Mavzu: Soda maxsulotlarini ishlab chiqarish. Reja

Mavzu: Soda maxsulotlarini ishlab chiqarish.

Reja :

1. 
   Kustik soda (natriy gidroksidi) eriydigan kuchli tayanchdir.
   
2. 
   Umumiy tushunchalar.
   
3. 
   Soda olishning ammiakli usuli .
   
4. 
   Ishlatilishi.
   

Kustik soda (natriy gidroksidi) eriydigan kuchli tayanchdir. Soda (natriy karbonat) aslida tuzdir. Solüsyonu gidroksidi qilish uchun suvda hidrolize bo'lgani uchun va kostik soda bilan bir xil xususiyatlarga ega bo'lgani uchun, kostik sodaga parallel va sanoatda "ikki gidroksidi" deb nomlanadi. Kustik sodali suv va sodali suv kristallari suvda eriydi va Na + ionlarini ta'minlaydigan kuchli gidroksidi hisoblanadi. Bu xususiyatlar ularni sovun tayyorlash, to'qimachilik, matbaa va binoni, sayqallash, qog'oz tayyorlash, qayta ishlangan neft, metallurgiya va boshqa kimyo sanoatida keng qo'llaniladi. Umumiy sovun, odatda, juda kostik soda bilan neftni sabunlash orqali ishlab chiqariladigan yuqori yog 'kislotalarining natriy tuzidir. Yog' kislotalari xom ashyo sifatida foydalansangiz, sovunni hosil qilish uchun kostik soda o'rniga sodali suv ishlatishingiz mumkin. Matbaa, binoni va to'qimachilik sanoatida paxta va jundan yog'ni olib tashlash uchun juda ko'p lye ishlatilishi kerak. Sun'iy tolalarni ishlab chiqarish, shuningdek kaustik soda yoki sodali suvga muhtoj.Misol uchun, viskoz tolasi birinchi marta 18% 20% kaustik soda eritmasida (yoki soda eritmasi) tsellyulozani emdirish va uni gidroksidi tsellyuloza qilish uchun ishlatiladi. Keyin gidroksidi tsellyuloza quritiladi va eziladi, keyin sulfonat suyultirilgan gidroksid eritmasida eriydi va viskoz suyuqligi olinadi. Filtrni va vakuumdan so'ng, u iplik uchun ishlatilishi mumkin. Qayta qilingan yog'ni kaustik soda bilan ham ishlatish kerak. Kolloidlarni neft fraktsiyalarida olib tashlash uchun odatda kislotaning qoldiqlaridan kolloidlarni olib tashlash uchun neft fraksiyonlarındaki konsentrlangan sulfat kislota ishlatiladi. Naychalashdan keyin yog'da fenol va naften kislotasi kabi kislota aralashmalari, shuningdek ortiqcha sulfat kislota mavjud. U kostik soda eritmasi bilan yuviladi va keyinchalik qayta ishlangan neft mahsulotlarini olish uchun yuviladi. Qog'oz sanoatida tsellyuloza (yog'och kabi) va kimyoviy moddalarni pulpaga tayyorlashni o'z ichiga oladigan xom ashyo bilan shug'ullanadigan birinchi kimyoviy usul. Alqali pulping, lignin, karbongidrat va xom ashyolarni organik kislotalarni neytrallash uchun kostik soda yoki soda eritmasi yordamida lignin, karbongidrat va qatronlar kabi xom ashyolardan olingan qatronlarni olib tashlash uchun ishlatiladi, bu esa tsellyuloza ajratiladi. Metallurgiya sanoatida erimaydigan nopoklarni olib tashlash uchun tez-tez ruda samarali komponentlarini eruvchan natriy tuziga aylantirish kerak.Shuning uchun ko'pincha soda (shuningdek, oqsil) va ba'zan kostik soda bilan qo'shilishi kerak. Misol uchun, alyuminiy eritish jarayonida, kristalning tayyorlash va boksitni davolash soda va kostik sodaga kerak. Vodorod erigan bo'lsa, u birinchi navbatda kontsentratlar va sodalarni eriydigan natriy tung holatida qovuradi, so'ngra kislota tahlili, dehidratsiya, pasayish va boshqa jarayonlar bilan volframga o'xshash chang hosil qiladi. Kimyoviy sanoatda natriy va elektrolitlar suvini tayyorlash uchun kaustik soda ishlatiladi.Ko'pgina noorganik tuzlarning, ayniqsa, natriyli tuzlarning (masalan, boraks, natriy silikat, natriy fosfat, natriy dichromat, natriy sulfat va boshqalar) tayyorlanishini kostik soda yoki sodali suvda ishlatish kerak. Sintetik bo'yoqlardan, giyohvand moddalardan va organik qidiruv mahsulotlardan kostik soda yoki sodali suvda foydalanish kerak. Kustik soda ishlab chiqarish jarayoni natriy gidroksidning takma ismi bo'lgan loyqa kostikli soda hisoblanadi. Natriy gidroksid sanoatdagi sanoat gidroksidi, kostik soda va kaustik gidroksidi deb ataladi va mavjud shakldagi suyuqlik gidroksidi, tablet bazasi, qattiq gidroli va granüler gidroksidi bo'linishi mumkin. Ularning ichida kaustik soda, qattiq tayanch va granüler gidroksidi qattiq natriy gidroksidning uch shaklidir. Quyidagi jadvalda kostik soda kostik soda o'z navbatida: 1. Lye 32% dan 61% gacha konsentratsiyalangan va bu bosqich pasaytirilgan kino evaporatatorida amalga oshiriladi. Isitish manbai o'rta bosimli bug 'va ikkita bug' va vakuumda bug'lanadi. Keyinchalik, 2,61% gidroksidi eritma tushgan film qoldiqlari bilan kamayadi va erigan tuz issiqlik tashuvchisi sifatida ishlatiladi. Gidroksidi eritmasi atmosferada bosim ostida eritilgan gidroksidiga kontsentratsiyalangan bo'ladi, keyin shaxtaning qattiq bazasi (afsonaviy eritilgan tuz usuli) changni gidroksidi mashinasi tomonidan ishlab chiqariladi. 32% massa ulushiga ega bo'lgan ionli membrana kostik soda birinchi ta'sir evaporatatori (vakuum, ikki bug) bilan 47% gacha konsentratsiyalangan. Ishqorli pompadan va ikkinchi ta'sir evaporatatorining bug 'kondensatidan keyin kostik soda ikkinchi ta'sir evaporatatorining bug' kondensati bilan isitiladi. Ikkinchi ta'sir bug'lashtirgichi yana 61% ga kontsentrlangan va gidroksidi nasos gidroksidi pompa tomonidan yakuniy konsentratorga pompalanadi va eritilgan tuz bilan 98% dan 99% gacha qizdiriladi va keyinchalik bir soda mashinasi . Qattiq kostik soda. Elektr stantsiyasidan olingan 1 MPa to'yingan bug birinchi ta'sir bug 'ichiga kiradi. Kondensat va men aylanma havuzga gidroksidi issiqlik o'tkazilishiga ta'sir qilyapman. Yumshoq suv qo'shimchalari sifatida, ikkinchi effekt bilan ishlab chiqarilgan ikkita bug 'va yakuniy konsentratsiyali ikkita bug'ning issiqlik manbai sifatida birinchi ta'sir evaporatatori va 32% gidroksidi eritma bug'lanadi. 415-430 ° gacha eritilgan tuz eritilgan tuz po'chog'iga eritilgan tuz pompasi yuboriladi va isitishdan keyin yakuniy qalinlashgichga isitiladi. Issiqlik manbai sifatida, gidroksid 98% 99% gacha bug'lanadi va nihoyat erigan tuzli idishga qaytariladi va qayta ishlanadi. Eritilgan tuz o'choqlari tizimi yopiq tsikl isitish tizimidir.Eritilgan tuz eritilgan tuzni isitish uchun ateşleme kafasının ichki va tashqi bobini o'choq ustida isitish orqali isitiladi. Eritilgan tuz tizimda nasos orqali aylanadi va erigan tuzning ajralishi va yomonlashishi tashqaridan ajratilganligi sababli maksimal darajada kamayadi. Eritilgan tuz birinchi bor ishlab chiqarishda qizdirilganda diqqat qilinishi kerak. (1) Eritilgan tuzning erish nuqtasi taxminan 143 S ga tengdir. Barcha eritilgan tuzli quvurlar bug 'iziga ega bo'lishi kerak. Elektr tomchilatib tashlanishini eritilgan tuzni quvurlarni mustahkamlashdan saqlash uchun bir vaqtning o'zida elektr izlanishidan foydalanish yaxshiroqdir. (2) eritilgan tuzning isitish jarayonida, eritilgan tuz shpritsining issiqligi diqqat bilan tekshirilishi kerak. Eritilgan tuz butun tizimda aylanarkan, eritilgan tuz shpritsining o'limini oldini olish uchun kichik aylanma qayta oqim qopqog'ini yopib bo'lmaydi va aylantirilishi lozim.
Soda -
• Soda — turli natriy karbonatlarning umumiy texnik nomi. Kalsinatsiyalangan S.— Na2CO, (natriy karbonat); kristallangan S. — Na2CO310H2O (natron), ichimlik yoki oziq-ovqat S.si — NaHCO, (natriy gidrokarbonat) bor. Bulardan tashkari, kaustik S. — NaOH (oʻyuvchi natriyning texnik nomi) ham mavjud. S. tabiatda Na2CO310H2O hrlida, koʻl va mineral suv havzalarida erigan holda uchraydi. S. suvdagi eritmalaridan 32° gacha Na2CO3 10N2O, 3235°da Na2CO36H2O, 35° dan yuqorida Na,CO3H2O, 112,5° da suvsiz tuz — Na2CO3 kristallanadi. NaO10H2O — rangsiz kristall modda, havoda nurab turadi. Zichligi 1450 kg/m³, 100 g suvda 0° da 20,9 g, 104° da esa 42,1 g eriydi. Kalsinatsiyalangan S. — rangsiz kristall modda, zichligi 2530 kg/m³, suyuqlanish temperaturasi 858°; gigroskopik, suvda eruvchanligi massasiga nisbatan 6,54%(0° da) va 17,69%(20°da).
Qóllanilishi
• Ichimlik S. Ham oq kristall kukun, zichligi 2200 kg/m³, 100—150°da parchalanadi; suvda eruvchanligi 6,54% (0° da), 9,4% (25°da), 14,1% (60°da). S.ning suvdagi eritmalari gidrolizga uchrab, kuchli ishqoriy reaksiya namoyon qiladi, kislota taʼsir ettirilsa, karbonat angidrid ajralib chiqadi. S.ni sanoatda olish usulini ilk bor 1787—89 ylarda fransuz kimyogari N. Leblan ishlab chiqqan. Bu usulga muvofiq, osh tuzi NaCl ga konsentrlangan H2SO4 taʼsir ettirib, natriy sulfatga (Na2SO4) aylantiriladi, keyin Na2SO4 ni ohaktosh va kumir bilan birgalikda pechda 1000° da qizdirish yoʻli bilan S. Olinadi. Hozirgi S.ning asosiy qismi ammiakxlorid usulida (Solve usuli) olinadi: tabiiy yoki sunʼiy yoʻl bilan tayyorlangan namakob (NaCl) natriy karbonat Na2CO3 va kalsiy gidroksid Sa(ON)2 taʼsirida Sa va Mg qoʻshimchalardan tozalanadi, ammiak NH3 bilan toʻyintiriladi, soʻngra barbotaj kolonnalarida karbonizatsiyalanadi; asosiy reaksiya: N aCl + N N3+SO3+N 2O >NaHCO,+NH4Cl. Natriy gidrokarbonatni qizdirish yoʻli bilan Na2CO3 olinadi.
Olinishi
• Soda maxsulotlariga kalsinatsiyalangan ya’ni Na2CO3,
• Na3 HCO3, Na2CO3•10 H2O ва кауетик сода NaOH киради. Kalsiylangan soda olish Kalsiylangan soda suvda yaxshi eriydi va kristonidrotlar xosifl buladi. Na2CO3•10 H2O, Na2CO3•JH2O u xavodagi СО3 niva suv bugini yutib natriy xosil buladi.
• Kalsiylangan soda boshka soda maxsulotlarini olishda, metallurgiyada shisha olishda, tekstil sanoatida, neft sanoatida ishlatiladi.
• 1791 y fransuz vrach Leblon sintitik usul bilan soda olgan. Aylanuvchi nechdo kuydirilgan kumir, oxaktosh 950-10000С da Na2SO4 kushib kuydirilgan.
• Na2SO4 Q 2С Q Ca CO¬¬¬3 = Na2CO3 Q CaS Q 2CO2
• Sodali kugondi xosil buladi vuni maydalab, ezib suv ta’sir ettiriladi.
Soda olish usullari
• Soda olishda ammiakli usul
• Bunda jarayon kuyidagicha
• CaCO3  CО2 Q CaO
• NaCL Q NH3 Q CO2 Q H2O  NaHCO3 Q NH4CL
• CaO Q H2O = Ca(OH)2
• Ca(OH)2 Q NH4CL  NH3 Q CaCL2 Q H2O
• NaHCO3 = Na2CO3 Q CO2 Q H2O
• Sodani olish uchun bu jarayonga kalsiy oksidi, uglerod (IV) – oksidi, osh tuzi va ammiak kerak buladi. Oxak toshni 40-120 mm bulaklarga bulib, 4-6 m diametrli, 14-22 balandlikdagi shaxtali pechlarda poyetki kismlardan xavo beriladi, bu xavo uglerodni oksidlab issiklik chikaradi, bu issiklik oxaktoshni kuydirishga yetadi. Pechdagi xarorat 1000-13000С. Pech pasidan oxakni olib, teppasidan СО2 ni chikarib olinad, 35-40% li СО2 ni xar xil ranglardan tudalab ishlab chikarishda ishlatiladi.
Sodaning ajoyib 11 xususiyati
• Har bir inson sodani yoshligidanoq eslaydi. Buvilarimiz va onalarimiz uni pishiriqlarga solishgan, idish yuvishda foydalanishgan. Hozirgi kunda tozalovchi vositalar turli xil, shu sabablimi, sodadan juda kamdan-kam odam foydalanadi. Lekin sodaning siz eshitmagan boshqa xususiyatlari ham ko‘pgina.
• 1. Ozuqa sodasi barcha hidlardan halos etadi. Masalan, sovutgich, axlat qutisi, poyafzal javoni deysizmi, yoqimsiz hiddan qutilish uchun, shunchaki kerakli joyga sodani sepib qo‘ysangiz kifoya.
• 2. Sodadan antatsid o‘rnida foydalaniladi, ya'ni oshqozonda kislota darajasini kamaytiradi. Jig‘ildon qaynashida bir choyqoshiq ozuqa sodasini bir stakan suvda aralashtirib olish lozim. Biroq bu maqsadda sodadan haddan ziyod ko‘p foydalanish mumkin emasligini inobatga olish zarur.
• 3. Ozuqa sodasi vannalar uchun mo‘ljallangan qimmat tuzlar o‘rnini bosa oladi. Bunday vanna yallig‘lanishlarni oldini olishda yaxshi natijaga ega bo‘ladi. Agar siz toliqib, asablaringiz ham charchagan bo‘lsa, bir necha oshqoshiq o‘simlik sodasini suv to‘ldirilgan vannaga seping va bir necha tomchi sizga yoqadigan efir moyidan tomizing. Natijaning samarasi sizni ko‘p kuttirmaydi. Bunday vannani qabul qilgach, teringiz yumshaganini va silliqlashganini sezasiz, shu bilan birga tinchlanasiz ham.
4. Soda yordamida, deyarli barcha joyni tozalash mumkin: qoshiq va sanchqilar, rakovina, vanna, kafel va gaz plitasi. Ushbu vosita juda natijakor va mutlaqo ekologik. Uning yordamida qahva va choydan qolgan barcha qoldiqlarni tozalash mumkin.
• 4. Soda yordamida, deyarli barcha joyni tozalash mumkin: qoshiq va sanchqilar, rakovina, vanna, kafel va gaz plitasi. Ushbu vosita juda natijakor va mutlaqo ekologik. Uning yordamida qahva va choydan qolgan barcha qoldiqlarni tozalash mumkin.
• 5. Mushugingiz yoki kuchugingizni cho‘miltirish kerak bo‘lsa, suvga biroz soda qo‘shib chayintiring va taroqda tarab yuboring. Bunday muolajadan so‘ng uy hayvoningizdan yoqimsiz hid kelmaydi va tuki jilokor bo‘ladi.
• 6. Kir yuvganda ham suvga ozgina soda qo‘shish mumkin. Bunday vaziyatda soda suvni yumshatib, ranglarni matoda saqlab qolishida yordam beradi va kiyimlarni oqartiradi.
• 7. Kerak bo‘lganda soda soch uchun mo‘ljallangan shampun o‘rnini bosa oladi. Buning uchun sodani suv bilan aralashtirgancha quyuq aralashma hosil qilinadi va sochlarga surtiladi, so‘ngra yaxshilab yuvib tashlanadi. Muolajadan so‘ng sochlaringiz yumshoq, jilokor va toza bo‘ladi. Soda sochlardagi lak va boshqa soch vositalari qoldiqlaridan halos bo‘lishda yordam beradi.
8. Soda - gilamlar tozalashda ajoyib vosita sanaladi. Dog‘larni ketkazish uchun soda va suv aralashmasini gilam ustiga sepib chiqing, taxminan 30 daqiqadan so‘ng changyutgichda tozalab tashlang. Gilamlaringizni nafaqat tozalaydi, balki yoqimsiz hidlardan ham xalom etadi.
• 8. Soda - gilamlar tozalashda ajoyib vosita sanaladi. Dog‘larni ketkazish uchun soda va suv aralashmasini gilam ustiga sepib chiqing, taxminan 30 daqiqadan so‘ng changyutgichda tozalab tashlang. Gilamlaringizni nafaqat tozalaydi, balki yoqimsiz hidlardan ham xalom etadi.
• 9. Hovlingizda hovuz bormi? Unday bo‘lsa, soda kislota-ishqorni me'yorga kelirishda yordam beradi. Shunda hovuzdagi suvning mog‘orlashi kabi muammolaridan qutulasiz. Shuningdek, soda teri va ko‘z uchun zararsiz, shu sababli sodani cho‘milayotgan hovuzga sepishdan qo‘rqmang.
• 10. Soda olovni zumda o‘chiradi. Shuning uchun uni doim gap pechi oldida saqlang. Biror narsani qovurayotganingizda yonib ketsa, bir hovuch sodani ustidan sepib yuboring.
• 11. Ozuqa sodasi teri bezovta bo‘lishida yordam beradi va hasharotlar chaqqanda ham qo‘l keladi. Chivin yoki pashsha chaqqanda suv va soda aralashmasidan bo‘tqa hosil qilib, saqqan yerlariga surtib chiqing. Ushbu vosita hatto ari chaqqanda ham yaxshi yordam beradi.