Mantarlarin genel özellikleri Prof. Dr. Zeynep SÜmer

MANTARLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Prof.Dr.Zeynep SÜMER

• Mikoloji?

• Doğada kaç çeşit mantar bulunur?

• 50.000

• Hepsi hastalık yapar mı?

• 300 kadarı

• Hatta sadece bir düzine kadarı mantar hastalıklarının %90’nından sorumludur.

Nerelerde bulunurlar

• Toprak

• Su

• Organik atıklar

Ne yaparlar?

• Bakterilerle birlikte kompleks bileşikleri basit bileşiklere dönüştürürler

• Yararları

• Ekmek
• Peynir
• Steroit
• Antibiyotik
• Alkollü içecekler
• Organik asitler

Zararları

• Zararları

• Hastalık yaparlar
• Elektronik aletleri bozar
• Elektrik kablolarını bozar
• Mobilyaları bozar

Mikoz?

• Antropofilik

• Zoofilik

• Jeofilik

Tarihçe

• 1835 Bassi ve Balsami (ipek böceklerinde)

• 1839 Schoenlein kellik etkenini

• Langenbeck pamukçuk etkeni

• Saoraud mantar besiyerini yaptı ve mantarı üretti

• 1969’da canlı sınıflaması değişti

• Hayvan-bitki-fungus-prokaryotlar-protistalar

Genel Özellikleri

• Nonfotosentetik protistalardır

• Ökaryot bakterilerden ayrılırlar

• Klorofilleri yoktur

• Fotosentez yapmazlar bitkilerden ayrılırlar

• Emici tipte beslenirler

• Hayvanlardan ayrılırlar

• Zorunlu veya fakültatif aeroblardır

• En az bir çekirdekleri bulunur

• Nükleer membranları

• Mitokondrileri

• Endoplazmik retikulumları

• Nükleolusları

• Hücre duvarları vardır.

Mantarların bazı özellikleri

• 0-60ºC ısıda

• 2-11 pH’da

• Nemli

• Karanlık veya loş ortamlarda ürerler

• Ultraviyole üremelerini inhibe eder.

• Sabouraud agar besiyerinde

• Sığır eti extratı
• Glikoz
• Agar
• Gentamisin
• Kloramfenikol
• Sikloheksimit (saprofit mantarların üremesini engeller)

• Kanlı agar

• Patates dextroz agar

• Mısırunu tween 80 agar

Makroform mantarlar

• Makroform mantarlar

• Yenebilen çok hücreli mantarlar

• Mikroform mantarlar (tek hücreli)

• Maya
• Küf
• DİMORFİK ???

Mayalar

• 4-5µm boyutunda (en büyük 24 µm )

• Sferik veya yuvarlak

• Besiyerinde opak,yumuşak,beyaz renkli koloniler yapar

• Tomurcuklanmayla ürer

• Tomurcuk hücreden ayrılmaz ve zincirleme sürerse Psödohif oluşur
• Germ tüp (ana hücreden apikal uzantıdır)

Küfler

• Hif:

• Küf mantarlarının en ilkel şeklidir çok hücrelidir
• 2-10µm çapında silindirik tüplerdir
• Septalı ve septasız olmak üzere iki çeşittir
• Vegetatif hifler
• Aerial hifler
• Çoğalma hifleri

• Miçel:

• hiflerin birleşmesi ile meydana gelen yapılardır

• Bazı maya ve küfler hücre duvarlarında pigment taşıyabilirler (melanin vb.)

Dimorfik mantarlar

• Farklı ortam koşullarında

• Farklı üreme şekilleri gösteren mantar

• Isıya bağlı 37ºC-25ºC (en sık)

• Dokuya

• Besiyerine

• pH’ ya bağlı

Mantarların Hücre Yapıları

• Hücre duvarı, sitoplazmik membran, mitokondri, vakuol, ER, nükleus, nükleolus ve bazen de kapsül bulunur.

• Kapsül: Antijenik- Antifagositik

• Polisakkarit yapıda
• (Crytococcus neoformans (glukuranoksilo-mannan polimeri))

Mantarların Hücre Yapıları

• Hücre Duvarı:

• %10’u protein ve glikoproteinlerden mg
• Güçlü antijenik yapıdadır
• İnsan dokusunda mantar hücre duvarı polisakkaritlerini parçalayacak enzim yoktur

• Grama olumlu boyanırlar

MANTAR SPORLARI

• Mantarlar sporları aracılığıyla ürerler.

• 1. Eşeyli (seksüel) üreme --Eşeyli sporlar

• 2. Eşeysiz (aseksüel) üreme--Eşeysiz sporlar

• 3. Paraseksüel üreme--Genetik alışveriş

Mantarların Üreme Özellikleri

• Seksüel üreme Mayoz bölünme ile olur(4-8)

• Zygomycotina
• Zigospor
• Ascomycotina
• Askospor
• Basidiomycotina
• Basidiospor
• Deuteromycotina

zigospor

askospor

Basidiospor

Basidiospor

Basidiospor

Mantarların Üreme Özellikleri

• Aseksüel üreme mitoz bölünme ile olur çok sayıda spor oluşur

• Sporanjiosporlar
• Konidyalar
• Mikrokonidya
• Makrokonidya
• Artrokonidya
• Klamidokonidya
• Blastokonidya

ASEKSÜEL SPORLAR

• 1. Artrospor

• 2. Blastospor

• 3. Klamidospor

• 4. Makrokonidyum

• 5. Mikrokonidyum

• 6. Sporanjiyospor

konidium

blastospor

makrokonidium

Mantar Hastalıkları

• Açık havada

• 105/m3

• Kapalı ortamda

• 109/m3 fungal spor

Mantar Hastalıkları

• Alerjik hastalıklar

• Çiftçi akciğeri
• Konağın immun yanıtı
• Partikül büyüklüğü
• Antijenitesi
• İnokulum miktarı
• En sık rastlanan allerjenler
• Penicillium
• Aspergillus
• Alternaria
• Micropolyspora

Mantar Hastalıkları

• Metabolitleri ve Toksinleri ile

• Miçetizm: Mantarların vücuda yerleşmeden oluşturdukları hastalık tablosudur.
• Besin zehirlenmesi
• Tahıl ürünlerini enfekte etmesi
• Alfa adrenerjik blokaja bağlı semptomlar oluşur
• Mikotoksikoz
• Toksinli gıdanın yenmesiyle ortaya çıkar
• Aflatoksin ve benzeri karsinojenler

Mantar Hastalıkları

• Toksin oluşumunu etkileyen faktörler

• Besin maddeleri
• B Vit fazlalığı, protein azlığı
• Nem
• Isı (13-40ºC)
• Işık
• pH (3-4.5)
• Depolama süresi (ilk 4 ayında mikotoksin yapımı artar)

Mantar Hastalıkları

• Vücuda direkt yerleşerek(yerleştiği yere göre isimlendirilir)

• Yüzeyel mikozlar
• Subkütan mikozlar
• Derin mikozlar
• Sistemik mikozlar
• Fırsatçı mikozlar

fungus infection in men causes

Tanı Yöntemleri

• Doğrudan mikroskopi

• KOH(potasyum hidroksit)%10-30
• Dermatofitler
• Gram boyama
• Tüm mayalar
• Çini mürekkebi
• C.neoformans
• PAS(periyodik asit-Schiff)
• B.dermatidis
• Wright
• H.capsulatum

Tanı Yöntemleri

• Kültür yöntemleri

• SDA(3 haftaya kadar)
• Sikloheksimitli
• 25ºC-37ºC
• Kanlı
• BOS kültürleri mutlaka anbiyotiksiz ve sikloheksimitsiz besiyerlerine ekilir
• Otomatik cihazlarla tanı(4 günde)

Tanı Yöntemleri

• Serolojik yöntemler

• İmmun floresan antikor
• Kompleman birleşme reaksiyonu
• Aglütinasyon
• Presipitasyon
• Latex aglütinasyon
• ELİSA
• Polimeraz zincir reaksiyonu

Tanı Yöntemleri

• Aşırı duyarlılık reaksiyonları

• Trikofitin
• Histoplazmin