~ 3 ~
Elmi redaktor: T.e.d.,
professor N.M.Kazımov
Rəyçilər: ADNA-nın “İnformasiya sistemləri və kompüter
texnikası”
kafedrasının
müdiri,
t.e.d.,
professor
R.Q.Məmmədov
SDU-nun “İnformatika” kafedrasının müdiri, t.e.n.,
dosent
V.A.Musatafayev
M.A.Əhmədov, H.M.Məhəmmədli.
İnformasiya sistemlərinin
avtomatlaşdırılmış modelləşdirilməsi və tədqiqi üsulları. Ali
texniki məktəblər üçün dərs vəsaiti. Sumqayıt-2015
Dərs vəsaiti mürəkkəb sistemlərin layihələndirilməsinin
sistemotexniki
layihələndirmə
mərhələsində
layihələndirilən
obyektlərin yaradılmasının qiymətləndirilməsi üçün müasir
modelləşdirmə aparatlarının səmərəli tətbiqi sahələrinin təyini,
onlardan diskret xarakterli istehsal sistemlərinin analitik və imitasiya
modelləşdirilməsində istifadə olunmasının nəzəri və praktiki
məsələlərinə həsr edilmişdir. Modelləşdirmə məsələlərinin həllində
xüsusi əhəmiyyət kəsb edən süni intellektin tədqiqat istiqamətlərinin
və informasiya emalı texnologiyalarının inkişaf mərhələlərinin
müasir vəziyyətlərinin müqayisəli analizinə, eyni zamanda biliklərin
təsviri və emalının modelləşdirmədə roluna baxılmışdır.
Dərs vəsaiti ali texniki məktəblərdə təhsilin müxtəlif
səviyyələrində istifadə üçün nəzərdə tutulmuşdur və ondan kompüter
elmləri ixtisasları üzrə doktorant və dissertantlar da bəhrələnə
bilərlər.
~ 4 ~
MÜNDƏRİCAT
Giriş....................................................................................................7
I FƏSİ. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı mərhələləri və
müasir vəziyyəti ..................................................................12
1.1. Cəmiyyətin kompüterləşdirilməsinin nəzəri və təcrübi əsasları.12
1.2. İlkin informasiya emalı texnologiyası........................................13
1.3. İstifadəçinin terminal müdaxiləsini təmin edən İET..................17
1.4. Yeni informasiya emalı texnologiyası........................................20
1.5. Süni intellekt üzrə tədqiqatların əsas istiqamətləri.....................21
1.6. Soft Computing texnologiyalarının
tətbiqi ilə intellektual
interfeysin yaradılması......................................................................25
1.7. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişafının
müasir vəziyyəti və perspektivləri.....................................................28
1.8. İKT-in İnformasiya Cəmiyyətinin yaradılmasında əsas
inkişaf
istiqamətləri.......................................................................................34
1.9. Respublikada İKT-in inkişaf perspektivləri...............................36
II FƏSİL. Kompüterdə biliklərin təsviri üsulları........................40
2.1. Kompüterdə verilənlərin təsvirinin inkişaf mərhələləri............41
2.2. Biliklərin spesifik əlamətləri......................................................42
2.2.1. Semantik şəbəkələr..................................................................45
2.2.1.1. Biliklərin təsviri sisteminin strukturu və elementləri...........46
2.2.2. Biliklərin Freym modelləri ilə təsviri......................................48
2.2.3. Biliklərin məntiqi modelləri....................................................50
2.2.4. Biliklərin produksiyalarla təsviri ............................................51
2.2.4.1. Produksiya qaydalarının dinamiki sistem kimi fəaliyyəti....52
2.3. Süni intellektin dialoq sistemləri................................................53
2.3.1. İntellektual informasiya-axtarış sistemləri..............................54
2.3.2. İntellektual tətbiqi proqram paketləri......................................56
2.3. Hesabi-məntiqi sistemlər............................................................57
2.3.4. Ekspert sistemləri....................................................................58
2.3.5. Ekspert sistemlərinin əsas funksiyaları...................................60
2.3.6. Paylanmış ekspert sistemləri...................................................62
2.3.7. Hibrid ekspert sistemləri.........................................................63