Mavzu: tuproqning morfologik tuzilishi reja: I. Kirish

mAVZU:TUPROQning MORFOLOGIK tuzilishi
reja:

I.Kirish

II.Asosiy qism

2.1Tuproq profilining tuzilishi

2.2.Tuproq rangi va qalinligi

2.3.Tuproq strukturasi va mexanik tarkibi

2.4.Tuproq qovushmasi, yangi yaralmasi va qo`shilmasi

2.5Tuproq morfologik belgilarini o`rganishning tuproqshunoslikdagi ahmiyati

III.Xulosa

IV.Foydalanilgan adabiyotlar

I.Kirish

Tuproq va uning xossalari haqidagi dastlabki tushunchalar qadimgi davrlardan boshlab, dehqonchilik talablari asosida yuzaga kela boshladi. Bu Fan XIX asr oxirlarida rus olimlaridan V.V.Dokuchayev, P.A.Kostichev, N.N.Sibirsev, V.P.Vilyams g‘oyalari tufayli shakllandi va rivojlandi. V.V.Dokuchayev birinchi bо‘lib tuproqning paydo bо‘lish omillari tо‘g‘risidagi ilmiy nazariyani yaratdi va tuproq tushunchasiga ta’rif berib, tuproq deganda, suv, havo hamda tirik va о‘lik organizmlar ta’sirida tabiiy ravishda tog‘ jinslarining yuzasining tashqi gorizontlariga aytiladi. Tuproq о‘zining kelib chiqishi Bilan boshqa tabiiy jismlardan farq qiladi. V.V.Dokuchayev kо‘rsatilishicha, yer yuzidagi barcha tuproqlar mahalliy iqlim о‘simlik va hayvonot organizmlari, ona tog‘ jinslarining tarkibi va tuzilishi maydonning relyef iva biologik yoshi kabilarning murakkab ta’siri natijasida paydo bо‘lgan. Olimning tuproq kelib chiqishi yoki genezisi haqidagi g‘oyalari, fikrlari hozirgi zamon ilmiy qarashlarining asosini tashkil etadi. Tuproqshunoslik fanining asoschilaridan biri N.M.Sibirsev, V.V.Dokuchayevning tuproq haqidagi g‘oyalarini rivojlantirib tuproq haqidagi tushunchaga о‘zining ayrim fikrlarini kiritdi. Uning tuproqqa bergan ta’siri «Tabiiy tuproqlar deganda, qit’alarning yuza qismi hosillari yoki tog‘ jinslarining shunday tashqi gorizontlariga aytiladiki, undagi ekodinamik hodisalar, shu qatlamgacha kirib borpayotgan organizmlarning ta’siri yoki biosferaning tarkibiy qismlaridan yuzaga kelgan jarayonlarning о‘zaro birgalikdagi ta’siri tufayli kechadi. Tuproqning eng muhim xossasi-unumdorlik u tuproqning boshqa xususiyatlari kabi tuproq paydo bо‘ladigan va rivojlanadigan tabiiy muhit sharoitlari Bilan bevosita bog‘liq. Tuproq unumdorligini rivojlanishida tirik organizmlar, jumladan, yashil о‘simliklar va mikroorganizmlarning roli alohida ahamiyatga ega. Unumdorlik tuproqning о‘simliklarni turli oziq moddalar, suv, havo hamda issiqlik Bilan ta’minlash qobiliyatidir. Tuproqning tog‘ jinslaridan tubdan farq qiladigan shu sifat belgisi mashhur olim V.P.Vilyams о‘rgangan va u tuproqqa ta’rif berib, «Biz tuproq haqida gapirganda о‘simliklardan hosil olishni ta’minlaydigan, yer shari quruqlik qismining yuqori g‘ovak gorizontlarini tushunamiz». Unumdorlik xossasini yuzaga kelishi va rivojlanishi natijasida yer kishilarni zarur oziq-ovqat mahsulotlari va sanoatni xom Ashe Bilan ta’minlaydigan qishloq xо‘jalik ishlab chiqarishning asosiy vositasiga aylanadi. Tuproq о‘zining kelib chiqish mohiyati Bilan tabiatdagi murakkab biokos (organik va anorganik moddalardan iborat) jismdir. Shuning uchun ham tuproqshunoslik biologiya va geologiya fanlari orasidagi kompleks sintetik Fan bо‘lib, kо‘plab Yangi tabiiy fanlar (biogeokimyo, biogeosyonologiya, geobotanika, umumiy landshaftshunoslik va landshaftlar geokimyosi, tuproq mikrobiologiyasi va tuproq zoologiyasi, gruntshunoslik, ekologiya va biosfera) haqidagi ta’limotlarni shakllanishi va rivojlanishi tuproqshunoslik Bilan bevosita bog‘liq. Tuproqshunoslik qishloq xо‘jaligi, jumladan dehqonchilik va meliorasiya uchun kata ahamiyatga ega. Insoniyat uchun zarur mahsulotlarni 95% bevosita qishloq xо‘jaligida tuproqdan foydalanish natijasida olinadi. Lekin, yer fondining faqat 10- 11% dehqonchilikda foydalanishni e’tiborga olsak, tuproqshunoslik nafaqat qishloq xо‘jaligi uchun balki boshqa sohalarga ham zarurdir. Bu Fan о‘rmon va suv xо‘jaligi о‘tloqchilikda hamda yaylovlardan foydalanish, kommunal xо‘jaligi injenerlik va tranport qurilishida foydali qazilmalarni qidirib topishda medisina va veterinariyada, tabiatni muhofaza qilishda, gidrometrologiya radiasion ekologiya va umumiy ekologiya xizmati sohalarida nihoyatda zarurdir. Shuning uchun ham tuproqshunoslik fundamental tabiiy-tarixiy Fan jumlasiga kiradi.