2
AӘRBAYCAN RESPUBLİKASI TӘHSİL NAZİRLİYİ
BAKI SLAVYAN UNİVERSİTETİ
M. M. MUSAYEV
TÜRKOLOJİ DİLÇİLİK
Dәrslik
Azәrbaycan Respublikası Tәhsil Nazirliyinin
23.01.2012-ci il tarixli 107 No-li әmri ilә tәsdiq edilmişdir
BAKI-2012
3
Bakı Slavyan Universiteti Elmi Şurasının qәrarı ilә çap olunur
Elmi redaktor: Әmәkdar elm xadimi,
Azәrbaycan Milli Elmlәr Akademiyasının müxbir üzvü, filologiya
elmlәri doktoru, professor KAMAL ABDULLAYEV
Rәyçilәr: filologiya elmlәri doktoru, professor
Ahmet Bican Ercilasun
filolologiya elmlәri doktoru, professor
Tofiq Hacıyev
filologiya elmlәri doktoru, professor
İkram Qasımov
Filologiya elmlәri namizәdi, dosent
Şaban Hüseynov
Mehman Musayev. Türkoloji dilçilik. Bakı, 2012.
Dәrslikdә ümumtürk mәdәniyyәti, türkologiya vә türkoloji dilçilik qavramları açıqlanır,
türk әdәbi dillәrinin sosiolinqvistik tәsnifi vә xәritәsi verilir. Türkoloji dilçiliyin Mahmud
Qaşqarlıdan günümüzә qәdәrki tarixi iki mәrhәlә vә dörd dönәmdә dövrlәşdirilir. Türkologiyaya
dair әsәrlәr müqayisәli, müqayisәli-tarixi; tәsviri, tәsviri-normativ vә tarixi-müqayisәli türkoloji
dilçilik metodologiyası baxımından öyrәnilir. Әrәb vә Hind-Avropa dilçilik mәktәbi әnәnәlәri vә
1970-ci illәrdәn bәri türkologiyada istifadә edilәn yeni linqvistik yönüm vә yöntәmlәrin tәtbiq
olunması qiymәtlәndirilir. Filologiya elmindә yeni olan linqvistik mәsәlәlәr dә dәrslikdә
gündәmә gәtirilir. Azәrbaycan türk әdәbi-bәdii mәtninin koqnitiv-konseptual, intellektual
özәlliklәrindәn, qavramlar dünyasından vә özәl mәtnqurucu işarәlәrindәn bәhs olunur. Bәdii
mәtnin әdәbi-, üslubi-, semiotik- vә konseptual-linqvistik tәhlillәri verilir.
5
1. Türklük vә türk dili qavramları
2. Ümumtürk mәdәniyyәtinin koqnitiv-konseptual layihәsi
3. Koqnitiv vә kompüter-mühәndis linqvistikası yönümlәri vә yöntәmlәri
3.1. Koqnitiv elm, koqnitiv linqvistika vә metalinqvistika qavramları
3.2. Linqvistik qavram
4. Türkologiya vә türkoloji dilçilik qavramları
4.1. Ortaq türk dili qavramı
4.1.1. Qohum dillәr, yaxın vә әn yaxın qohum dillәr qavramları
4.1.1.1. Türk dillәrinin tәsnifi
4.1.1.2. Müasir türk әdәbi dillәri vә xәritәsi
Girişә dair yoxlama sualları vә tapşırıqlar
ӘDӘBİYYAT
I HİSSӘ
TÜRKOLOJİ DİLÇİLİYİN TARİXİ
1. Türkoloji dilçiliyin keçdiyi tarixi inkişaf yolu
1. 1. I mәrhәlә
1.1.1. XI-XVIII yüzillәrdә türkoloji dilçilik: ilk lüğәtlәr vә qrammatika kitabları
1.1.2. XIX-XX yüzillәrdә tәsviri vә tarixi-müqayisәli araşdırmalar
1.2. II mәrhәlә
1.2.1. XX yüzil: tәsviri-normativ vә müqayisәli-tarixi araşdırmalar
1.2.2. XX yüzilin sonu vә XXI yüzil: yeni linqvistik yönümlәr vә yöntәmlәr
2. Türk dillәrinin müqayisәli, müqayisәli-tarixi vә tәsviri-linqvistik yöntәmlәrlә
öyrәnilmәsi
2.1. Qohum vә әn yaxın qohum türk dillәrinә dair müqayisәli fonetik, fonoloji,
qrammatik, leksikoloji, leksikoqrafik, frazeoloji vә mәtnlinqvistik araşdırmalar
2.1.1. Fonetika vә fonologiya
2.1.1.1. Dilçiliyin fonetika vә fonologiya şöbәsi
2.1.1.2. Müqayisәli türkoloji dilçilikdә fonetika vә fonologiyaya dair araşdırmalar
2.1.2. Morfologiya
2.1.2.1. “Morfem” vә “morfologiya” terminlәri haqqında