Mədəni plüralizm siyasəti Ə n vər q a fa r L i



Yüklə 61,28 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix04.12.2017
ölçüsü61,28 Kb.
#13856


Ə.QAFARLI: Multikulturalizm şəraitində Azərbaycan dövlətinin mədəniplüralizm siyasəti

Multikulturalizm şəraitində 

Azərbaycan dövlətinin 

mədəni plüralizm siyasəti

Ə n vər Q A FA R L I,

ETM Təfəkkiir Universitetinin professoru

Açar  sözlər:  multikulturalizm,  tolerantlıq,  nıədəniyyət,  dostluq,  qarşılıqlı 

əlaqələr,  din və etiqad azadlığı.



Ключевые  слова:  мультикультурализм,  толерантность,  культура, 

дружба,  взаимоотношение, свобода, религии и вероисповедание.



Keu  words:  multikulturalism, tolerance, culture,  frendship, mutual attitude, 

atheism and belief freedom.



Məqalədə  miiasir  dünyada  qloballaşma  dövriındə  multikulturalizm  siyasətinə 

biitiin  dövlətlərin  əm əl  etmələri  zəruriyyətindən  danışılır.  M ədaniyyəthrin  qarşılıq- 

lı  şəkildə  bir-birinə  niifuz  etntəsi,  zənginhşməsi,  inkişaf etnıəsi  vacib  təh b  kimi  irəli 

siiriilür.  Qeyd  olunur  ki,  dinindən,  əqidəsindən  asılı  olnıayaraq  xalqların  dostluq 

əlaqələrinin genişləndirilməsi,  dini abidəbrə  hörmət göstərilnıəsi,  insan  hüquqlarının 

birgə  miidafiəsi,  xalqların  mədəniyyat  və  iinsiyyət  dili sistemi azadlığı,  etiqad azadlığı 

multikulturalizm siyasətində əsas şərtlərdəndir.

M üəllif  Azərbaycan  dövlətinin  siyasətində  xalqlarnı  inteqrasiyasına  qarşılıqlı 

hörmət,  insani qanun  və qərarların  qəbul edilməsi,  respublikamızda yaşayan  m üxtəlif 

xalqların  dininə  aid  abidəbrin  bərpası  ulu  örıdərimiz  H.ƏIiyevin  siyasətində  üstün- 

lük təşkil etd'ıyini göstərir.  Bu siyasət ölkəmizə səfər edən görkənıli din xadimləri, xari- 

ci səfirlər və  diplomatlar tərəfindən yiıksək  qiymətləndirilir  və  başqa  ölkələrə  nümunə 

kinıi göstərüir.

X X   əsrin  sonu  -   X X I  əsrin  başlan- 

m unikasiya,  inform asiya,  ekologiya  və 

ğıcı  dünyada  qloballaşm a  prosesi  ilə 

sair  sahələrdə qlob allaşm a  sürətlə  gedir. 

yadda  qalacaq.  Bu  gün  dünyada  qlobal- 

D em o k ratiy an ın   qloballaşm ası,  onun 

laşm a  prosesi  sürətlə  gedir.  Bu,  zam a-  b ey n əlx alq  

m ünasib ətlərd ə 

getdikcə 

nın,  döv rü m ü zü n   g erçəkliyindən  irəli 

genişlənm əsi  tələb  ed ir  ki,  dünyanın 

gəlir.  İndi  iqtisadiyyat,  m aliyyə,  kom - 

ən  böyük  aparıcı  dövlətləri  və  xalqları




TƏFƏKKÜR //  №2(11) - 2 0 1 6 //

zəm an əm izd ə  in teqrasiya  sahəsində  si- 

y asətin   düzgün  aparılm asına,  m ultikul- 

tu ralizm in   tədricən  üm u m d ü n y a  prob- 

lem inə 

çevrilm əsinə, 

iqtisadiyyatın 

y en id ən   qu m lm asın a,  m əşğ u llu q   sahə- 

sində  böhranın  aradan  qaldırılm asına, 

şəhərlərin  seqredasiyasına,  təhsil  siste- 

m inə  yeni  bax ışların   zərurətə  çevrilm ə- 

sinə  diqqətlə  yanaşsınlar,  rasizm in təza- 

hürləri və digər p ro b lem lərin  həlli yolla- 

rını b irlikdə  gerçəkləşdirsinlər.

Ö tən  əsrin  60-cı  illərində  K anada- 

da  m eydana  gələn  m u ltik u ltu ralizm   te r­

m ini  az  sonra  dünyanm   b ir  sıra  ö lk ə b ri 

tərəfindən  qəbul  edilm iş  və  cəm iyyətdə 

vah id   m ədəni  m əkanı  ifadə  etm ək  üçün 

istifadə  olıınm ağa  başlanm ışdır.  M ulti- 

k u ltu ralizm in   xarakterik  xüsusiyyəti  to- 

leran tlıq d ır  (dözüm lülükdür).  M ədəniy- 

y ətlərin  assim ilyasiyasız -  yəni birləşm ə 

o lm adan   inteqrasiyasını  nəzərdə  tutan 

m ultikulturalizm  siy asətin in ü ç əsas prin- 

sipi  -   d övlətin  m ədəni  plü ralizm i  qəbul 

etm əsi  vətəndaş  cəm iy y ətin in   inkişafm - 

da  m üh ü m   am ildən,  m ədəni  qrupların 

so siallaşm asın a  m ane  olan  əngəllərin 

aradan  qaldırılm asm dan,  m ü asir dövrdə 

m ü x tə lif m əd əniy y ətlərin   dirçəlm əsi  və 

in k işafım n   dəstək lən m əsin d ən   ibarətdir 

(1). B u p rin sip lər m u ltik u ltu ralizm in  dar 

m ən ad a  qlob allaşm a  şəraitində  m ədəni 

dəy ərlərin   dem okratiyası  və  ya bərabər- 

h ü q u q lu lu ğ u n u   d ö v b t b r   qarşısm da  va- 

cib  tələb  kim i  səciyyələndirir.

B M T -nin  Ü m um i  insan  hüquqları 

b əy an n am əsin in   azad lıq   hüququ,  m il- 

liyyət  və  ünsiyyət  dili  sistem i  azadlığı,

etiqad  azad lığ ım   bəyan  etm əsinə  bax- 

m ayaraq  faktiki  olaraq  bu  h ü q u q lar  bir 

çox  hallarda  şifahi  b əy an n am ələrlə  ta- 

m am lam r.  Y əni  bu  hüquqlarm   olm ası- 

na  baxm ay araq   A vropa  d ö v b tb r i  bir 

sıra  m əm lək ətlərd ə  insan  hüquqlarının 

pozulm ası  hallarını  görm əzliyə  vurur, 

əvəzində  isə  assim ilyasiya  -   yəni  birləş- 

m ə  layihələri  irəli  sürürbr.  M əsələn,  İta- 

liya  m əktəblərində  xaç  gəzdirm ək  və 

yerləşdirm ək,  İsveçrədə  m inarələrin  ti- 

kilm əsinə,  m üxtəlif geyim   növbrinə,  dini 

simvollara,  küçədə  ibadət etm əyə,  ictimai 

yerlərdə  hicabla  gəzməyə,  bəzi  ölkələrdə 

ictimai  yerlərdə  baş  örtükbrinin  taxılma- 

sına və s.  qadağalar qoyulm uşdur (2).

Bu  gün  keçm işin   in c ik lik b rin in   şo- 

vinist,  m ilb tç i,  islam afob  tə s irb rin   ara­

dan  qaldırılm ası  üçü n   d ö v b tb r i n   tərki- 

binə  daxil  olan  bütün  xalqların  azad  in- 

k iş a f  etm ək  im kanm a  m alik   olm aları 

həyatım ızın  vacib tə b b in ə   çevrilir,  döv- 

b t   səviyyəsində  xalqların  inteqrasiyası, 

onların  qarşılıqlı  hörm ət,  etibar,  üm um i 

p ro b le m b rin  həlli zəm inində b irb ş d iril- 

m əsi  siyasətini  həyata  k eçirm ək   zərurə- 

tini,  zəm an əm izin   istək və  arzularm ı  re- 

allaşdırır.

X alq lar arasm da  sosial-m ədəni  dost- 

luq,  qardaşlıq  ə la q ə b rin in   qurulm ası, 

z id d iy y ə tb rin   aradan  q aldırılm ası,  qara 

q ü v v ə b rin  təh rik  e td ik b ri qarşıdurm ala- 

rın  aradan qaldırılm ası bütün d ö v b tb r i n  

siyasətində ü stü n lü k  təşkil  etm əlidir.  İn- 

sani  qan u n lar və  q ərarlar qəbul  olunm a- 

lı, o na ciddi əm əl edilm əlidir. Bu m ənada 

ulu  ön d ər H ey d ər  Ə liyevin  düşünülm üş

Ə.QAFARLI: Multikulturalizm şəraitində Azərbaycan dövlətinirı mədəniplüralizm siyasəti

d ö v b t  siyasəti  təqdirəlayiqdir.

X X   əsrin  sonlarında  S S R İ-nin  da- 

ğılm ası  prosesi  gedərkən  m ilb tb r a r a s ı 

m ü n a q işə b rin   baş  qaldırm ası,  d in b r- 

arası  z id d iy y ə tb rin   qızışdırılm ası  əley- 

hinə ulu  öndərin  çıxışları  və  m ətbuatda- 

kı  m ü sa h ib ə b ri  indi  də  о  dövrün 

ziyalılarınm   yaddaşındadır.  B e b   b ir və- 

ziyyətdə  əhalisi  bir  çox  m illət  və  xalq- 

lardan  ibarət  olan  A zərb ay can   üçün  ən 

optim al  yolun  tapılm asında,  A zərbay- 

canda  m ə d ən iy y ətb rara sı  və  d in b ra ra - 

sı  dialoqun  təşkil  edilm əsində  ulu  ön- 

dərin  m əqsəd y ö n lü   aydm   siyasəti  öz 

bəhrəsini  verdi.  Sosializm in  respubli- 

kada  hökm   sürdüyü  dövrdə  dağıdılm ış 

bir çox sinaqoq və k ils ə b rin  bərpa olun- 

m asına  başlanıldı.  1920-ci  ildən  bağ- 

lanm ış  və  70  il  ərzində  tam am ilə  dağıl- 

m aq üzrə  olan  kilsə rus  pro v aslav   icm a- 

sının  sərəncam ına  verildi.  H .Ə liyevin 

m əsləhəti  və  göstərişlərinə  əsasən  bir 

sıra  m ə b ə d b r  yenidən  b ə ıp a   olundu. 

Ə srin  sonlarm da yəhudi  m em arlıq  üslu- 

bunda  inşa  edilm iş  yeni  b ir  sinaqoq  bi- 

nası  y ə h u d ib rin   kom pakt yaşadığı  regi- 

onda istifadəyə verilm işdir.

A zərb ay can m  

üm um m illi 

lideri 

H .Ə liyevin  bu  m em arlıq  a b id ə b rin in , 



sinaqoq  və  k ils ə b rin   yenidən  qurulm a- 

sı  və  inşası  barədə  proqram   g ö stə rişb ri 

həm   də  ölkəm izə  səfər  edən  A vropa 

ö lk ə b rin in   n ü m ay ən d ələrin ə  olan  ehti- 

ram ın  əlam əti  idi.

2004-cü  il  iyun  ayının  22-də  B akı- 

da  B eynəlxalq  M ətbuat  M ərkəzində A l- 

m aniyanın  “F ridrix  N au m an ”  Fondu  və

A m erik a  Y əhudi  K om itəsi  tərəfindən 

təşkil  edilm iş  “C ənubi  Q afqazda  to- 

lerantlığın  form alaşd ırılm asın d a  İsla- 

m ın   ro lu”  sem inarında  çıxış  edən  A l- 

m an iy an m   A zərbaycandakı  fövqəladə 

v ə  səlahiyyətli  səfiri  K laus  Q revlix  de- 

m işd ir  ki,  “ D övlət  və  din  m ünasibətləri 

sahəsində  A zərbaycan  m odeli  başqa 

ö lk ə b rə   də  nüm unə  ola  b ib r.  D ini  to- 

leran tlıq   və  dözü m lü lü k   A zərbaycanın 

m alik  olduğu z ə n g in lik b rd ir”  (3).

A zərb ay canlıların   yü k sək   dini  dö- 

züm lü lü y ü   h aqqındakı  bu  fikri  R om a 

p atriarxı  I  V arfolem ey  də  2003-cü  ildə 

ö lkəm izə  səfər  edərkən  tə s d iq b d i  və 

bildirdi  ki,  “burada  dini  dözüm lülüyün 

səviyyəsindən  çox  m əm nun  qaldım .  Bu 

о  d em ək d ir  ki,  A zərb ay can d a  h ər  kəs 

öz  arzusuna  görə  dininə  etiqad  edə  və 

a y in b rin i  keçirə b i b r ” .

2004-cü  ildə  R om a  Papası  II  İohan 

P avel respublikam ıza səfər etdi. Papanm  

səfəri  böyük  əks-səda  doğurdu.  O nunla 

görüşdə A zərb ay can m   bütün  dini  icm a- 

larınm  n iim a y ə n d əb ri iştirak etdi.  R om a 

Papası  II  İohan P avel Q afqazdakı zorakı 

m ü n a q işə b rə   m ünasibətini  bildirərkən 

dedi:  “ Heç  kim   d in b rd ə n   x alq lar  ara- 

sında  sosio-m ədəni  dostluq,  qardaşlıq 

ə la q ə b rin in   quru lm asın ın   ziddinə  o la­

raq  qara  q ü v v ə b rin   qızışdırdıqları  qar- 

şıdurm alara  yol  verm əm əli,  bu  bütün 

d ö v b tb r i n   siyasətində  üstünlük  təşkil 

etm əli,  insani  qan u n lar  və  qərarlara 

əm əl  olunm alıdır.  Bu  m ənada A zərbay- 

canın  düşünülm üş  d ö v b t  siyasəti  təqdi- 

rə lay iq d ir” .

17

Mwrwl



PREZİOCNT KİTABXANASI


TƏFƏKKÜR // №2(11) -  2016 //

U lu  ön d ər  H .Ə liyev  öz  çıxışlarında 

nıilli  m ünasibətlərdən  danışarkən  xalq- 

ların  dostluğu  və  qardaşlığını  əsl  tərəq- 

qi  və  sülhün  m ö h k ə m b n d irilm əsi  am ili 

k im i  dəyərləndirirdi.  Bu  gün  A zərbay- 

can d a  200-dən  artıq  dini  icm a  qeydiy- 

y atd an   keçib.  Bu  m ü asir  dem okratik 

m üstəqil A zərb ay can d a dini  tolerantlığa 

p arlaq  sübutdur.

“A zərb ay can d a  bütün  dinlərin  nü- 

m ayəndələri  özlərini  rahat  hiss  ed ir” . 

A zərbaycan  R espublikasım n  Prezidenti 

İlham   Ə liyev  m üqəddəs  R am azan  ayı 

m ü n asib ətilə  verilən  iftar  m əclisində 

çıxış  edərkən  belə  dem işdir.  P rezident 

qeyd  etm işdir  ki,  A zərb ay can d a  islam  

m əd ən iy y ətin ə  və  islam   dininə  hörm ət 

və  ehtiram   bütü n   dig ər  dinlərə  ehti- 

ram la  m üşayiət  olunur.  “Ö z  dininə  e h ­

tiram   göstərən  insan  başqasınm   dininə 

də  ehtiram   göstərm əlidir.  Bu  artıq A zər- 

b ay can da  b ərq ərar  olm uş  yanaşm adır. 

Bu  gün  dini  x ad im lər  A zərbaycanda 

h ökm   sürən  dözü m lü lü k   və  tolerantlıq- 

dan bəhs  etdi.  Bu artıq  reallıq d ır və bəzi 

hallarda  bizim   təcrü b əm iz  dünya  m iq- 

y asın d a  öyrənilir.  M ən  çox  şadam   ki, 

d özüm lülük,  dini  to leran tlıq   artıq  A zər-

baycanda  b ərq ərar  olm uş  anlayışlardır. 

Bu  sadəcə  şü ar  deyil,  b izim   həyat  tər- 

zim izd ir”-  deyə  Prezident bildirm işdir.

A zərbaycan  R espublikasının  P rezi­

denti  İlham   Ə liyev  dem işdir:  A zərbay- 

canda  dini  abidələrə  m ü n asib ət  din  və 

dövlət  arasm d a  m ü n a sib ə tb rin   təzahü- 

rüdür: A zərb ay can d a d ö v b t yalnız  m əs- 

c id b ri  və  islam   dininə  aid  olan  digər 

abidələri  tikib  b ərp a etmir.  E yni  zam an- 

da  digər  dinlərə  aid  m əb əd lər  də  təm ir 

və  inşa  edilir.  A zərb ay can d a  b u   sahədə 

g ö rü b n   i ş b r  çox yüksək  səviyyədədir.

M ultik u ltu ralizm   nisbətən  yeni  an- 

layış  olsa  da,  bu  A zərb ay can d a  əsrlər 

boy u   m övcud  olub  və  bu  gün  də  m öh- 

kəm lənm əkdədir.  X alq ım ız  zam an-za- 

m an  m ü x tə lif dövrlərdə,  m ü x tə lif  icti- 

m ai-siyasi 

quruluşlarda 

yaşam asına 

b axm ayaraq  m ultikulturalizm in  tələb- 

b r in ə   əm əl  edib.  Sevindirici  hald ır  ki, 

m üstəq illik   dövründə  də  əvvəlki  ənə- 

n ə b r   in k işa f  etdirilib.  B u  hal  bizim  

uğurlu  inkişafım ızı  gücləndirən,  m ulti- 

kultu ralizm ə 

m ünasibətim izi 

təsdiq 


edən,  bu  sahədə  ulu  öndərin  siyasətini 

uğurla  davam   etdirən  sevindirici  am il- 

b rd ir.

Ədəbiyyat:

1.  M əm m əd  Ə liyev.  M ultikulturalizm   şəraitində  d in b ra ra s ı  dialoq.  B akufo- 

rum .az.  11  oktyabr 2 0 1 1-ci  il.

2.  “A zərbaycan m u ltik u ltu ralizm in in   ədəbi-bədii  q ay n aq ları” .  B akı,  2016.

3.  “A zərb ay can   m u ltik u ltu ralizm in in   elm i-fəlsəfi  və  ictim ai-publisistik  qay- 

n aq ları”  (Ə lyazm ası  hüququnda).

18

Ə.QAFARLI: Multikulturalizm şəraitində Azərbaycan dövlətinin mədəni plüralizm siyasəti

Анвар  Гафарлы

Политика  культурного плюрализма Азербайджанского  государства  в 

условиях мультикультурализма

Резюме

Статье  посвешена  необходимости  следования  всеми  государствами  политики 

мультикультурализма  в  период  глобализации  в  современном  мире.  Одним  из 

основных  требований  является  взаимовлияние,  расширение  и  развитие различных 

культур.  Отмечается, что расширение дружеских связей между народами, уважение 

к  религиозным  памятникам,  совместная  защита  прав  человека,  культуры  народов 

и  свободы  системы  языка  общения,  независимо  от  религии  и  убеждений  является 

главным условием  в  политике мультикультурализма.

Политика азербайджанского государства по взаимному уважению  к  интеграции 

народов,  принятию  гуманных  законов  и  решений,  восстановлению  религиозных 

памятников различных народов, проживающих в нашей республике, превалировали 

в политике общенационального лидера Азербайджана Гейдара Алиева. Эта политика 

высоко оценена и показана в качестве примера для других стран со стороны  видных 

религиозных  деятелей,  иностранных  послов  и  дипломатов,  посетивших  нашу 

страну.

A nvar G afarli

Politics  o f m odern  pluralism   o f the Azerbaijan 

governm ent in  condition  m ulticulturalism

Sum m ary

It is being  spoken  about policy o f multiculturalism  and to follow  in the article.

At the  same time it  is  spoken about mutual culture.

It  is  spoken  about the  mutual  defence o f people  s  social  low and the  freedom  system 

o f human s intercourse.

It is prefered H.Aliyev s policy the rebuilding the monuments  and the different peop­

le s atheism.

This  policy  is  appreciated  by  different  countries  diplomats,  different  councils  and  is 



shown to the different foreign  countries and to people s as a model.

M əq alə  red ak siyaya  daxil  olm uşd u r:  06.05 .2 0 1 6  

T ək ra r işlən m əy ə  gö n d ərilm işd ir:  0 9 .0 5 .2 0 1 6  

Ç ap  üçün  q əb u l  olun m u şd u r:  2 7 .0 5 .2 0 1 6

19

Yüklə 61,28 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə