LüĞƏTİ Müəllif qrupu



Yüklə 0,85 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/53
tarix14.09.2018
ölçüsü0,85 Mb.
#68592
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   53


İCTİMAİ VƏSAİTİN MONİTORİNQİ MƏRKƏZİ
ABŞ GERMAN MARŞAL FONDU
“Black Sea Trust for Regional Cooperation” 
Təşəbbüsünün 
dəstəyi ilə
DÖVLƏT MALİYYƏSİ 
TERMİNLƏRİ
LÜĞƏTİ
Müəllif qrupu:
 
 
 
Dr.İnqilab Əhmədov
Kənan Aslanlı
Şəhriyar Əhmədov
Bakı – 2008



Redaktor: Günel Kərimova
Korrektor: Kəmalə Cəfərli
Dizayner: Ramil Əhmədov
Dövlət  maliyyə  terminlərinin  mühüm  qisminin  müasir  izahını  əhatə 
edən  bu  kitab,  müvafiq  sahədə  çalışan  dövlət  məmurları,  universitet 
kollektivləri,  aktiv  vətəndaş  cəmiyyəti  nümayəndələri  və  bütövlükdə 
dövlət  maliyyəsi  ilə  maraqlanan  geniş  oxucu  kütləsi  üçün  nəzərdə 
tutulur.
Tiraj 1000
Kitab pulsuz paylanılır
ISBN 978-9952-8051-2-3
İVMM. Bakı–2008



Ön söz
Dövlət  maliyyəsi  Azərbaycan  iqtisadiyyatının  hazırkı  inkişaf 
mərhələsində bizim üçün müstəsna əhəmiyyətə malik sahəsidir. Təkcə 
ona görə yox ki, Azərbaycan neft ölkəsi olaraq iqtisadi inkişafını əsasən 
karbohidrogen  resurslarının  istismarından  və  onun  dünya  bazarında 
satışından əldə etdiyi dövlət valyuta vəsaiti hesabına təmin edir. Önəmlisi 
odur ki, cəmi 17 illik müstəqillik tarixinə malik olan ölkəmiz hələ də dünya 
iqtisadi terminologiyası ilə tam uyuşmayıb. 
Mövcud ədəbiyyatlarda dövlət maliyyəsi ilə bağlı termin və anlayışlar 
ya daha çox sovetin planlı iqtisadiyyatından miras qalmış “ənənəvi” xalq 
təsərrüfatı kontekstində işıqlandırılır (əsasən dövlət nəşrlərində), ya da 
dünya  maliyyə  praktikasında  artıq  bərqərar  olmuş,  ancaq  ölkəmizdə 
maliyyə bazarının zəif inkişafı ucbatından reallıqdan uzaq olan əcnəbi 
terminlərlə digər kənarlaşmaya yol verilir. Əlbəttə, dünya dövlət maliyyəsi 
terminologiyası artıq formalaşmış bir sahə olduğundan qlobal iqtisadiyyata 
inteqrasiya edən gənc ölkələr üçün yeni ixtiraya “ehtiyac” yoxdur. Əksinə, 
inkişaf etmiş dünyanın əksər digər nailiyyətləri kimi, bu anlayışların da 
istifadəsi  sırf  texniki  xarakter  daşıyır.  Problem  daha  çox  artıq  dünya 
iqtisadiyyatında formalaşmış dövlət maliyyəsi terminoloji bazasını oxucu 
üçün mümkün qədər əlçatan etməkdən ibarətdir. Bu terminlərin anlaşıqlı 
dildə  oxuculara  çatdırılması  bir  tərəfdən  praktiki  əhəmiyyət  daşıyıb  iş 
adamlarının biznes fəaliyyətində bu və ya digər anlayışın dəqiq mənasını 
bilmək zərurətindən irəli gəlirsə, digər tərəfdən iqtisadiyyatı bir sahə kimi 
seçib gələcəkdə nəzəri biliyini artırmaq qərarına gələn oxucu üçün çox 
vacub əyani vasitə kimi ona böyük tələbatdan doğur.   
Sirr deyil ki, qloballaşan dünyada universallıq meyli hər sahədə olduğu 
kimi,  terminologiya  və  anlayışlar  sahəsində  də  xüsusilə  özünü  büruzə 
verir. Təbii ki, milliyyətindən və dilindən asılı olmayaraq, dünyanın hər 
bir  vətəndaşı  üçün  internet,  kompüter,  e-mail  və  s.  terminlər  o  qədər 
doğmadır  ki,  onları  ana  dilinə  tərcümə  etmək  haqqında  çox  az  sayda 
adam  düşünür.  O  qəbildən  də  dövlət  maliyyəsi  sahəsində  bir  sıra 
populyar anlayışları, məsələn, büdcə, bank, birja və s. bu kimi terminləri 
göstərmək  olar.  Amma  bununla  yanaşı,  dövlət  maliyyəsi  sahəsi  o 
qədər zəngin və mürəkkəbdir ki, burada çoxsaylı mürəkkəb anlayışlar 
da  mövcuddur.  Onların  mənasını  bilmədən  bu  sahəni  fəth  etmək  isə 
mümkünsüz görünür.
Bütün bunları nəzərə alaraq müəllif qrupu qarşısında çox mürəkkəb bir 
vəzifə dururdu: mürəkkəb detallarına varmadan bu sahədə istifadə edilən 
ən populyar və faydalı terminləri seçib onların mənasını açıqlamaq. Nə 
dərəcədə  bu  məqsədə  nail  olunub,  bunu  siz  müəyyənləşdirəcəksiniz. 
Ümumiyyətlə,  lüğət  hazırlanarkən  əsasən ABŞ  və  Böyük  Britaniyanın 
müvafiq  sahədəki  nüfuzlu  nəşrlərindən,  tanınan  iqtisadi-maliyyə 
elektron  resurslarından,  eyni  zamanda  Azərbaycanın  bank-maliyyə 



qanunvericiliyindən  və  rəsmi  statistika  terminologiyasından  istifadə 
edilmişdir.
Beləliklə,  biz  kitaba  daxil  etdiyimiz  650  terminin  seçimini  etdik  və 
ümidvarıq ki, sizin üçün həm praktiki işinizdə, həm də nəzəri fəaliyyətinizdə 
məhz onlar daha gərəkli olacaqdır.
 



A
A
Adambaşına  düşən  pul  gəlirləri  (per  capita  income)  –  hesabat 
dövründə əhalinin pul gəlirlərinin onun orta illik daimi sayına bölünməsi 
yolu ilə müəyyən edilir. Ailənin məcmu gəlirlərinin ailə üzvlərinin sayına 
nisbəti isə ailədə adambaşına düşən orta gəlirdir.
Adambaşına düşən sosial transferlər (per capita social transfers) – 
dəyər transferlərinin (natura şəklində sosial transferlər istisna olmaqla) 
və  natura  şəklində  sosial  transferlərin  cəminin,  yaxud  müxtəlif  sosial 
transferlərin  hər  birinin  kəmiyyətinin  əhalinin  orta  illik  daimi  sayına 
bölünməsi yolu ilə müəyyənləşdirilir.
Akrhesabı  ödənişlər  (acreage  fees)  –  karbohidrogen  ehtiyatlarının 
işlənməsi  ilə  əlaqədar  xarici  sərmayəçilər  tərəfindən  müqavilə 
sahəsindən istifadə üçün hökumətə ödənilən vəsaitlər.
Aksiz  (excise)    bəzi  kütləvi  istehlak  mallarının  (tütün  məmulatları, 
spirtli  içkilər,  bəzi  yanacaq  növləri)  qiymətinə  və  ya  tarifinə  əlavə 
edilən dolayı vergi növü. Azərbaycan Respublikasında aksizli mallara 
aşağıdakılar aid edilir: spirt, pivə və spirtli içkilərin bütün növləri; tütün 
məmulatları;  neft  məhsulları;  minik  avtomobilləri  (xüsusi  nişan  və 
avadanlıqlarla təchiz olunmuş xüsusi təyinatlı avtonəqliyyat vasitələri 
istisna olmaqla); istirahət və ya idman üçün yaxtalar və bu məqsədlər 
üçün nəzərdə tutulan digər üzən vasitələr.
Aktivlər (assets) – mühasibat termini olub geniş mənada müəssisənin 
sahib  olduğu  bütün  maddi  varlıqları  əhatə  edir.  Müəssisənin 
aktivlərinin cəmi “balance sheet” sənədində onun öhdəliklərinin cəminə 
bərabər  olmalıdır.  Beynəlxalq  mühasibatlıqda  aktivlərin  aşağıdakı 
təsnifatı  mövcuddur:  (a)  cari  aktivlər  –  nağd  pullar,  qiymətli  kağızlar, 
bank  depozitləri  və  nağd  pula  mümkün  qədər  tez  çevrilə  bilən  digər 
predmetlər; (b) ticarət investisiyaları – “qız” və ya birgə kompaniyalara 
investisiyalar; (c) “fixed” aktivlər – torpaq, binalar, fabriklər, maşın və 
avadanlıqlar, mebellər; (d) qeyri-maddi aktivlər – qudvill (xoşməramlı, 
müsbət reputasiya), patentlər və s.
Aktivlər  və  passivlər  (assets  and  liabilities)    aktivlər  keçmiş 
hadisələr  nəticəsində  obyekt  tərəfindən  idarə  olunan  elə  resurslardır 
ki,  bunlardan  gələcək  iqtisadi  effekt  və  xidmət  potensialının  obyektə 
axması gözlənilir. Passivlər keçmiş hadisələrin nəticəsi olan obyektin 
mövcud olan öhdəçilikləridir.


Yüklə 0,85 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   53




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə