Mavzu : Kasblar va ularning klassifikatsiyasi, professiografiyaning mohiyati

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
Islom Karimov nomidagi 
TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI 
TAQDIMOT ISHI 
Mavzu:__________________________________________
________________________________________________ 
Bajardi:_______________ 
Tekshirdi:______________ 
TOSHKENT - 2021 
Kasblar va ularning klassifikatsiyasi,
professiografiyaning mohiyati
Habibullayev N
Yulchiyeva Z.

---

Mavzu : Kasblar va 
ularning klassifikatsiyasi, 
professiografiyaning 
mohiyati. 
Bajardi: Hamidullayev N 

---


Reja: 

1. Kasblarvaularning klassifikatsiyasi. Kasblarni psixologik tizimlash. 

2. Shaxs qiziqishlari va kasb. 

3. Professiografiyaning mohiyati va uning tamoyillari. 

4. " Kasb pasporti " va mutaxassisliklar nomining klassifikashiyasi.

5. Kasbiy yo'nalish, kasb maqsadi, ta'lim darajasi, “ Kasbning asosiy ob'ekti 
(sohasi) va kasb tipi. 

---

Kasb - hunar to'g'risida har xil 
munosabatlar hosil bo'lishning 
asosiy sabablaridan biri bu 
maktab o'quvchilarida kasb 
tanlash jarayonida turli xil 
motivlarning namoyon 
bo
ʻ
lishidir Motivlar o'rtasidagi 
kurash ularning u yoki bu 
qarorga kelishlariga sabab 
bo'ladi . Bizningcha , 
voqelikka ongli munosabatda 
bo'lish ob'ektiv va qat'iy 
qarorni keltirib chiqaradi 

---

Kasb tayorgarligini talab etadi 
Kasb qonuniylikni talab etadi 
Kasb uning egasiga foyda keltirishi zarur 
Kasb ixtiyoriylikni talab etadi 
Bir Kasbga kiritilgan (alohida) faoliyat 
turi boshqasidan farq qilishi zarur 
Kasb tushunchasining asosiy tamoyillari 
KASB 

---

Professiografiyaning mohiyati va uning 
tamoyillari. 

Professiografiya - deganda kasblar va ularning bir - biridan 
farqlanuvchi ixtisoslar tomonidan inson oldiga qo'yiladigan talablarni 
bayon qilish majmuasi tushuniladi. E.A.Klimov qarashlariga binon 
professiogramma bu: 

1. sensor kanallarni yuklamash ustivor signallarning turlari faoliyat 
jarayonidagi axborotlar ko'lami va umumiy xususiyati (ko'rish, eshitish 
va boshqalar): 2.axborotlarni saqlash va qayta ishlash bilan bog'liq 
aqliy faoliyatning xususiyati: 3. xotira , tafakkur vanutqning 
qatnashuvi ayrim xarakatlarning tavsifi:

Bizningcha yuqoridagi muloxzalardan tashqari professiogramma oldiga 
qo
ʻ
yidagi talabalarni qo'yish maqsadga muvofiq. 

---

Adabiyotlarni o'rganib chiqish 
shaxs va kasb 
muvaffaqiyatligini, ya'ni kasbiy 
layoqatni hisobga oluvchi 
belgilarga to'xtalib o'tish 
imkonini beradi. Kasblar 
tizimlashni muhim muammosi - 
bu kasbni tavsiflovchi 
ma'lumotlar to'plash usullaridir 
Bularga kuzatish faoliyatini 
mustaqil bajarishi (mehnat 
usuli) ishchilar bilan savol javob 
, ish joyidan kuzatuvchi savol 
javob 

---

Kasblar psixologik tizimlashi kasbga 
yo'naltirish ishlari uchun 
mo'ljallangan. Qayt etilganidek, 
kasblar olami juda keng bo'lib , 
unda 20 mingdan oritq kasb va 40 
minga yaqin mutaxassisliklar 
mavjud. Ularning turli belgilariga 
ko
ʻ
ra tizimlash mumkin. Psixologik 
tizimlashning xususiyati shuki, 
bunda ijtimoiy iqtisodiy va 
texnologik belgilardan vos 
kechiladi. 

---

Shaxs qiziqishlari va kasb. 

SHaxs tushunchasi keng va ko
ʻ
p qirralidir. Mehnat qila olisha 
ko'nikmasining mavjudligi, insonlar bilan birgalikda faoliyat 
munosabatni amalga oshirayotgan kishi asta - sekin shaxsga aylanib 
boradi. Bevosita moddiy dunyoni, jamiyatni va xususan o'zini o
ʻ
rganish 
va faol tarzda qayta o
ʻ
zgartirish jarayonining sub'ektga aylanmoqda. 
Shu o'rinda haqli bir savol tug'iladi, ya'ni shaxs, individ, individuallik 
tushunchasining o'zaro bog'liqlik jihatlari mavjudmi? Buning uchun 
mazkur tushunchalarning mazmunini tahlil qilish samarali hisoblanadi. 
Keltirilgan ta'riflardan shuni xulosa qilish mumkinki shaxs deb 
muayyan jamiyatda yashovchi faoliyatning biror turi bilan 
shug'ullanuvchi, kishilar bilan normal til orqali munosabatga 
kirishuvchi ongli individga aytiladi. 

---

Individuallik deganda insonning shaxsiy psixologik 
xususiyatlarining betakror birikmasi tushuniladi . 

Individuallik kishining o'ziga xosligini, uning boshqa odamlardan farqini 
aks ettiruvchi psixologik fazilatlar birikmasidir. Individuallik tarkibiga 
xarakter, temperament, psixik jarayonlar, holatlar, hodisalar, hukmron 
xususiyatlar yig'indisi, iroda, faoliyat motivlari, inson maslagi, 
dunyoqarashi, iqtidori, har xil shakldagi reaksiyalar, qobiliyatlari va shu 
kabilar kiradi. Individuallik individning boshqalardan farqlaydigan 
ijtimoiy xususiyatlari va psixikasining o'ziga xosligi hamda uning 
qaytarilmasligidir. Zikr etilgan psixologik xususiyatlarning bir xildagi 
birikmasini o
ʻ
zida mujassamlashtirgan odam yo'q, inson shaxsi o
ʻ
z 
individualligi jihatidan betakrordir. 

---

Individ sifatida dunyoga kelgan odam ijtimoiy muhit 
ta'sirida keyinchalik shaxsga aylanadi, shuning uchun 
bu jarayon ijtimoiy - tarixiy xususiyatga egadir. 

Dunyoga kelayotgan chaqaloqning gavda tuzilishi unda tik 
yurish uchun imkoniyatining mavjudligini taqozo etsa, 
miyasining tuzilishi aql - hushining rivojlanishi uchun 
imkoniyat tug'diradi, qo
ʻ
llarining shakli shamoyili mehnat 
qurollaridan foydalanish istiqbollarining mavjud - ligini 
ko'rsatadi. Yuqorida aytilganlarning barchasida 
chaqaloqning inson zotiga mansubligini ta'kidlanadi va bu 
fakt individ tushunchasida qayd etiladi. SHaxsning eng 
muhim xususiyatli jihatlaridan biri - bu uning 
individualligidir. 

---

Qiziqish insonlarning dunyoqarashi , e'tiqodlari , ideallari ya'ni 
uning oliy maqsadlari , orzu niyatlari , orzu umidlari bilan 
bevosita muhim rol o
ʻ
ynaydi hamda ularning muvaffaqiyatli 
kechishini ta'minlash uchun xizmat qiladi 

Motiv - ma'lum ehtiyojlarni qondirish bilan bog'liq bo'lgan 
qandaydir faoliyatga moyillikdir. Agar ehtiyojlar inson 
shaxsi faolligining mohiyatini tashkil etsa motivlar bu 
mohiyatning namoyon bo'lishidan iboratdir. SHaxsning 
ehtiyojlari motivlar bilan bog'liqd. SHuning uchun motivlar 
bir - biridan ehtiyoj turlariga qarab farqlanadi. Masalan, 
moddiy ehtiyojning qondirilishi bilan bog'liq bo
ʻ
lgan 
motivlar yoki ma'naviy ehtiyojlarning qondirilishi bilan 
bog'liq bo
ʻ
lgan motivlar bo
ʻ
lishi mumkin. 

---

Foydalanilgan Adabiyotlar: 

Z.N.Yulchiyeva, N.A.Mirashirova, Sh.D.Usmanova, G.G.Kuvondiqova,
I.N.Mustafaeva, D.F.Hamroqulova Kasbiy psixologiya darslik –T.; - 2020 yil. 

Turg`unov A.A. Kasb-hunarga yunaltirish.-M.,2019 

Muhammetov R.G. Kasbga yo’naltirishning tarbiyaviy ahamiyati G’G’ Maktab 
va hayot. – 2007, № 2. – B. 2 

---

Xulosa
Men bunda Kasb - hunar to'g'risida har xil munosabatlar hosil bo'lishi, kasb 
tanlash jarayonida turli xil motivlarning namoyon bo
ʻ
lishini tushundim. Motivlar 
o'rtasidagi kurash ularning u yoki bu qarorga kelishlariga va voqelikka ongli 
munosabatda bo'lish, ob'ektiv va qat'iy qarorni qabul qilish haqida tushunchaga 
ega bo’ldim. Professiografiya deganda nimani tushunishimiz yani kasblar va 
ularning bir - biridan farqlanuvchi ixtisoslar tomonidan inson oldiga qo'yiladigan 
talablarni bayon qilish majmuasi tushunilar ekan. Men yana Kasblar psixologik 
tizimlashi kasbga yo'naltirish ishlari uchun mo'ljallanganligi va kasblar olamida 
20 mingdan oritq kasb va 40 minga yaqin mutaxassisliklar mavjudligini bilib 
oldim. Ularning turli belgilariga ko
ʻ
ra tizimlash mumkingi va Psixologik 
tizimlashning xususiyati, ijtimoiy iqtisodiy va texnologik belgilardan vos 
kechilishi haqida tushunchaga ega bo’ldm. Men Individuallik deganda insonning 
shaxsiy psixologik xususiyatlarining betakror birikmasi ekanligini tushundim 
yani Individuallik kishining o'ziga xosligini, uning boshqa odamlardan farqini aks 
ettiruvchi psixologik fazilatlar birikmasi ekan. Individuallik tarkibiga xarakter, 
temperament, psixik jarayonlar, holatlar, hodisalar, hukmron xususiyatlar 
yig'indisi, iroda, faoliyat motivlari, inson maslagi, dunyoqarashi, iqtidori, har xil 
shakldagi reaksiyalar, qobiliyatlari va shu kabilar kirishi haqida malumotga ega 
bo’ldim.