Mavzu: Modal so’zlar va ularning ma’no hamda grammatik xususiyatlari, sintaktik vazifalari

Mavzu: Modal so’zlar va ularning ma’no hamda grammatik xususiyatlari, sintaktik vazifalari.

Modal so`zlar – ifodalanayotgan fikrga so`zlovchining turli munosabatlarini (ishonch, gumon, achinish)ni bildiruvchi so`zlardir.

• Modal so`zlar – ifodalanayotgan fikrga so`zlovchining turli munosabatlarini (ishonch, gumon, achinish)ni bildiruvchi so`zlardir.

Modal so`zlar ma’no jihatidan quyidagi turlarga bo`linadi:

1. Fikrning aniqligini ifodalaydigan modal so`zlar:

• 1) fikrning rostligi tasdiqlanadi: darhaqiqat, haqiqatan, haqiqatda, filhaqiqat (arx.);

• 2) fikrning qat’iyligi ta’kid­lanadi: shubhasiz, shaksiz, so`zsiz

• 4) ang­latilayotgan voqelikning yuzaga kelishi tabiiy ekanligini bildiradi: tabiiy, o`z-o`zidan,

• 5) fikrning chinligi eslatiladi: to`g`ri, xoynaxoy, muhaqqaq (arxaik), aslida, darvoqe, rostdan.

2. Fikrning noaniqligini ifodalaydigan modal so`zlar:

• 1) fikrning taxminiyligini bildiradi: shekilli, chamasi, cho­g`i;

• 2) fikrning gumonli ekanligini bildiradi: ehtimol, balki;

• 3) fikrning tusmolli ekanini bildiradi: aftidan;

• 4) fikrning chinligiga gumon ham, ishonch ham bildiradigan: har holda, har qalay.

3. Fikrning tartibi: avvalo, avvalambor, birinchidan, ikkinchidan.

• 3. Fikrning tartibi: avvalo, avvalambor, birinchidan, ikkinchidan.

• 4. Fikrning dalillanishi: masalan, jumladan

• 5. Xulosa: xullas, demak, nihoyat, xullas kalom

6. Achinish: afsus, attang, esiz.

• 6. Achinish: afsus, attang, esiz.

• 7. Zaruriyat: kerak, zarur, lozim.

• 8. Quvonch: xayriyat.

• 9. Mavjudlik va mavjud emaslik: bor, yo`q.

Modal so`zlarning ko`pchiligi mustaqil so`zlardan o`sib chiqqan.

• Masalan:

• 1) ot turkumidan: aftidan, haqiqatan, mazmuni, ehtimol, darhaqiqat;

• 2) sifatdan: yaxshi(ki), to`g`ri, so`zsiz, shubhasiz, tabiiy;

• 3) ravishdan: albatta;

• 4) bog`lovchidan:

5) so`z birikmasidan: har qalay, har hol­da;

• 5) so`z birikmasidan: har qalay, har hol­da;

• 6) gapning modal so`zga aylanishi: holbuki (Hol buki);

• 7) so`z tushirish natijasida hosil bo`lgan: o`z-o`zidan (aniq so`zi tushib qoladi).

Modal so`zlar sof va vazifadosh modal so`zlarga bo`linadi.

• Haqiqatan, darhaqiqat, afsuski, attang, albatta, shekilli, avvalo, xullas, masalan, umuman, taxminan so`zlari sof modal so`zlar hisoblansa, modal ma’noda ham qo`llanadigan aftidan, chamasi, balki, ehtimol, shubhasiz kabi so`zlar vazifadosh modal so`zlar hisoblanadi.