Lurra zer da Lurra?

LURRA

Zer da Lurra?

• Lurra eguzki-sistemaren hirugarren planeta da. Bizitza dagoen planeta bakarra eta satelite natural bat du; Ilargia. Lurrak Eguzkiari birak ematen dizkio

LURRAREN HISTORIA

• Lurraren historia duela 4.500 milioi urte hasi zen nebulosa batetik. Zenbait planeta txikiek talka eginez Lurra sortzen hasi zen eta dentsitate ezberdinek elementuak geruzatan bereiztea ekarri zuen. Hau osatu eta denbora gutxira, asteroide batek lurra jo eta bere zati bat kanporatu zuen, Ilargia sortuz. Meteoritoek zeramaten urak, hidrosfera eta atmosfera sortu zuten. Orain dela 4.000 milioi urte lehenengo izaki bizidunak sortu ziren.

Estruktura eta osagaiak

• Lurraren konposizioa elementu ezberdinen masaren arabera honako hau da:

• Burdina: % 34,6

• Oxigenoa: % 29,54

• Silizioa: % 15,2

• Magnesioa: % 12,7

• Nikela: % 2,4

• Sufrea: % 1,9

• Titanioa: % 0,05

• Bestelakoak: % 3,65

EREDU GEOSTATIKOA

• Lurrazala. Kanpoko geruza da eta ozeanoetan dituen 12 kmtik kratoietan dituen 80 kmtaraino iritsi daiteke. Batez ere basalto eta granitoz osatua dago.

• Mantua. Lurrazalaren eta nukleoaren artean dagoen geruza da. 2900 km.ko sakonerara iristen da. Mantua batez ere peridotitaz osatua dago. Lurrazalaren eta Mantuaren arteko banaketa Mohorovicic diskontinuitatean ematen da. Mantua goi eta behe mantuan banatu daiteke. Biak ezberdintzen diren puntua Repettiren diskontinuitatea da.

• Nukleoa: 3.475 kmko lodiera duen geruza da. Mantutik Gutenbergen diskontinuitateak bereizten du. Burdina eta Nikelez osatutako aleazio batez osatua dago eta eremu magnetikoa sortzen deneko lekua da. Barne eta kanpo nukleoan beriz daiteke. Barne nukleoa solidoa dela uste da eta kanpo nukleoa likidoa da. Bien arteko ezberdintasuna Lehmanen diskontinuitatean ematen da.

HONA EMEN EREDUAREN MARRAZKIA

Lurraren geodinamika

• Litosfera. Modu elastikoan jarduten duen goiko azala da. 250 kmko lodiera du eta lurrazal osoa eta mantuaren zati bat hartzen ditu.

• Astenosfera. Fluxu eran portatzen den mantuaren zatia da. Geruza honetan uhin sismikoen abiadura jaisten da.

• Mesosfera. Edo behe mantua. Mineralak dentsoagoak bilakatzen dira euren konposaketa aldatu gabe.

• D geruza. Mesosfera eta endosferaren arteko trantsizio aldea da. Arrokak asko berotu eta litosferaraino igo daitezke sumendiak sortuz.

• Endosfera. Eredu geostatikoko nukleoaren parekoa da.

Martitz

Zer da Martitz?

• Eguzkitik hasita laugarren planeta da.

• Erromatar mitologiako Martitz gerla-jainkoaren izena ezarri zitzaion, gauezko ortzian ageri duen gorritasuna zela-eta bi ilargi ditu: Phobos eta Deimos, txiki eta egitura bitxikoak biak (badirudi Martitzek bereganaturiko bi asteroide, direla).

Ezaugarri fisikoak

• Martitz eguzkitik batazbeste 227.936.637 km-ra dago

• orbita nahiko eszentrikoan, 0,09koa, eguzkira gehienezko eta gutxienezko distantzien artean 42,2 milioi km-ko aldea dagoelarik

Atmosfera

• Atmosfera nahiko xumea du Martitzek, 0,7-0,9 kPa-ko presioaz,

• Lurrak bezala ozono-geruza bat dauka, 40 km-ko altueran kokatua , baina hark baino 1000 aldiz ozono gutxiago duenez, ezin ditu izpi ultramoreak oztopatu.

Bertako mendiak

• Martitzeko mendikate nagusia Tharsis deitzen da. 2000 km-ko diametroa duen eta ingurua baino 10 km altuagoa den eremu honetan lau sumendi altxatzen dira: Arsia Mons, Pavonis Mons, Ascraeus Mons eta eguzki-sistemako mendirik altuena, Olympus Mons, 25 km-ko garaierakoa. Milioika urtetan zehar isuritako labaren eraginez, 500 km inguruko oinarria dauka,