1
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ
“
MAGİSTRATURA MƏRKƏZİ”
Əlyazması hüququnda
Nuriyeva Ayla Eldəniz qızı
“
Dünya böhranı və ekoloji problemlər”
mövzusunda
MAGİSTR DİSSERTASİYASI
İstiqamətin şifri və adı: 060213 “Beynəlxalq münasibətlər”
İxtisaslaşma: “Beynəlxalq münasibətlər və diplomatiya”
Elmi rəhbər: Magistr proqramının rəhbəri:
T.e.n., dos. Bayramov Z.R. T.e.n., dos. Qurbanov R.M.
Kafedra müdiri:
T.e.d., prof. Abdullayev B.M.
B A K I - 2015
2
MÜNDƏRİCAT
Giriş ....................................................................................................................... 3-5
I Fəsil. Dünya böhranları ekoloji problemlərin yaranmasında əsas faktor kimi
1.1 Dünya böhranları (1929-1933-cü illər; 2008-ci il) və onların yaranma
səbəbləri......................................................................................................... 6-17
1.2 Dünya böhranlarının vurduğu ziyanın ətraf mühitin istismarı hesabına
aradan qaldırılması. Liberalist və neoliberalist mövqe. ............................. 18-22
II Fəsil. Müasir sivilizasiyanın inkişafına təhlükə yaradan qlobal ekoloji
problemlər.
2.1 Qlobal ekoloji problemlər İEÖ və İEOÖ konteksində .......................... 23-43
2.2 “İqlim mühaciri” anlayışı ...................................................................... 44-48
2.3 Qlobal ekoloji problemlərin geosiyasi aspekti. “Su diplomatiyası” ...... 49-56
III Fəsil. Qlobal ekoloji problemlərdə Azərbaycanın yeri, beynəlxalq ekoloji
standart və normaların qəbulunda iştirakı.
3.1 Ermənistanın Azərbaycana qarşı həyata keçirdiyi “ekoloji terror
siyasəti”........................................................................................................57-68
3.2 BMT-nin “İqlim dəyişiklikləri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Kioto
Protokolu” və Azərbaycanın bu protokola qoşulması..................................69-75
3.3 “İDEA İctimai Birliyi”-nin ekoloji problemlərin həllində rolu ............. 76-86
Nəticə və təkliflər .............................................................................................. 87-88
İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı ................................................................ 89-94
3
GİRİŞ
Tədqiqat işinin aktuallığı. Dünya iqtisadi sisteminin inkişafında iqtisadi və
maliyyə böhranları müxtəlif dövrlərə təsadüf etmişdir. Böhranlar ərəfəsində
investorlar öz kapitalları ilə bazara tam əminliklə daxil olur, qiymət artımından
bəhrələnmək istəyir və bu artımı daha da gücləndirirlər. Qiymətlər nisbətən
sabitləşdikcə və aşağı düşdükcə, onlar bazardan qaçmağa üz tuturlar. Beləliklə,
böhran başlayır və qiymətlər daha da aşağı düşür. Bu proseslər müxtəlif kanallarla
makroiqtisadiyyatı silkələyir.
Eyni zamanda, dünya böhranlarının əsasında çox vaxt kredit bazarı dayanır və
bu halda bir-birinin ardınca maliyyə-kredit müəssisələri, banklar çətinliklərlə
üzləşir, kredit ehtiyatları sürətlə tükənir və mərkəzi bank sistemlərinin valyuta
ehtiyatları bank-maliyyə-kredit sisteminin iflasa uğramasının qarşısının alınmasına
yönəldilir. İri fond birjaları, fond bazarları, ipoteka bankları, qiymətli kağızlar
bazarı bir-birinin ardınca iflasa uğrayır. Nəticədə iqtisadi xaos yaranır. Bir çox
ölkələrin maliyyə sektorlarının dünya maliyyə sisteminə inteqrasiyası isə böhranın
qısa zamanda qlobal səviyyəyə keçməsinə səbəb olur.
Maliyyə böhranlarının qarşısını təbiətin istismarına yönələn strategiyalarla
almaq istəyi qlobal ekoloji problemlərin yaranmasına səbəb olur. Bütün bunların
nəticəsidir ki, bugün dünya ölkələri ekvator zonasında planktonların məhvi
nəticəsində okeaların biogenezinin dağılması, sənaye tullantıları vasitəsi ilə hidro
ehtiyatların çirkləndirilməsi, səhralaşma, torpağın deformasiyası, qlobal istiləşmə,
ozon qatının deşilməsi kimi dünyanın mövcudluğunu təhdid edən təhlükələrlə
qarşı-qarşıyadırlar. Problemin geosiyasi aspekti isə sülh və təhlükəsizliyin təmin
olunmasında təhlükəli vəziyyət yaradır.
Tədqiqatın məqsədi.
Tədqiqatın işinin məqsədi aşağıdakılardır:
-
Baş vermiş qlobal maliyyə böhranlarının (1929-33-cü illər; 2008-ci il)
yaranma
səbəblərini,
səciyyəvi
cəhətlərini,
ortaq xüsusiyyətlərini
əsaslandırmaq;