Microsoft Word 013 t?z? yoxlanilan Kitab-Huquqi t?f?kkurun sosial detertminantlar? v? huquqi d?rketm?nin metodlar?doc
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.1. Hüquqi təfəkkürün əxlaqi münasibətlərdən irəli gələn sosial determinantları 1.2. Hüquqi təfəkkürün dini münasibətlərdən irəli gələn
- 1.4. Hüquqi təfəkkürün siyasi münasibətlərdən irəli gələn sosial determinanantları 1.5. Azərbaycanda müstəqil dövlətçilik siyasəti
- Nəticə İstifadə edilmiş ədəbiyyat
| 3 MÜNDƏRİCAT Ön söz Giriş I FƏSİL. HÜQUQİ TƏFƏKKÜRÜN SOSİAL DETER- MİNANTLARI 1.1. Hüquqi təfəkkürün əxlaqi münasibətlərdən irəli gələn sosial determinantları 1.2. Hüquqi təfəkkürün dini münasibətlərdən irəli gələn sosial determinantları 1.3. Hüquqi təfəkkürün iqtisadi münasibətlərdən irəli gələn sosial детерминантлары 1.4. Hüquqi təfəkkürün siyasi münasibətlərdən irəli gələn sosial determinanantları 1.5. Azərbaycanda müstəqil dövlətçilik siyasəti II FƏSİL. Hüquqi dərketmənin metodları 2.1. Metod anlayışı 2.2. Elmi və məntiqi metodlar 2.3. Elmi idrakın formaları Nəticə İstifadə edilmiş ədəbiyyat 4 Ön söz Müasir dövrdə ictimai dəyişikliklərin getditi şəraitdə hüquq elminin inkişaf tarixi zərurətə çevrilmişdir. Odur ki, hüquq nəzəriyyəsi və fəlsəfəsi qarşısında mühüm vəzifələr durur: ictimai münasibətlərin obyektiv inkişafını ümumi- ləşdirmək, nəzəri və fəlsəfi bəximdan yeni anlayış, ideyalar işləyib hazirlamaq, hüququn və dünyagörüşün inkişaf perspektivlərini müəyyənləşdirmək və s. Bu problemlərin sırasında hüquqi təfəkkür xüsusilə seçilir. Müəllif hüquq ədəbiyyatında demək olar ki, işlənməmiş, lakin öyrənilməşi zəruri xarakter daşıyan bir problemə müraciət etmişdir. Məqsəd düzgün seçilmişdir: yəni müstəqil dövlət quruculuğunun formalaşması və möhkəm- lənməsi hər şeydən əvvəl hüquqi təfəkkürdə baş verən dəyişikliklərdən asılıdır. Bu baximdan hüquqi təfəkkür proble- minin araşdırılması elmi- nəzəri və praktiki əhəmiyyət daşıyır. Elmi tədqiqat işində hüquqi təfəkkürün əxlaqi, dini, iqtisadi və siyasi determinantları araşdırılır, hüquqi dərketmə- nin metodları təhlil edilmişdur. Müəllif problemin qoyuluşuna və onun həllinə özünəməxsus və orjinal yanaşmışdır. Odur ki, F. Nəbiyevin “Hüquqi təfəkkür: sosial determi- nantları və dərketmə metodları” adlı monoqrafiyasını hüquq elminə, yek öncə hüquq nəzəriyyəsinə bir tövhə kimi qiymətləndirmək olar. Əbülfəz Hüseynov Hüquq elmləri doktoru 5 …Йох, мян щечям, Мян йаланам. Китаб - китаб сюзляримин Мцяллифи - мяним Анам !.. Б.Ващабзадя. Giriş İnsan fəaliyyətini müəyyən edən hüquqi təfəkkür ziddiy- yətlərin həlli üçün lazımdır. İnsan bir subyekt olaraq həmin ziddiyyətləri həll edir. Materializmə görə bütün hüquqi problemlər materiyanın şüuru müəyyənləşdirməsi müstəvisində həll edilir. Materiya, o cümlədən məhsuldar qüvvələr cəmiyyətdə mövcud olan bütün sosial- hüquqi sistemləri determinasiya etsə də, bunu mütləqləşdirmək olmaz. Aydındır ki, hər bir sosial- hüquqi sistemin əsas elementi kimi insan çıxış edir və məlum olduğu kimi şəxsiyyət bioloji və ruhi-mənəvi başlanğıclara malikdir. Misal üçün hissi idrak prosesində duyğunun yaranmasının səbəbi xarici mühitdən hiss orqanlarımıza təsir edən informasiyalardır. Duyğu idrak prosesinin fəaliyyəti üçün material verir. Ona görə də duyğu idrak prosesi üçün səbəb rolunu oynayır. Determinizm səbəb və nəticə arasında üzvü surətdə möhkəmlənən bir əlaqə hesab olunur. Səbəb, yəni, determinizm həmişə nəticədən əvvəl əmələ gəlir. Bəzən elə olur ki, hər hansı hadisə əvvəl, digəri isə ondan sonra yaranır. Bu o demək deyil ki, birinci hadisə səbəb, digəri isə nəticədir. Nəzərə almaq lazımdır ki, səbəb və nəticə əlaqəsi çoxcəhətli prosesdir. Bildiyimiz kimi xarici aləmlə əlaqədə olan insan olmadan qavrayış, təsəvvür, hafizə, təxəyyül, eləcə də təfəkkürdən danışmaq mümkün deyildir. Belə psixi proseslərdə hər hansı biri səbəb, digəri isə nəticə rolunu oynayır. Beynimizdə baş verən hüquqi təfəkkür formalarının, yəni anlayış, hökm və əqli nəticənin bir-biri ilə dialektik əlaqədə 6 olması determinizm prinsipinə əsaslanır. Bütün bunlara görə qeyd etmək olar ki, qıcıqlanmanı, hər hansı informasiyanın alınmasını, inikasın səbəblərini obyektiv aləmdə axtarmaq lazımdır. Beyində əmələ gələn proseslər determinizm prinsipinə uyğun olaraq təhlil, tərkib, ümumiləşdirmə, abstraksiya kimi ardıcıl əməliyyatlarla həyata keçirilir. Təcrübədə qazanılan bilik sayəsində insan cisim və hadisələri qavrayıb təsəvvür edir, sonra onların mahiyyətini, daxili əlaqə və vasitələrini dərk edə bilir. İnsanlara tam və dərindən qavramaq imkanını verən abstrakt hüquqi təfəkkürün əsasını təşkil edən idrak prosesinin nəticələri ümumiləşdirilərək anlayış və qanunlar şəklində ifadə edilir. İnsanlar nitq vasitəsi ilə obyektiv aləmdə ümumiləşdirmələr aparır, abstrakt anlayışlar müəyyən edir. İnsan hər hansı bir fəaliyyətlə məşğul olmazdan əvvəl daxili nitq prosesinə müraciət edir, yəni fikirləşir, götür-qoy edir. Hüquqi təfəkkür nitq materialı əsasında mövcud olur, yəni maddiləşir. Anlayış dünyada olan cism və hadisələrin ən mühüm əlamətlərinin beynimizdə inikasıdır. Anlayış beynin, yəni materiyanın ən yüksək məhsuludur. Anlayış vasitəsi ilə təcrübənin verdiyi məlumat fikrən ümumiləşdirilir. Obyektiv aləmin cism və hadisələrinin ümumi və mühüm əlamətlərini ifadə edən anlayış insanın əməli fəaliyyəti nəticəsində yaranır və idrakın daha da dərinləşməsi üçün bir vasitə olur. Anlayışlar vasitəsi ilə biz obyektiv aləmi dərk edə bilirik. Eyni zamanda insanlar müəyyən anlayışlar vasitəsi ilə bir-birini dinləyir, başa düşür və fikir mübadiləsi edirlər. İnsanlar müəyyən qaydalar əsasında sözün təsir və əhatə dairəsindən istifadə etməklə fərdi və ictimai həyat təcrübəsində qazandıqları nailiyyətləri qoruyub saxlayır. Hüquqi təfəkkürün formalarından biri olan hökm anlayışdan fərqli olaraq cism və hadisələrin bir-biri ilə əlaqə və münasibətlərini müəyyən edir. Hökm- başqa sözlə cism və hadisələr haqqında qeyd elilən fikrin təsdiq və ya inkar formasıdır. Obyektiv əhəmiyyət kəsb edən hər bir qanun hökm Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|