MaliYYƏ statiSTİkasi və maliYYƏ hesabatlarinin təHLİLİ Tədqiqatlar və İnkişaf Mərkəzi



Yüklə 66,5 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix25.11.2017
ölçüsü66,5 Kb.
#12360


MALİYYƏ STATİSTİKASI VƏ MALİYYƏ 

HESABATLARININ TƏHLİLİ

Tədqiqatlar və İnkişaf Mərkəzi

Anar Xəlilov, Orxan İsmayılov

Bakı - 2011

Azərbaycan Respublikasının 

Mərkəzi Bankı



Mündəricat

Pulun zaman dəyəri



Qiymət indeksləri

Maliyyə hesabatlarının təhlili




Pulun zaman dəyəri

Pulun zaman dəyəri bu gün əldə olunan pulun müəyyən zaman müddətindən sonra əldə 

olunacaq eyni məbləğdən daha dəyərli olmasını nəzərdə tutur.

Bu, pulun investisiya olunaraq gələcəkdə gəlir əldə etmə qabiliyəti ilə bağlıdır.

Pulun bugünkü dəyəri ilə onun gələcəkdə əldə olunacaq dəyərini  faiz dərəcələri 

bərabərləşdirir.




Pulun zaman dəyəri

Gələcək dəyər – müəyən investisiya yatırımın nəticəsində gələcəkdə əldə edilən dəyərdir. 

Bu günə 100 manatın dəyəri gələn il 110 manat olduğu halda demək olar ki 100 manatın gələcək 

dəyəri 1 ildən sonra 110 manat təşkil edir.   

100 manat bu gün = 110 manat 1 il sonra 

Gələcək dəyərin hesablanması:

FV = PV+PV*i+...+PV*i=PV+PV*n*i=PV*(1+n*i)

FV – gələcək dəyər, PV - cari dəyər, n – dövrlərin sayı, i – dövr üzrə faiz dərəcəsi



FV = PV*(1+t/Y*i)

t - əməliyyatın dövrü (günlərin sayı) 

Y – ildə günlərin sayı



Pulun zaman dəyəri

Təşkilata 3 il müddətinə illik 12%-lə 15 000 manat məbləğində kredit verilmişdir. Faiz 

dərəcələri hər il üçün hesablanır. Ödəniləcək pulun məbləğini müəyyən edin.

PV - 15 000 manat, n - 3 il, i - 12%, FV - ?

FV = 15000*(1+3*12%)=20400

1

2



0

3

15000



15000*12%

=1800


15000*12%

=1800


15000+1800+

1800+1800=20400

Cari dəyər

Gələcək dəyər




Pulun zaman dəyəri

Gələcək dəyər: Mürəkkəb faiz dərəcələri – faiz üzərinə faizin hesablanması.

FV= PV*(1+i)

n

4 000 manatlıq əmanət mürəkkəb faiz ilə 3 il müddətinə yerləşdirilimişdir. Faizlər illik 

10% olmaqla ildən ilə hesablanır və əsas məbləğin üzərinə əlavə edilir. Ödəniləcək 

məbləği müəyyən edin.

PV - 4 000 manat, i = 10%, n – 3 il, FV-?

FV= PV*(1+i)

n

=4000*(1+0.1)



=5324


1

2

0



3

4000


4000*(1+10%)

=4400


4000*(1+10%)

2

=4840



4000*(1+10%)

3

=5324



Cari dəyər

Gələcək dəyər




Pulun zaman dəyəri

Əmanət üzrə illik faiz 8% olmaqla rüblük hesablanırsa, 2 ildən sonra 10 000 manat 

həcmində olan əmanətin məbləğini müəyyən edin.

PV-10000 j-8% n -2 il m - 4 (ildə 4 dəfə) FV-?

FV= PV*(1+j/m)

mn

=10000*(1+0.08/4)



4*2

= 11717


Gələcək dəyərin il ərzində dəfə kapitalizasiya nəticəsində müəyyən 

olunması:

FV = PV*(1+j/m)

mn

j – illik faiz dərəcəsi



m – il ərzində faizlərin hesablamalarının sayı

n – maliyyə əməliyyatının müddəti ( il ilə ifadə olunur).




Pulun zaman dəyəri

Cari dəyər – gələcəkdə həyata keçiriləcək pul axınının bu gün üçün dəyəridir. Pul 

axınının cari dəyəri prosesinin iqtisadi məğzi pulun gələcək dəyərinə uyğun olan 

ekvivalent pul məbləğinin tapılmasıdır.   

Cari dəyər - ? 

Gələcək dəyər



Pulun zaman dəyəri

Qısamüddətli pul vəsaitlərin yerləşdirilməsi üzrə faiz dərəcəsi banklar üçün 5 gün 

müddətinə 12% (illik) təşkil edir. Banka hansı həcmdə vəsait yerləşdirmək lazımdır ki, 

əməliyyat nəticəsində (5 gün ərzində) 2 mln. manat pul daxil olunsun?

FV - 2 mln.manat, i - 12%, t – 5 gün, Y – 365 gün, PV – ?



Pulun zaman dəyəri

Cari dəyərin hesablanması: Mürəkkəb faiz dərəcələri

Məbləğin gələcək dəyəri 3 il müddətinə 5324 manat məbləğində qiymətləndirilib. 

Diskont faiz dərəcəsi – 10%. Cari dəyəri müəyyən edin.

FV – 5324 manat, i – 10%, n – 3 il, PV-?

PV = 5324/(1+10%)

= 4000



1

2

0



3

5324/(1+10%)

3

=

4000



5324/(1+10%)

2

=



4400

5324/(1+10%)=4

840

5324


Cari dəyər

Gələcək dəyər




Pulun zaman dəyəri

Dövriyyə müddəti 6 ay olan nominal dəyəri 11000 manat olan korporativ istiqrazlar 

5500 manata yerləşdirilmişdir. Ödəniş müddətinə istiqrazların gəlirliyini müəyyən edin.  

FV = 11 000, PV = 5500, t = 6 ay, Y=12 ay, i-?



İnvestisiyanın gəlirliyi:


Daimi maliyyə axınların (anuitet) kəmiyyət təhlili

Anuitetin gələcək dəyəri - əməliyyatın sonuna faizlər nəzərə alınmaqla ardıcıl 

maliyyə axınının məbləği. 

Anuitetin cari dəyəri – gözlənilən gələcək maliyyə axınlarını diskontlaşdırma 

vasitəsi ilə cari dəyərin ekvivalentinin hesablanması.



Pulun zaman dəyəri

Hər il ilin sonunda 4 il müddətində xüsusi hesaba 100 manat daxil olur. Hər ilin 

sonunda 10% (mürəkkəb faiz dərəcəsi) əlavə olunur. Son məbləği müəyyənləşdirin. 

PMT-100 manat, i -10%, n - 4 il, FVA - ?

100

100


100

100


0

1

2



3

4

133.1



121.0

110.0


100.0

464.1

FV

A



= 100*(1.1)

3

+ 100*(1.1)



2

+ 100*(1.1)+100 = 464.1




Pulun zaman dəyəri

İnvestisiya yatırılmasından 4 il ərzində hər ilin sonunda 100 mln. manat gəlir gözlənilir. 

Diskont faiz dərəcəsi – 10%. İnvestisiyanın xalis cari dəyərini hesablayın.

100


100

75.13


90.91

0

1



2

3

4



100

100


68.30

82.64


316.98


Qiymət indeksləri

Qiymət - əmtəə dəyərinin müəyyən pul vahidi ilə ölçülməsidir.

Qiymətin funksiyaları:

Uçot funksiyası - əmtəə istehsal edən və ona xidmət göstərən sahələrin, o cümlədən 

ticarət, nəqliyyat, rabitə və s. xərclərinin ölçülməsini özündə əks etdirir .

Stimullaşdırma funksiyası - istehsalın effektivliyinin artırılması, məhsulların və 

xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, sərvətlərdən səmərəli istifadəsini daxil edir.

Bölüşdürücü funksiya - müxtəlif vergi, gömrük rüsumlarını büdcəyə daxil olan digər 

vəsaitlərin qiymətlərinin formalaşmasında rolu nəzərə alınır.



Qiymət indeksləri

Qiymət statistikasinin əsas vəzifələri aşağidakilardan ibarətdir:

o

qiymətlərin hesablanmasi və təhlili üzrə metologiyanin təkmilləşdirilməsi;



o

müxtəlif amillər üzrə qiymətlərin təsnifatı;

o

qiymətə təsir edən amillərin təhlili (məhsullarin növləri, sahə  və region üzrə);



o

istehlak və həyat səviyyəsinə, müəssisələrin maliyyə fəaliyyətinə qiymətlərin 

təsirinin təhlili.



Qiymət indeksləri

İstehlak qiyməti indeksi - əhalinin müəyyən dövr ərzində istehlak məqsədilə əldə etdiyi 

əmtəə və xidmətlərin ümumi qiymət dəyişməsini əks etdirir. 

İstehlak qiyməti indeksi inflyasiya səviyyəsini əks etdirir və iqtisadiyyatda qiymətlə 

bağlı proseslərin təhlilində mühüm rol oynayır.



İstehsal qiyməti indeksi – müəyyən dövr ərzində xammal, istehsal məhsullarının 

qiymət dəyişməsini əks etdirir.




Qiymət indeksləri

İnflyasiyanın səviyyəsi ötən dövrü ilə müqayisədə qiymət səviyyəsinin artım tempini 

əks etdirir- istehlak qiyməti indeksi əsasında hesablanır.  

İllik inflyasiya səviyyəsi- 6%, nominal faiz dərəcəsi – 10% təşkil edir. 

Real faiz dərəcəsini müəyyən edin.

Real faiz dərəcələri:

i (real) – real faiz dərəcələri, i (nominal) – nominal faiz dərəcələri, i(infl) – illik 

inflyasiya




Qiymət indeksləri

Laspeyras indeksi - Ötən dövrün qiymətlərini və yeni qiymətləri nəzərə almaqla ötən

dövrün məhsul səbətinin dəyərini qiymətləndirir. 



Paaşe indeksi - Ötən dövrün qiymətlərini və yeni qiymətləri nəzərə almaqla cari

dövrün məhsul səbətinin dəyərini qiymətləndirir. 

q

0(

q



1)

- əmtəə bazis (cari) dövründə istehsal səbətində olan əmtəənin miqdarıdır.

p



(p



0

) – cari (bazis) dövrdə istehlak səbətində olan məhsulların qiymətidir.

– cari dövrdə məhsulların qiymətinin bazis dövründəki qiymətinə nisbətidir.



Maliyyə Hesabatlarının Təhlili


Maliyyə hesabatlarının rolu

Maliyyə hesabatları əsasən müəssisədən kənar maraqlı şəxslər üçün hazirlanır.

Maliyyə Hesabatları müəssisənin keçmiş, indiki və gələcək fəaliyyətinin 

qiymətləndirilməsinə köməklik edir.

İnvestisiya üçün müəssisənin maliyyə durumu haqda təsəvvür yaradır.



Əsas maliyyə hesabatları

Balans Hesabatı

Müəssisənin verilmiş tarix üçün (adətən ilin sonu) maliyyə vəziyyəti haqda məlumat 

verir. 

3 hissədən ibarətdir: 



Aktivlər - müəssisənin nəyə sayib olduğu, öhdəliklər – müəssisənin öhdəliklərinin 

məbləğini, və Sahibkar Kapitalı

Əsas bərabərlik: Aktivlər = Öhdəliklər + Kapital 



Əsas maliyyə hesabatları

Mənfəət və Zərər Hesabatı

Müəssisənin hər hansı dövr ərzindəki gəlirliyini təcəssüm etdirir – gəlirlər, xərclər, 

mənfəət və zərəri əhatə edir.

Əsas bərabərlik:

Gəlirlər – Xərclər = Xalis Mənfəət



Əsas maliyyə hesabatları

Dövriyyə Vəsaiti Hesabatı

Müəssisənin Gəlir və xərclər hesabatı ilə eyni dövr üçün Nağd pul mədaxillərini və 

ödənişlərini özündə cəmləşdirir.

İnvestorlar, kreditorlar və digər maliyyə hesabatı istifadəçilərinə müəssisənin 

likvidliyi, alıcılıq qabiliyyəti və maliyyə mütəhərrikliyini hesablamağa xidmət edir.



Əsas maliyyə hesabatları

Səhmdar Kapitalı Hesabatı

Səhmdarların biznesə etdikləri investisiyalarda baş verən dəyişiklikləri əhatə edən 

hesabatdır.

Analitiklərə balans hesabatındakı maliyyə dəyişikliklərini izah etməyə kömək göstərir




Maliyyə hesabatları analizinin konstruksiyası

Təhlilin məqsəd və kontekstinin koordinə edilməsi



Verilənlərin yığılması

Verilənlərin emal edilməsi



Emal olunmuş verilənlərin analizi

Nəticə və təkliflərin müzakirə edilməsi və inkişaf etdirilməsi



Yekun neticənin hazırlanması




XYZ MÜƏSSİSƏSİ

BALANS HESABATI

31 DEKABR 2010-cu il tarixinə

AKTİVLƏR

ÖHDƏLİKLƏR+KAPİTAL

Cari Aktivlər

Cari Öhdəliklər

Nağd pul


Ödəniləcək notlar

Ticari qiymətli kağızlar

Ödəniləcək hesablar

Alınacaq hesablar

Digər ödəniləcəklər

Alınacaq Notlar

S-T portion of L-T N/P

Inventarlar

Qazanılmamış Gəlir

Əvvəlcədən ödənilmiş xərclər



Cəmi Cari Aktivlər

Cəmi Cari Öhdəliklər

Əsas Aktivlər

Uzunmüddətli Öhdəliklər

Torpaq


Ödəniləcək İstiqrazlar

Bina


Ödəniləcək Notlar

Ləvazimat

Cəmi Uzunmüddətli Öhdəliklər

Maşınlar


Cəmi Əsas Aktivlər

Cəmi Öhdəliklər

Digər Aktivlər

Səhmdar Kapitalı

Goodwill


Kapital

Patentlər və s.

Bölüşdürülməmiş mənfəət

Cəmi Kapital

CƏMİ AKTİVLƏR

CƏMİ ÖHDƏLİKLƏR

+ kAPİTAL



XYZ MÜƏSSİSƏSİ

MƏNFƏƏT VƏ ZƏRƏR HESABATI

31 DEKABR 2010-CU İLİN SONUNA

XALİS SATIŞLAR

SATILMIŞ MƏHSULLARIN QİYMƏTİ

ÜMUMİ GƏLİR

ƏMƏLİYYAT XƏRCLƏRİ

- Satış Xərcləri

- Administrativ xərclər (G&A)

- Cəmi Əməliyyat Xərcləri

ƏMƏLİYYAT MƏNFƏƏTİ

QEYRİ-ƏMƏLİYYAT XƏRCLƏRİ

VERGİLƏRDƏN ƏVVƏL MƏNFƏƏT

MƏNFƏƏT VERGİSİ

XALİS MƏNFƏƏT


Alınacaq hesabların keyfiyyəti

Alınacaq hesablar (A/R) orta hesabla neçə dəfə nağd pula çevrilməsi:

A/R dövriyyə əmsalı (T/O) = İllik xalis satış

Orta A/R


Günlərin sayı=    365 days

A/R T/O rate

Misal: A (B) müəssisəsinin il sonuna xalis kredit satışları 644790 (984000) AZN 

olmuşdur. Onun ilin əvvəlinə və ilin sonuna alınacaq hesabları müvafiq olaraq 

43300 (20400) və 51700 (27200) AZN təşkil etmişdir. A/R dövriyyə əmsalını 

tapın.



İnventarların keyfiyyəti

İnventarların orta hesabla il ərzindəki dövriyyəsi:

Inventarların dövr etmə əmsalı əmsalı = 

Satılmış məhsulların dəyəri

İnventarların orta dəyəri

Günlərin sayı = 365 gün

İnventarların T/O



Əməliyyat tsikli

Satılmış inventarın nağd pul şəklinə keçməsi:

İnventar Günləri + Alıncaq Hesabların günləri



Səhmlərin təhlili

Səhm alıb və satan investorlar hər bir səhmə düşən gəliri bilməlidirlər:

Səhm üzrə gəlirlilik =  Xalis Gəlir 

Dövriyyədə səhmlərin sayı

Səhmin qiyməti və Səhm üzrə gəlirlilik arasında əlaqə:

Qiymət / gəlirlilik əmsalı =   Cari bazar dəyəri

Səhm üzrə gəlirlilik



Maliyyə Hesabatlarının əmsallarla təhlili

Əmsal – bir göstəricinin digərinə nisbətinin sadə riyazi ifadəsidir

Bir Maliyyə Hesabatındakı göstəricinin digərindəki göstərici ilə müqayisəsinə imkan 

yaradır


Əmsalın düzgün interpretasiyası üçün göstəricilər arasında məntiqi əlaqənin olması 

zəruridir




Likvidlik əmsalları

Müəssisənin nağd pul axını dövriyyəsinə diqqət yetilir

İşlək kapital = Cari aktivlər – Cari Öhdəliklər

Cari Əmsal = Cari aktivlər / Cari Öhdəliklər

Acil əmsal = Acil aktivlər / Cari Öhdəliklər

Nağd pul əmsalı = (Nağd pul + ticari qiymətli kağızlar) / Cari Öhdəliklər

Acil aktivlər cari aktivlərdən İnventarlar və əvvəlcədən ödənilmiş xərclər çıxılmaqla 

hesablanır 




Uzunmüddətli ödəmə qabiliyyəti əmsalları

Uzunmüddətli kreditorlar müəssisənin qısamüddətli və uzunmüddətli öhdəliklərini 

qarşılaya bilməsinə diqqət yetirirlər.

Üzunmüddətli Öhdəliklərin Kapitala nisbəti = U/Ö / Cəmi Kapital

Öhdəlik Kapital Nisbəti = Cəmi Öhdəliklər / Cəmi Kapital

Cəmi Borc əmsalı = Cəmi Öhdəliklər / Cəmi aktivlər

Leveric əmsalı = Cəmi Aktivlər / Cəmi Öhdəliklər  

ROA = Əməliyyat mənfəəti / Orta Cəmi aktivlər

ROE = Xalis mənfəət / Orta Cəmi Səhmdar Kapitalı



Mənfəət və Zərər Hesabatı əmsalları

Xalis Mənfəət marjası = Xalis Mənfəət / Gəlir 

Xalis mənfəət marjası müəssisənin hər bir dollar gəlirə görə nə qədər mənfəət 

düşməsini ifadə edir

Ümumi Gəlir Marjası = Ümumi Gəlir / Gəlir



Ədəbiyyat siyahısı

Статистика финансов. Учебник. Салина В,Н. (2002)



Статистика финансов: Учебник. Назаров М.Г. (2007)

Financial Reporting and Analysis, CFA Institute (2009)



Financial and Managerial Accounting, Williams, Haka, Bettner, McGraw-Hill, 14th 



edition (2008) 


Təşəkkür edirik!

Yüklə 66,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə