M ü n d ə r I c a t



Yüklə 5,58 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/229
tarix17.01.2018
ölçüsü5,58 Mb.
#21247
növüDərs
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   229


 

ĠZABELLA QASIMOVA,  MUSA BAYRAMOV  



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

KƏND TƏSƏRRÜFATI  

EKOLOGĠYASINDAN PRAKTĠKUM 

(Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti ) 



 

 

 

 

Azərbaycan  Respublikasi  Təhsil 

Nazirli-

yinin 28.12.2012-ci il tarixli Qrif verilməsi 

barədə  2395  saylı  əmri  ilə  ali  məktəblər 

üçün dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir. 

 

 

 

 

  

BAKI - 2016

 


 

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi 



Azərbaycan  Dövlət  Aqrar Universiteti 

 

                                          

Elmi redaktor:            Z.Ġ.Hümbətov 

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin                       

Biologiya kafedrasının müdiri, Rusiya Aqrar                                                 

Akademiyasının akademiki, b.e.d., prof.          

 

Rəyçilər:                     Z.A.Ġbrahimov 

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin                                     

Ekologiya  və meşəçilik kafedrasının                                                 

professoru, a.e.d.           

                                       A.F. Həsənova  

AMEA-nın Torpaqşünaslıq və Aqrokimya                                                 

İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, dos.              

                  

 

Ġzabella Teymur qızı Qasımova , Musa Əhməd oğlu Bayramov 

Kənd təsərrüfatı ekologiyasından praktikum (Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti)     

Bakı: ―Elm‖ nəşriyyatı, 2016– 534

 

səh. 


   

 

 Dərs vəsaitində aqroekoloji vəzifələrin həllinin müasir informasiya texnologiyalarına baxılır.  



Torpağın  həddindən  çox  şumlanması,  eroziya  prosesləri,  kimyəvi  və  radioaktiv  çirklənməsi, 

həddən  çox  kipləşməsi,  aqrolandşaftların  davamlılığına  və  məhsuldarlığına  təsir  edən  pozuntu-

larla  bağlı  olan  ekoloji  vəziyyətin  qiymətləndieilməsinə  dair  metodlar  və  misallar  verilir.  Bit-

kilərin  suya  tələbatının,  əkinlərdə  maili  axınların  qiymətləndirilməsi  və  onun  tənzimlənməsinin, 

texnogen  çirklənmənin  və  lilləşmənin  su  obyektlərinə  təsirinin,  su-mühafizə  zonalarının  müəy-

yənləşdirilməsi  və  suyun  keyfiyyətinin  nəzəri  və  praktiki  aspektləri  geniş  şərh  olunur.  Müxtəlif 

mənbələrdən  atmosferə  atılan  çirkləndirici  maddələrin  və  müəssisələr  üçün  sanitar-mühafizə 

zonalarının  hesablanması  aparılır,  atmosfer  çirklənməsinin  kənd  təsərrüfatı  bitkilərinin  məh-

suldarlığına, ətraf mühitə və əhaliyə təsiri qimətləndirilir. Dənlilərin emalı, ərzaq, ət, süd sənayesi 

tullantılarının, ferma biogeosenozlarını və tullantıların gübrə, vermikultura, suvarma üçün istifadə 

qaydaları,  eləcə  də  aztullantılı  istehsalın  kriteriyalarının  alqoritmləri  və  misalları  verilmişdir. 

Texnogenez şəraitində məhsulun keyfiyyətinin qiymətləndirilməsinin, əkinçilik sistemlərinin baza 

elementlərinin,  aqrolandşaftda  təbii  kənd  təsərrüfatı  yerlərinin  optimallaşdırılması,  eroziya-

təhlükəli  torpaqların  quruluşunun  təşkili,  otlaq  biogeosenozlarının  yüklənməsinin  qiymətlən-

dirilməsinin  metodları  və  nümunələri  göstərilir.  Texnogen  təsirlərin  intensivliyinin  təbii  ətraf 

mühitə  və  təbiətdən  istifadənin  iqtisadi  mexanizmlərinə  təsirinin  qiymətləndirilməsinin  ekspert-

informasiya sistemləri və metodları şərh olunur.  

Dərs  vəsaiti  aqrar  universitetin  tələbələri,  eləcə  də  ekologiya  və  təbiəti  mühafizə  sahəsinin  

mütəxəssisləri  üçün nəzərdə tutulur.  

  

 




 

G Ġ R Ġ ġ 

 

Torpaq örtüyünün deqradasiyadan, su mənbələrinin qurumadan və at-



mosfer havasının çirklənmədən qorunması və mühafizəsi, texnogenez şərai-

tində  məhsulların  ekoloji  qiymətləndirilməsi  və  təbii  kənd  təsərrüfatı  ehti-

yatlarının  raisonal  istifadəsi  dövlətin  və  cəmiyyətin  milli  maraqlarına  da-

xildir. Bu məsələləri təhlil edən ―Kənd təsərrüfatı ekologiyadan praktikum‖ 

dərs vəsaiti ―Ekologiya‖ və ―Kənd təsərrüfatı ekologiyası‖ fənləri üzrə tətbi-

qi vəzifələri geniş əhatə edir. Onlar ―Ekologiya və Ekologiya mühəndisliyi‖ 

ixtisasının  tədris  planı  çərçivəsində  olduqca  vacib  hesab  olunurlar.  Lakin 

ekoloji hesablamalar sahəsində və ekoloji faktorların optimallaşdırılmasının 

aqrosənaye komplekslərində rolunun qiymətləndirilməsində praktiki vərdiş-

lər qazanmağa çalışan tələbələr üçün nəzərdə tutulmuş dərsliklər və dərs və-

saitləri  yetərli  deyil.  Tərəfimizdən  təqdim  olunan  dərs  vəsaiti  ekoloji  ədə-

biyyatlarda göstərilən çatışmazlıqları müəyyən qədər aradan qaldırmağı qar-

şısına məqsəd qoyur.  

Dərs vəsaitində torpağın yüksək dərəcədə şumlanması, eroziya proses-

ləri,  kimyəvi  və  radioaktiv  çirklənmə,  kipləşmə  və  onların  aqrosenozlara 

təsirilə  bağlı  olan  ekoloji  vəziyyətinin  qiymətləndirilməsinin  metodları  və 

nümunələri  verilir.  Bitkilərin  suya  tələbatının,  əkinlərdə  maili  axınların 

qiymətləndirilməsi və onun tənzimlənməsinin, texnogen çirklənmənin və lil-

ləşmənin su obyektlərinə təsirinin, sumühafizə zonalarının müəyyənləşdiril-

məsi və suyun keyfiyyətinin nəzəri və praktiki aspektləri geniş şərh olunur. 

Müxtəlif  stasionar  və  səyyar  mənbələrdən  atmosferə  atılan  çirkləndirici 

maddələrin və müəssisələr üçün sanitar-mühafizə  zonalarının hesablanması 

aparılır,  atmosfer  çirklənməsinin  kənd  təsərrüfatı  bitkilərinin  məhsuldar-

lığına, ətraf mühitə və əhaliyə təsiri qimətləndirilir.    

Hesablamalar əsasında sənayenin müxtəlif sahələrində kənd təsərrüfatı 

xammalının təkrar emalında ikincili maddi ehtiyatlar (tullantılar) analız olu-

nur.  Tullantıların  qiymətləndirilməsi  sxemi  və  onlardan  istifadə  qaydaları, 

eləcə də aztullantılı istehsalkın kriteriyaları verilmişdir.  

Aqroekosistemdə  abiotik  və  biotik  faktorların  optimallaşdırılmasının 

metodları və misalları verilir. Təsərrüfat fəaliyyətinin və təbiətdən istifadə-

nin iqtisadi mexanizminin ekoloji aspektləri şərh olunur.  

Müxtəlif  ekoloji  problemlərə  baxılarkən,  elə  hesablama  metodlarına 

üstünlük verilir ki, onlar ölkənin bütün kənd təsərrüfatı rayonları üçün nor-

mativ hesab olunur.  

Kitabın əsasında müəlliflərin uzun illər ərzində ―Kənd təsərrüfatı eko- 



Yüklə 5,58 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   229




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə