M. Heller, T. Pabjan, Elementy filozofii przyrody, Tarnów 2007

M. Heller, T. Pabjan, Elementy filozofii przyrody, Tarnów 2007

• M. Heller, T. Pabjan, Elementy filozofii przyrody, Tarnów 2007

• M. Heller, Filozofia przyrody. Zarys historyczny, Kraków 2004

• Sekcja Filozofii Przyrody Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW http://www.sfp.wfch.uksw.edu.pl/

• Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego http://www.filozofiaprzyrody.org.pl/

• Strona konferencji „Filozofia przyrody współcześnie” http://bacon.umcs.lublin.pl/~lukasik/Konferencja%20Filozofia%20przyrody.htm

• A. Lemańska, Filozofia przyrody a nauki przyrodnicze, Warszawa 1998

• Z. Hajduk, Filozofia przyrody. Filozofia przyrodoznawstwa. Metakosmologia, Lublin 2004

• M. Tempczyk, Ontologia świata przyrody, Kraków 2005

• A. Łukasik, Filozofia atomizmu. Atomistyczny model świata w filozofii przyrody, fizyce klasycznej i współczesnej a problem elementarności, Wyd. UMCS, Lublin 2006

„Jedynym zagadnieniem, co do którego wszyscy zgadzają się, że powinno być omawiane w wykładzie tej filozoficznej dyscypliny jest problem: czy filozofia przyrody w ogóle istnieje?” (M. Heller, Filozofia przyrody, s. 17)

• „Jedynym zagadnieniem, co do którego wszyscy zgadzają się, że powinno być omawiane w wykładzie tej filozoficznej dyscypliny jest problem: czy filozofia przyrody w ogóle istnieje?” (M. Heller, Filozofia przyrody, s. 17)

Filozofia rozpoczęła się jako filozofia przyrody (Grecja, VII w. p.n.e.)

• Filozofia rozpoczęła się jako filozofia przyrody (Grecja, VII w. p.n.e.)

• Przed powstaniem nauk przyrodniczych (do XVII w.) - spekulatywna filozofia przyrody

• Filozofowie przyrody formułowali swoje poglądy na temat podstawowych składników materii, czasu, przestrzeni, dynamiki ruchu i wszechświata jako całości na podstawie bezpośredniego doświadczenia zmysłowego, opierając się zwykle na pewnych założeniach metafizycznych.

Galileusz, Newton – podstawy matematycznego przyrodoznawstwa

• Galileusz, Newton – podstawy matematycznego przyrodoznawstwa

• Isaac Newton, Philosophiae naturalis principia mathematica, 1687

• Spektakularne sukcesy nauki (fizyki)

• Stąd - zagadnienie istnienia filozofii przyrody po powstaniu nauk przyrodniczych. Czy filozofia przyrody została wyeliminowana przez nauki przyrodnicze?

Philosophy of nature

• Philosophy of nature

• Natural philosophy

• Philosophy of science

• Naturphilosophie

• Philosophie de la nature

• Cosmologia

• Philosophia naturalis

Przedmiot filozofii przyrody = przyroda

• Przedmiot filozofii przyrody = przyroda

• Przedmiot filozofii przyrody jest taki sam jak nauk przyrodniczych, odmienne są metody badań

• Nauki przyrodnicze – obserwacja, eksperyment, pomiar, formułowanie hipotez, tworzenie teorii, matematyczny opis zjawisk

• Filozofia przyrody – refleksja filozoficzna

• Filozofia przyrody ożywionej/nieożywionej

• Różne (i niejednolite) sposoby klasyfikacji filozofii przyrody

Filozofia przyrody jako „zasobnik” dla problemów, zagadnień, pojęć z zakresu nauk przyrodniczych – rozważanie problemów, których nie umiały rozwiązać nauki szczegółowe (np. z powodu braku dostatecznego ich rozwoju); stadium wstępne nauk

• Filozofia przyrody jako „zasobnik” dla problemów, zagadnień, pojęć z zakresu nauk przyrodniczych – rozważanie problemów, których nie umiały rozwiązać nauki szczegółowe (np. z powodu braku dostatecznego ich rozwoju); stadium wstępne nauk

• Przykłady problemów: zagadnienie budowy ciał materialnych, kwestie dotyczące natury czasu i przestrzeni, dynamiki, przyczynowości…

• Dzięki rozwojowi przyrodoznawstwa, problemy te zostały przejęte przez nauki przyrodnicze

• Zadanie filozofii przyrody - podejmowanie zagadnień nie rozważanych jeszcze w ramach przyrodoznawstwa

• Filozofia przyrody jako spekulatywna część nauk przyrodniczych, wstęp do poznania przyrody, rozwijanego później przez nauki szczegółowe

Rozważania o charakterze filozoficznym podejmowane przez uczonych w związku z uprawianymi przez nich dyscyplinami empirycznymi

• Rozważania o charakterze filozoficznym podejmowane przez uczonych w związku z uprawianymi przez nich dyscyplinami empirycznymi

• Filozofujący przyrodnicy (np. Albert Einstein, Niels Bohr, Max Planck, David Bohm, Werner Heisenberg, Roger Penrose, Ilya Prigogine)

Cel filozofii przyrody - refleksja nad filozoficznymi założeniami nauk przyrodniczych

• Cel filozofii przyrody - refleksja nad filozoficznymi założeniami nauk przyrodniczych

• Potraktowanie wyników nauk przyrodniczych jako punktu wyjścia dla refleksji filozoficznej – filozoficzna interpretacja teorii naukowych

• Przykłady założeń filozoficznych „niemożliwych do naukowego udowodnienia” - założenie realnego istnienia świata fizycznego - założenia: matematyczności, idealizowalności, elementarności i jedności przyrody

• Problemy: 1) czy nauki przyrodnicze mają założenia o charakterze filozoficznym; 2) jak rozumieć filozoficzne konsekwencje teorii naukowych

Cel filozofii przyrody – logiczna analiza pojęć, twierdzeń, metod badawczych, sposobów dochodzenia do twierdzeń, sposobów ich uzasadniania, weryfikowania, falsyfikowania stosowanych w ramach nauk przyrodniczych

• Cel filozofii przyrody – logiczna analiza pojęć, twierdzeń, metod badawczych, sposobów dochodzenia do twierdzeń, sposobów ich uzasadniania, weryfikowania, falsyfikowania stosowanych w ramach nauk przyrodniczych

• Stanowisko głoszone przede wszystkim przez neopozytywistów, którzy zanegowali sensowność uprawiania filozoficznej refleksji nad światem materialnym: wszystko o przyrodzie mogą powiedzieć nauki przyrodnicze, nie ma więc miejsca na autonomiczną dyscyplinę filozoficzną badającą naturę rzeczywistości

• Filozofia przyrody jako metanauka, badanie teorii przyrodniczych, a nie samej rzeczywistości materialnej

• Epistemologia nauk przyrodniczych i metodologia nauk przyrodniczych

• Analiza metod stosowanych w naukach przyrodniczych (filozoficzna lub logiczna)

Cel filozofii przyrody – synteza wyników uzyskiwanych przez poszczególne dziedziny przyrodoznawstwa

• Cel filozofii przyrody – synteza wyników uzyskiwanych przez poszczególne dziedziny przyrodoznawstwa

• Sformułowanie ogólnego obraz świata, zaspokojenie ludzkiej potrzeby całościowego spojrzenia na świat materialny

• Same nauki przyrodnicze nie mogą stworzyć takiej całościowej wizji. Filozofia przyrody jako konieczne i nieodzowne dopełnienie nauk

• Nauki przyrodnicze same mogą dokonywać częściowych syntez czy uogólnień swoich wyników - teorie z pogranicza dwóch, czy kilku różnych dyscyplin, ogólne schematy pojęciowe lub teorie (np. teoria systemów, podstawowe teorie fizyki)

• Jeżeli synteza nie ma być jedynie encyklopedycznym zestawieniem teorii przyrodniczych (w pewnej fazie ich rozwoju), to potrzebna jest idea przewodnia (np. zaczerpnięta z nauk przyrodniczych, lecz ekstrapolowana na całość przyrody) 

Dyscyplina filozoficzna udzielająca odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące tego, co istnieje

• Dyscyplina filozoficzna udzielająca odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące tego, co istnieje

• Cel filozofii przyrody – „poznanie natury i właściwości bytów materialnych w świetle naczelnych zasad myślenia” (np. Arystoteles, św. Tomasz, neotomizm, Whitehead)

• Filozoficzne dociekania nad samą przyrodą, a nie nad podstawami i metodami nauk przyrodniczych

• Filozofia (metafizyka) przyrody jako niesprowadzalna do innych nauk, mająca własny język, metody i zadania

• Tradycyjne ujmowanie filozofii przyrody zakłada arystotelesowskie pojęcie nauki oraz tradycyjny podział nauk według stopni abstrakcji (abstrakcja fizyczna, matematyczna, metafizyczna)

• Przedmiot filozofii przyrody - przyroda wraz z ludzkimi działaniami nakierowanymi na nią. Działanie to kwalifikuje się bądź aprobująco, bądź dezaprobująco, tworząc w ten sposób normatywne orientacje, kształtujące stosunek człowieka do przyrody. Tego typu refleksja wydaje się potrzebna zwłaszcza w dobie kryzysu ekologicznego. Stąd bierze się zainteresowanie problematyką typową dla filozofii przyrody i podejmowanie takiego określenia przyrody i miejsca w niej człowieka, aby stanowiło to uzasadnienie dla powinności chronienia środowiska naturalnego

• Cel „praktycznej filozofii przyrody” - znalezienie uzasadnień dla konieczności ochrony przyrody

• Włączenie w obręb filozofii przyrody świat wartości i norm moralnych – badanie tego, co jest istotne ze względu na relacje między człowiekiem a przyrodą (etyka ekologiczna)

Cel filozofii przyrody - wykrywanie i analizowanie autentycznie filozoficznych zagadnień uwikłanych w problematykę naukową przy użyciu współczesnych narzędzi logicznych i metodologicznych

• Cel filozofii przyrody - wykrywanie i analizowanie autentycznie filozoficznych zagadnień uwikłanych w problematykę naukową przy użyciu współczesnych narzędzi logicznych i metodologicznych

• Nauki szczegółowe są przesiąknięte treściami filozoficznymi (szereg problemów, tradycyjnie określanych jako filozoficzne, jest uwikłanych w teorie empiryczne)

• Wpływ idei filozoficznych na powstawanie i ewolucję teorii naukowych (problem: kontekst uzasadnienia a kontekst odkrycia)
• Poszukiwanie filozoficznych zagadnień uwikłanych w teorie empiryczne [czas, przestrzeń, przyczynowość, determinizm]
• Badanie filozoficznych założeń leżących u podstaw teorii empirycznych [założenie matematyczności, idealizowalności, elementarności i jedności przyrody]
• Poszukiwanie ontologii, którą zakłada matematyczny formalizm danej teorii fizycznej

• Zatarcie różnic miedzy zagadnieniami typowymi dla filozofii przyrody a filozofią przyrodoznawstwa

• Program filozofii w nauce wyrasta z praktyki badawczej uczonych, którzy odkrywają w swej pracy zagadnienia filozoficzne wykraczające poza przedmiot i metody poszczególnych nauk