Mədə və onikibarmaq bağırsağın xora xəstəliyi
Yüklə 133,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 28 noyabr 2008-ci il tarixli 28 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir
XORA XƏSTƏLİYİ ÜZRƏ KLİNİK PROTOKOL
Bakı - 2008
2 Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
54.132 M 45
M 45 Mədə və onikibarmaq bağırsağının xora xəstəliyi üzrə klinik protokol – 20 səh. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin səhiyyə islahatları çərçivəsində ictimai səhiyyə kadrlarının hazırlanması üzrə tədbirlər proqramı əsasında tərtib və çap olunmuşdur. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
3
Klinik protokolun redaktoru: C.Məmmədov – Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin direktoru
R.Ağayev – ATU-nun II Cərrahi xəstəlikləri kafedrasının professoru, t.e.d. A.Əhmədov – İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi tibb işçilərinin peşəkar hazırlığı şöbəsinin müdiri G.Hüseynova – İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi tibb işçilərinin peşəkar hazırlığı şöbəsinin həkim-metodisti L.Orucova – İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi tibb işçilərinin peşəkar hazırlığı şöbəsinin həkim-metodisti K.Süleymanova – Abt Associates, İlkin Səhiyyənin Gücləndirilməsi Layihəsi, həkim
B.Ağayev – M.Topçubaşov ad. Elmi Cərrahiyyə Mərkəzinin direktoru, akademik M.Kərimov – Səhiyyə Nazirliyinin baş cərrahı, t.e.d. Ə.Hidayətov – SN baş qastroenteroloqu, ATU-nun pediatriya fakültəsi Daxili xəstəliklər kafedrasının müdiri, ə.e.x., professor
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 4
Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal və ya randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT) alınmışdır Ib Sübutlar ən azı bir RKT-dən alınmışdır IIa Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqatdan alınmışdır IIb Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi- eksperimental tədqiqatdan alınmışdır
Sübutlar təsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli, korrelyasion tədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi) alınmışdır IV Sübutlar ekspertlərin rəyinə və ya klinik təcrübəyə əsaslanmışdır
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 5
Tövsiyənin etibarlılıq səviyyəsi Tövsiyənin əsaslandığı sübutların etibarlılıq dərəcəsi A •
RKT-lərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi, sistematik icmalı və ya nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv ehtimalı çox aşağı olan (++) irimiqyaslı RKT. •
B •
Kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqatların yüksək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud •
keyfiyyətli kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqat, yaxud •
sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) RKT. •
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa. C •
Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli və ya nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud •
edilə bilməyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan və ya yüksək olmayan (++ və ya +) RKT. •
D •
Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud •
Nəzarət edilməyən tədqiqat, yaxud •
Ekspertlərin rəyi. •
Yüksək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının göstəricisidir. •
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
6
nəzərdə tutulmuşdur.
Xora xəstəliyi kəskinləşmə və remissiya dövrlərinin əvəz olunması ilə gedən xronik residivverən xəstəlik olub, əsas əlaməti mədə və onikibarmaq bağırsaq divarında selikaltı qişaya nüfuz edən defektin (xoranın) əmələ gəlməsidir. Müxtəlif ölkələrdə xora xəstəliyinin yaşlı insanlar arasında
Həzm orqanları xəstəlikləri ilə əlaqədar stasionar müalicəsi alan pasiyentlər arasında, xora xəstəliyi təxminən xəstələrin 30- 35%-ində təyin edilir. Avropanın, Amerikanın və Asiyanın inkişaf etmiş ölkələrində yaşlı əhalinin 2-3%-ə qədəri xora xəstəliyindən əziyyət çəkir. Onikibarmaq bağırsaq xoraları mədə xoralarından 4 dəfə çox rast gəlinir. Duodenal xorası olan xəstələr arasında kişilər qadınlara nisbətən xeyli üstünlük təşkil edir, halbuki mədə xorası qadın və kişi pasiyentlər arasında təxminən eyni nisbətdə aşkar olunur. Xora xəstəliyinin
aydınlaşdırılmamışdır və hazırda o polietioloji xəstəlik hesab olunur. Xəstəliyin əmələ gəlməsində bir çox amillər rol oynayırlar. Etiopatogenetik amillər: ►
Helicobacter pylori-nin mövcud olması (onikibarmaq bağırsaq xorası olan xəstələrin 90-95%-də, mədə xorası olan pasiyentlərin 70-85%-də aşkar olunur); ►
mədə şirəsi sekresiyasının artması və selikli qişanın müdafiə amillərinin (mukoproteinlər, bikarbonatlar) aktivliyinin azalması (aqressiya və müdafiə amilləri arasındakı tarazlığın vaxtaşırı pozulması). Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 7
►
QSİP (qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar) və uzunmüddətli qəbulu mədənin selikli qişasının zədələnməsinə səbəb olan digər preparatların qəbul edilməsi; ►
içkilərdən sui-istifadə və s.); ►
psixoemosional gərginliklər (istirahət və yuxunun kifayət qədər olmaması, normalaşdırılmamış iş günü, stress vəziyyətləri), həddindən artıq fiziki gərginlik; ►
irsi və konstitusional amillər. XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFAT: K25 mədə xorası K26 onikibarmaq bağırsaq xorası Əlavə kodlarla: .0 – kəskin, qanaxma ilə; .1 – kəskin, deşilmə ilə; .2 – kəskin, qanaxma və deşilmə ilə; .3 – kəskin, qanaxma və deşilmə olmadan; .4 – xroniki və ya dəqiqləşdirilməmiş, qanaxma ilə; .5 – xroniki və ya dəqiqləşdirilməmiş, deşilmə ilə; .6 – xroniki və ya dəqiqləşdirilməmiş, qanaxma və deşilmə ilə; .7 – xroniki, qanaxma və ya deşilmə olmadan; .8 – dəqiqləşdirilməmiş kəskin və ya xroniki, qanaxma və ya deşilmə olmadan. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 8
XORA XƏSTƏLİYİNİN DİAQNOSTİKASI Şikayətlər: ►
Epiqastral və/və ya piloroduodenal nahiyədə bəzən döş qəfəsinin sol yarısına, onurğanın döş və bel hissələrinə yayılan yandırıcı lokal ağrı (göstərilən şikayətləri olan xəstələrin 50%-dən az olmayan hissəsində peptik xora diaqnozu təsdiq edilir). Ağrının intensivliyi, davametmə müddəti, baş vermə tezliyi müxtəlif ola bilər. ►
ezofagitin inkişafı mümkündür), turş gəyirmə (xəstələrin 50%-dən az olmayan hissəsində), qıcqırma (40-80%), ürəkbulanma, qusma (ağrıların zirvəsində), qəbizlik (50%). ►
Ağrı antasidlərin, antisekretor və spazmolitik preparatların təsirindən və ya qida qəbulundan sonra azalır. ►
lokalizasiyası ilə əlaqədardır. Ağrılar qida qəbulundan dərhal sonra (mədənin kardial və subkardial şöbələrinin xoraları zamanı), yeməkdən yarım saat-bir saat sonra (mədə cisminin xoraları zamanı) baş verir. Pilorik kanalın və soğanağın xoraları zamanı adətən gecikmiş ağrılar (qida qəbulundan 2-3 saat sonra), acqarına baş verən və qida qəbulundan sonra ötüb keçən acqarına ağrılar, həmçinin gecə ağrıları müşahidə olunur. ►
cür halların tezliyi 30%-ə çata bilər), bu zaman onun kəskinləşməsinin ilk əlaməti qanaxma olur. ►
pozğunluqların güclənməsi müşahidə olunur. ►
Xəstəliyin kəskinləşməsi zamanı çox vaxt arıqlama qeyd olunur, çünki iştahanın olmasına baxmayaraq, xəstələr ağrıların güclənməsindən ehtiyat edərək özlərinə yeməkdə məhdudiyyət qoyurlar (mədə xoraları üçün daha xarakterikdir). Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
9
►
nahiyədə ön qarın divarı əzələlərinin rezistentliyi ilə müşayiət edilən lokal ağrı aşkar olunur. ►
sıxdıqda, onurğanın sol və ya sağ tərəfində ağrı qeyd edilə bilər.
Laborator müayinələr: ►
Xora xəstəliyi zamanı səciyyəvi laborator əlamətlər yoxdur. ►
Xora qanaxmasını istisna etmək üçün aşağıdakı müayinələri aparmaq lazımdır:
qanın ümumi analizi nəcisin gizli qana görə analizi
Müalicə taktikasını müəyyən etmək üçün selikli qişada Helikobakteriyaların aşkar edilməsi müstəsna əhəmiyyətə malikdir. ►
qişadan götürülmüş bioptatda Helicobacter pylori-nin aşkar edilməsi:
Histoloji materialın morfoloji müayinəsi Biokimyəvi müayinə (bioptatda sürətli ureaza testinin aparılması) ►
Qeyri-invaziv testlər endoskopik müayinə aparılmadıqda yerinə yetirilir:
Seroloji müayinə üsulları – qanda HP-yə qarşı IgG anticisimlərin aşkar edilməsi (bu müayinənin nəticəsi yalnız aktiv infeksiya zamanı deyil, keçmişdə HP-nin eradikasiyası müalicəsini almış pasiyentlərdə də müsbət ola bilər)
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 10
Tənəffüs-ureaza testi – pasiyentin daxilə qəbul etdiyi 13 C və ya 14 C izotoplu sidik cövhəri preparatının Helicobacter pylori tərəfindən parçalanmasından sonra nəfəslə verilən havada nişanlanmış CO2 qazının səviyyəsinin müəyyən olunması
Nəcisdə HP antigeninin aşkar edilməsi İnstrumental müayinələr: ►
Qastroduodenoskopiya başlıca müayinə üsulu hesab olunur. Bu müayinə xora defektinin mövcudluğunu təsdiq edir, onun lokalizasiyasını, dərinliyini, formasını, ölçülərini dəqiqləşdirir, xoranın dibinin və kənarlarının vəziyyətini qiymətləndirməyə, selikli qişanın yanaşı dəyişikliklərini, qastroduodenal motorikanın pozulmasını aşkar etməyə imkan verir. Xora mədədə yerləşdikdə biopsiya edilir, HP- nin aşkar olunması və bədxassəli şişin istisna edilməsi üçün (xüsusilə qoca yaşlı xəstələrdə) götürülmüş materiallarda müayinələr aparılır. ►
əlaməti – selikli qişanın konturunda və ya relyefində “taxça” simptomu və xəstəliyin dolayı əlamətləri – mədə divarının xoraya nisbətən əks tərəfində “şəhadət barmağı” şəklində əzələ liflərinin yerli sirkulyar spazmı, selikli qişa büküşlərinin “taxça”ya konvergensiyası, mədə və onikibarmaq bağırsaq soğanağının çapıqlaşmış xora deformasiyası, acqarına hipersekresiya, qastroduodenal motorikanın pozulması aşkar olunur.
►
İlk növbədə mədə xərçənginin birincili xora forması ilə differensial diaqnoz aparmaq lazımdır. Xərçəngin bu forması müəyyən müddət xoşxassəli xora “maskası” altında davam edə bilər. Xoranın bədxassəli xarakterdə olmasını göstərən əlamətlərə onun böyük ölçüdə olması (xüsusilə gənc pasiyentlərdə), xora defektinin mədənin böyük əyriliyində yerləşməsi, EÇS-in yüksəlməsi, histaminə Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
11 davamlı axlorhidriya aiddir. Mədə xərçənginin xora forması zamanı rentgenoloji və endoskopik müayinədə kələ-kötür və qabarıq kənarları olan qeyri-düzgün formalı xora defekti aşkar edilir; xora ətrafında olan selikli qişa infiltrasiyaya uğramışdır, xora olan yerdə mədə divarı rigiddir. Xoranın bəd və ya xoşxassəli xüsusiyyəti haqqında son nəticə bioptatın histoloji müayinəsindən sonra verilir.
Ağırlaşma müşahidə edilməyən xəstələrdə əksər hallarda konservativ müalicə aparılır.
►
edildikdə, HP-nin eradikasiyası ►
Xəstəliyin əlamətlərinin qısa müddətdə ləğv edilməsi ►
Davamlı remissiyanın əldə olunması ►
Ağırlaşmaların inkişafının qarşısının alınması ►
Həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsi
prinsipləri:
► Mədə və onikibarmaq bağırsaq xoralarının müalicəsinə eyni yanaşma ►
Bazis antisekretor terapiyanın mütləq aparılması ►
Mədədaxili pH>3 səviyyəsini sutka ərzində 18 saata qədər saxlayan antisekretor preparatın seçilməsi (bu şərtə PNİ preparatları – omeprazol, lansoprazol, rabeprazol və s. – cavab verirlər) ►
təyin olunması ►
Ahıl və qoca yaşlı xəstələrdə qan təchizatını, regenerasiyanı və selikli baryerin müdafiə xüsusiyyətlərini yaxşılaşdıran Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 12 əlavə terapiyanın aparılması və xora əleyhinə olan vasitələrin adi dozalarının azaldılması.
►
Helicobacter pylori-nin aşkar edildiyi hallarda xoranın sağalması üçün HP-nin uğurlu eradikasiyasının aparılması kifayət edir. ►
HP-nin müvəffəqiyyətli eradikasiyası hər il xora xəstəliyinin residiv hallarını 95%-dən 5%-ə qədər azaldır (A). ►
HP-nin eradikasiya terapiyası antibakterial və antisekretor preparatların tətbiqindən ibarətdir (A). ►
vasitəsilə aparılır:
Proton nasosu inhibitorları (omeprazol, lansoprazol, rabeprazol və s.)
Antibiotik – amoksisillin, klaritromisin, tetrasiklin Antimikrob preparatı – metronidazol (trixopol)
Bismut preparatları ►
Əksər hallarda HP ilə əlaqəli xora xəstəliyində mədə turşuluğunun uzun müddətli azaldılması məqsədəuyğun deyil (B). ►
HP-nin eradikasiyasına 80%-dən artıq hallarda nail olmağa imkan verən, 7-14 gün müddətində tətbiq edilən sxem effektiv hesab olunur. ►
Antihelikobakter terapiyanın effektivliyi onikibarmaq bağırsaq xoralarında 4-6 həftədən sonra, mədə xoralarında isə 6-8 həftədən sonra yoxlanmalıdır (D). ►
Bu yoxlama tənəffüs testi və ya nəcisdə HP antigeninin müəyyən edilməsi, yaxud endoskopik müayinə vasitəsilə aparılır (A). Seroloji testlər yoxlama üçün əhəmiyyətsizdir. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
13 ► Antihelikobakter terapiyanın qeyri-effektivliyi zamanı eyni kurs təkrar təyin edilmir. ►
Antihelikobakter terapiya sxemlərinin əksəriyyətinə proton nasosunun inhibitorları daxildir, onlar mədə möhtəviyyatının pH-nı artıraraq HP-nin həyat fəaliyyəti üçün əlverişsiz şərait yaradır və bundan başqa bir çox antibakterial preparatların təsir gücünü artırırlar.
1. Proton nasosu inhibitorları – -
-
lansoprazol və ya -
rabeprazol 20 mq x gündə 2 dəfə 30 mq x gündə 2 dəfə 20 mq x gündə 2 dəfə 2. klaritromisin 500 mq x gündə 2 dəfə 3. amoksisillin və ya metronidazol* 1000 mq x gündə 2 dəfə
500 mq x gündə 2 dəfə *Hal-hazırda metronidazolu eradikasiyanın birinci sıra üçlü sxeminə daxil etmək tövsiyə olunmur, çünki metronidazola qarşı Helicobakter pylori-nin rezistentliyi çox sürətlə inkişaf edir (bu preparatı kvadroterapiya müalicəsi ehtimalı üçün ehtiyatda saxlamaq lazımdır).
► “Maastrixt-3, 2005” tövsiyələrinə görə 14 günlük eradikasiya kurslarının effektivliyi 7 günlük kurslardan 12% artıqdır. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 14
edilən ikinci sıra dördlü sxemi (kvadroterapiya) Preparatın adı Dozası 1. Proton nasosu inhibitorları – -
-
lansoprazol və ya -
rabeprazol 20 mq x gündə 2 dəfə 30 mq x gündə 2 dəfə 20 mq x gündə 2 dəfə 2. Bismut preparatları – -
120 mq x gündə 4 dəfə 3. Metronidazol 500 mq x gündə 3 dəfə 4. Amoksisillin və ya tetrasiklin 1000 mq x gündə 2 dəfə
500 mq x gündə 4 dəfə ►
Birinci və ikinci sıra müalicə sxemləri effekt vermədikdə, “Maastrixt-3, 2005” tövsiyələrinə görə 14 gün ərzində amoksisillin (750 mq x gündə 4 dəfə), PNİ preparatları, rifabutin (300 mq/sut) və ya levofloksasin (500 mq/sut) kombinasiyası təyin olunur.
►
belə halda antihelikobakter eradikasiya kursu təyin edilmir. ►
HP-mənfi xoralarda HP-müsbət xoralara nisbətən qanaxmalara daha çox təsadüf edilir. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 15
preparatlardan istifadə oluna bilər: Preparatın adı Dozası Proton nasosu inhibitorları – -
-
lansoprazol və ya -
rabeprazol və ya -
pantoprazol 20 mq x gündə 2 dəfə 30 mq x gündə 2 dəfə 20 mq x gündə 2 dəfə 40 mq x gündə 1 dəfə H 2 -reseptorların antaqonistləri – -
ranitidin və ya -
famotidin və ya -
ranitidin bismut sitrat
150 mq x gündə 2 dəfə 20 mq x gündə 2 dəfə 400 mq x gündə 2 dəfə Selikli qişanın qoruyucu preparatları – -
bismut trikalium disitrat (de-nol) və ya -
240 mq x gündə 2 dəfə
1 q x gündə 4 dəfə Sorulmayan antasid preparatlar – -
vikair (vikalin) və ya -
fosfalyugel və ya -
almagel və ya -
maaloks
standart dozalarda ►
Mədədə turşuluq səviyyəsinin yüksək olması hallarında PNİ preparatlarının təyin edilməsi daha effektivdir. ►
azaltmağa ehtiyac olmadıqda (xüsusilə ahıl və qoca yaşlı pasiyentlərin müalicəsində), H 2 -reseptorların antaqonistləri ilə sorulmayan antasid preparatların kombinasiyasından, yaxud selikli qişanın qoruyucu preparatlarından istifadə etmək olar. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
16 ► HP-neqativ (mənfi) xəstələrdə xora defektinin çapıqlaşmasına endoskopik nəzarət 2 həftə fasilələrlə aparıla bilər (2, 4, 6, 8 həftədə) ►
xorasının müalicəsi isə 6-8 həftə müddətində aparılır.
xoraların müalicəsi: ►
QSİP qəbulu nəticəsində əmələ gəlmiş simptomatik xoralar zamanı həmin preparatların qəbulu dayandırılmalıdır (B). ►
xəstəliyi olan) və QSİP qəbuluna ehtiyacı olan pasiyentlərdə mədənin selikli qişasını qoruyan preparatlar təyin edilir və ya siklo-oksigenaza-2 selektiv QSİP-in təyin edilməsi nəzərdən keçirilir (A). ►
HP-müsbət və ya HP-mənfi olmaqlarından asılı olaraq, yuxarıda göstərilmiş terapiya sxemləri əsasında aparılır.
►
Xora qanaxması xora xəstəliyi olan xəstələrin 15-20%- ində, çox vaxt mədədə yerləşən xoralar zamanı müşahidə olunur. 20-25% hallarda qanaxma xora xəstəliyinin ilk təzahürü olur. O, “qəhvə xıltı” şəklində qusma (hematemezis) və ya qara qatranabənzər nəcis (melena) ilə özünü büruzə verir. Massiv qanaxma zamanı və xlorid turşusunun sekresiyası aşağı olduqda, həmçinin xora mədənin kardial şöbəsində yerləşdikdə qusuntu kütləsində dəyişilməmiş qan qatışığı qeyd oluna bilər. Bəzən xora qanaxmasının klinik mənzərəsində ilk növbədə ümumi şikayətlər (zəiflik, huşun itirilməsi, arterial təzyiqin aşağı düşməsi, taxikardiya) önə çıxır, halbuki melena yalnız bir neçə saat keçdikdən sonra əmələ gələ bilər. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
17 ► Xoranın perforasiyası (deşilməsi) xora xəstəliyi olan xəstələrin 5-15%-ində, çox vaxt kişilərdə rast gəlinir. Həddindən artıq fiziki gərginlik, alkoqol qəbulu, artıq qidalanma onun əmələ gəlməsinə şərait yaradır. Bəzən perforasiya qəflətən, xora xəstəliyinin simptomsuz (“lal”) gedişi fonunda baş verir. Xoranın perforasiyası klinik olaraq epiqastral nahiyədə çox kəskin (“xəncərvari”) ağrılarla, kollaptoid vəziyyətin əmələ gəlməsi ilə təzahür edir. Xəstənin müayinəsi zamanı ön qarın divarı əzələlərinin “taxtavari” gərginliyi və qarnın palpasiyası zamanı kəskin ağrı, müsbət Şyotkin-Blümberq simptomu aşkar olunur. Perkussiyada qara ciyər kütlüyünün itməsi, rentgenoloji müayinədə qarın boşluğunda qara ciyər üstü sahədə sərbəst hava zolağının olması qeyd edilir. Bəzən aldadıcı yaxşılaşma dövründən sonra yayılmış peritonitin mənzərəsi inkişaf edə bilər. ►
Penetrasiya dedikdə mədə və ya onikibarmaq bağırsaq xorasının ətraf toxumalara –mədəaltı vəziyə, kiçik piyliyə, öd kisəsinə və s. nüfuz etməsi başa düşülür. Xoranın penetrasiyası zamanı qida qəbulu ilə əvvəl mövcud olan əlaqəsini itirmiş arasıkəsilməz ağrılar əmələ gəlir, bədən hərarəti yüksəlir, qan analizində EÇS-in artması aşkar olunur. Xoranın penetrasiya etməsi rentgenoloji və endoskopik olaraq təsdiq edilir. ►
onikibarmaq bağırsağın başlanğıc hissəsində yerləşən xoralar çapıqlaşdıqdan sonra formalaşır. Çox vaxt bu ağırlaşmanın əmələ gəlməsinə həmin nahiyədə deşilmiş xoranın tikilməsi əməliyyatı şərait yaradır. Mədə çıxacağının stenozunun daha səciyyəvi əlamətləri bir gün əvvəl yeyilmiş qida ilə qusma, həmçinin “lax” yumurta iyi verən gəyirmədir. Qarnın palpasiyası zamanı epiqastral nahiyədə “gecikmiş şappıltı küyü” aşkar etmək olur, bəzən mədənin peristaltikasını görmək mümkündür. Mədə çıxacağının dekompensasiya edilmiş stenozu zamanı xəstələr get-gedə üzülür, arıqlayır, buna elektrolit pozğunluqları əlavə olunur. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 18 Xora xəstəliyinin ağırlaşmalarına şübhə olduqda cərrahın konsultasiyası məsləhət görülür. Ağırlaşmaların cərrahi müalicəsi zamanı klinik situasiyadan asılı olaraq radikal və ya palliativ əməliyyatlar həyata keçirilir.
►
şöbələrinə hospitalizasiya edilir:
Xora xəstəliyinin kəskinləşməsi (onikibarmaq bağırsağın xora xəstəliyinin kəskinləşməsi dövründə 10 günlük, mədənin xora xəstəliyinin kəskinləşməsi dövründə 20-30 günlük stasionar müalicəsi məsləhət görülür)
Xoşxassəli xora ilə mədə xərçəngi arasında differensial diaqnozun aparılmasını tələb edən mədə yaralarının aşkar edilməsi
Yanaşı xəstəliklərlə müşayiət olunan xora xəstəliyi Anamnezdə, xüsusilə də mədənin sekretor funksiyasında azalma olan ahıl yaşlı xəstələrdə kəskinləşmə residivlərinin və ağırlaşmaların olması ►
ağırlaşmaları zamanı):
Diaqnozu qoyulmuş deşilmiş qastroduodenal xora Uğursuz konservativ müalicə fonunda qastroduodenal xoralardan qanaxma
Ağırlığından asılı olmayaraq anamnezdə təkrari qanaxmalar Xoranın perforasiyasından və onun tikilməsindən sonra xora xəstəliyinin residivi
Mədənin evakuator funksiyasının pozulması əlamətləri ilə piloroduodenal stenoz
Xoranın penetrasiyası ►
Onkoloji müayinə və müalicəyə göstərişlər: Xoranın maliqnizasiyasına şübhə olduqda və ya onun bədxassəliyə çevrilməsi elementlərinin aşkar edilməsi zamanı
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 19
1.
Franco Bazzoli, Emad El-Omar, David Graham, Richard Hunt, Theodore Rokkas, Nimish Vakil and Ernst Kuipers. Current concepts in the management of Helicobacter pylori infection - The Maastricht III Consensus Report. Gut published online 14 Dec 2006. 2.
M. Scheiman. Peptic ulcer disease. Guidelines for Clinical Care. University of Michigan Health System; updated May 2005. 3.
Talley NJ, Vakil N. Practice Parameters Committee of the American College of Gastroenterology. Guidelines for the management of dyspepsia. Am J Gastroenterol. 2005 Oct;100(10):2324-37. 4.
Dyspepsia: management of dyspepsia in adults in primary care. Developed by the Newcastle Guideline Development and Research Unit. Issue date: August 2004. 5.
Dyspepsia. A national clinical guideline. Edinburgh (Scotland): Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN); 2003 Mar. 27 p. (SIGN publication; no. 68). 6.
Caselli M, Parente F, Palli D, Covacci A, Alvisi V, Gasbarrini G, Bianchi Porro G; Cervia Working Group. "Cervia Working Group Report": guidelines on the diagnosis and treatment of Helicobacter pylori infection. Dig Liver Dis. 2001 Jan-Feb;33(1):75-80. 7.
use of consensus to develop guidelines for the management of Helicobacter pylori infection in primary care. European Society for Primary Care Gastroenterology. Fam Pract. 2000 Aug;17 Suppl 2:S21-6. Review 8.
infection and related gastrointestinal diseases. J Clin Gastroenterol. 2007 Jul;41(6):548-58. Review. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 20 9. Graham DY, Yamaoka Y. One- or two-week triple therapy for Helicobacter pylori: questions of efficacy and inclusion of a dual therapy treatment arm. Gut. 2007 Jul;56(7):1021- 3; author reply 1022-3. Review. 10.
gastroduodenal ulcer] Ugeskr Laeger. 2007 Apr 23;169(17):1551-5. Review. Danish. 11.
Delaney B, Howden CW, Orhewere M, Gisbert J, Sharma VK, Rostom A, Moayyedi P, Forman D. Systematic reviews of the clinical effectiveness and cost-effectiveness of proton pump inhibitors in acute upper gastrointestinal bleeding. Health Technol Assess. 2007 Dec;11(51):iii-iv, 1-164. Review. 12.
B.A.Ağayev “Cərrahi xəstəliklər” Bakı-2007. 13.
Ивашкин В. Т. Научно-практическое издание "Клинические рекомендации. Гастроэнтерология", 2006. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 21
Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinə göndərə bilərsiniz. Ünvan: Bakı, H.Zərdabi küç., 96 Tel: 431-60-88 Faks: 430-52-85 Email: office@isim.az
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Yüklə 133,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|