 9 pör

• Í 4. og 5. lotu eru 18 efni

• Á fjórða hvolf komast 32 rafeindir – 16 pör

• Í 6. og 7. lotu eru 32 efni
• (lantaníðar tilheyra 6. lotu og aktíníðar tilheyra 7. lotu)

Fjöldi gildisrafeinda hefur mikil áhrif á eiginleika frumefna.

• Fjöldi gildisrafeinda hefur mikil áhrif á eiginleika frumefna.

• Efni í sama flokki hafa jafnmargar rafeindir á ysta hvolfi (gildisrafeindir).

• Númer flokks segir til um fjölda gildisrafeinda.

• Þetta á við um aðalflokka lotukerfisins.
• Efnin í B-flokkunum (í skarðinu) hafa flest 1-2 gildisrafeindir.

• Dæmi : Frumefnið natríum er í 1. flokki => Na hefur 1 gildisrafeind

Gildisrafeindir ráða mestu um það hvers konar jónir frumefnin mynda.

• Gildisrafeindir ráða mestu um það hvers konar jónir frumefnin mynda.

• Frumefni eru stöðugust hafi þau 8 gildisrafeindir, eða áttuhvolf.

• Efni sem hafa fáar gildisrafeindir mynda plúsjónir (losa sig við rafeindir).

• Efni sem hafa margar gildisrafeindir mynda mínusjónir (bæta við sig rafeindum).

• Efni sem hafa áttuhvolf mynda helst ekki jónir.

Frumefni hefur sætistöluna 34.

• Frumefni hefur sætistöluna 34.

• Hvert er frumefnið ? (heiti og tákn)

• Í hvaða lotu er efnið ?

• Í hvaða flokki er efnið ?

• Hve margar rafeindir hafa óhlaðin atóm efnisins ?

• Hve margar gildisrafeindir hafa atóm efnisins ?

• Hve margar róteindir hafa atóm þess ?

• Er efnið málmur eða málmleysingi ?

• Hvers konar jónir myndar efnið ?

...þeir mynda plúsjónir

• ...þeir mynda plúsjónir

• ...þeir hafa málmgljáa

• ...þeir leiða vel hita

• ...þeir leiða vel rafmagn

• ...þeir eru sveigjanlegir

• ...flestir hafa hátt bræðslumark (föst efni við stofuhita nema kvikasilfur)

...eru sundurleitur hópur efna.

• ...eru sundurleitur hópur efna.

• ...leiða illa rafmagn og hita

• ...hafa ekki málmgljáa, ekki sveigjanlegir

• ...hafa flestir fremur lágt bræðslumark

• ...margir þeirra mynda mínusjónir

Hvarfgjarna málma

• Hvarfgjarna málma

• Alkalímálma
• Jarðalkalímálma

• Hliðarmálma

• Stöðugir, margir vel þekktir úr daglegu lífi
• Lantaníð og aktíníð tilheyra hliðarmálmum

• Tregmálma

• Hafa veikari málmeiginleika, leiða t.d. ekki eins vel rafmagn og hita.

Alkalímálmar :

• Alkalímálmar :

• Mjög hvarfgjarnir.
• Finnast ekki óbundnir í náttúrunni
• Mynda jónir með hleðsluna +1

• Jarðalkalímálmar :

• Mjög hvarfgjarnir
• Finnast ekki óbundnir í náttúrunni
• Mynda jónir með hleðsluna +2

Stöðugustu efni lotukerfisins.

• Stöðugustu efni lotukerfisins.

• Hvarfast helst ekki við önnur efni

• Mynda ekki jónir,

• hafa áttuhvolf !

• Allir gas við stofuhita

Mjög hvarfgjarnir,

• Mjög hvarfgjarnir,

• flúor er hvarfgjarnasta frumefnið

• Mynda jónir með hleðsluna -1

• Mynda sölt með ýmsum málmum.

• Mynda allir tvíatóma sameindir.

• Flúor og klór eru gas við stofuhita
• Bróm er vökvi við stofuhita
• Joð og astatín eru föst efni við stofuhita

Aðrir flokkar málmleysingja bera heiti efsta frumefnisins í hverjum flokki.

• Aðrir flokkar málmleysingja bera heiti efsta frumefnisins í hverjum flokki.

• bór- , kolefnis-, nitur- og súrefnisflokkur

• Súrefni og nitur eru gas við stofuhita, önnur efni eru föst efni við stofuhita.

• Ýmis mikilvæg efni tilheyra þessum flokkum, t.d.

• Kolefni – uppistaða lífvera, demantar og kol
• Kísill – uppistaða flestra steintegunda
• Nitur – algengasta efni andrúmsloftsins
• Súrefni – lífsnauðsynlegt flestum lífverum
• Vetni – minnsta atóm lotukerfisins
• hefur bæði eiginleika alkalímálma og halógena

A) Merktu með lit línuna sem skilur að:

• A) Merktu með lit línuna sem skilur að:

• Málma
• Málmleysingja

• B) Litaðu með mismunandi litum:

• Alkalímálma
• Jarðalkalímálma
• Hliðarmálma
• Tregmálma
• Halógena
• Eðalgastegundir

Hvarfgirni efna breytist reglubundið innan flokkanna.

• Hvarfgirni efna breytist reglubundið innan flokkanna.

• Massi atóma eykst eftir því sem neðar dregur í flokkunum.

• Massi eykst einnig frá vinstri til hægri innan lotanna.

Með atómmassa...

• Með atómmassa...

• Með myndum af frumefnunum...

• Með upplýsingum um rafeindaskipan..

• Með heitum frumefnanna...

• Með eðlismassa frumefnanna...

• ....o.s. fr.

Nefndu efnið í 1. flokki og 5. lotu.

• Nefndu efnið í 1. flokki og 5. lotu.

• Hvers konar jón myndar þetta efni ?

• Nefndu efnið í 6. flokki og 3. lotu.

• Hvers konar jón myndar þetta efni ?

• Nefndu alkalímálm í 2. lotu.

• Nefndu eðalgastegund í 6. lotu.

• Nefndu tregmálm í kolefnisflokki og 4. lotu.

• Hvaða flokki efna tilheyra þessi efni ? (nöfn og númer)

• Li, Ba, Co, Al, Si, Br, Xe, Au, U, Hg, S, K, Pb.