Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/76
tarix14.01.2018
ölçüsü5,01 Kb.
#20629
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   76


   
Mövzu 1 
 
FÖVQƏLADƏ HALLARIN (FH) TƏSNİFATI. 
 
Fövqəladə  hadisə  –  insan  təlafatına,  insanların  səhhətinə  və  ya  ətraf  mühitə  ziyan 
vurulmasına, əhəmiyyətli maddi itkilərə və insanların həyat fəaliyyəti şəraitinin pozulmasına 
səbəb  ola  biləcək  və  ya  səbəb  olmuş  hərbi  əməliyyatlar,  qəza,  təbii  və  ya  digər  fəlakətlər 
nəticəsində müəyyən ərazidə yaranmış vəziyyətdir.  
 
Fövqəladə  hal    və  onun  növləri  (miqyasına,  baş  vermə  sahələrinə,  mənsubiyyətinə 
görə) 
 
Miqyasına görə fövqəladə halların təsnifatı 
 
Lokal (qismi) - hadisələr iş yerindən, iş sahəsindən, mənzildən kənara yayılmır.  
Obyekt  miqyaslı  (səciyyəli)  -    hadisələr  sənaye  obyektində,  bina  və  ya  qurğu 
hüdudlarında məhdudlaşır.  
Yerli  -  hadisələr  ancaq  yaşayış  məntəqəsinin,  təkcə  bir  şəhərin  və  ya  kənd  təsərrüfatı 
müəssisəsinin ərazisində özünü göstərir.  
Regional  -  fövqəladə  hadisə  bir  neçə  sənaye  və  ya  kənd  təsərrüfatı  rayonlarını, 
bütünlüklə şəhəri və onun ətraflarını əhatə edir.  
Milli  -  miqyaslı  fövqəladə  hadisələr  respublikanın  xeyli  ərazilərini  əhatə  edir,  lakin 
dövlətin inzibati sərhədlərindən kənara çıxmayan hadisələrə deyilir.  
Qlobal  -  hadisələr  isə  bir  ölkənin  ərazisində  məhdudlaşmır  və  qonşu  dövlətlərin 
ə
razilərinə də yayılır.  
 
Fövqəladə halların baş vermə sahələrinə görə təsnifatı   
1)
  Təbii xarakterli  fövqəladə hallar; 
2)
  Texnogen xarakterli  fövqəladə hallar; 
3)
  Ekoloji xarakterli  fövqəladə hallar; 
4)
  Sosial-siyasi və hərbi siyasi xarakterli hallar.  
 
 
 
 
 
 
 
 


 
 
 
Təbii xarakterli  fövqəladə vəziyyətlər 
Təbii fəlakətlər – insan iradəsinə tabe olmayan, təbiət qüvvələrinin hərəkəti nəticəsində 
qəflətən  baş  verən,  çoxsaylı  insan  itkisi,  böyük  maddi  zərər  və  başqa  ağır  nəticələrə  səbəb 
olan faciəli təbii təzahür və ya proseslərdir.  
Təbii fəlakətlərə zəlzələlər, vulkan püskürmələri, sellər, sürüşmələr, uçqunlar, daşqınlar, 
quraqlıqlar,  qasırğalar,  tufanlar,  qar  basqınları  və  uçqunları,  uzun  müddətli  güclü  yağışlar, 
güclü  davamlı  şaxtalar,  genişmiqyaslı  meşə  və  torf  yanğınları aiddir.  Bura həm  də  1974-ci 
ildə  Venesuella  Konfransında  epidemiyalar,  epizootiyalar,  epifitotiyalar,  meşə  və  kənd 
təsərrüfatı zərərvericilərin kütləvi yayılması da daxil edilmişdir. 
 
Təbii fəlakətlər davametmə müddətinə görə iki cür olur: 
1)
  qəflətən baş verənlər (zəlzələlər, qasırğalar, tornadolar); 
2)
   uzunmüddətli davam edənlər (epidemiyalar, daşqınlar, epizootiyalar və s.) 
 
Təbii fəlakətlərin yaranma səbəbləri 
 
Təbii fəlakətlər yaranma səbəblərinə görə də iki cür olurlar:  
1)
  təbii amillərlə bağlı olanlar (vulkan püskürməsi, dəniz səviyyəsinin güclü ləngəri, 
güclü daşqınlar, qasırğalar, güclü hərarətli hava, buzlaşma və s.). Bunlar əsasən maddələrin 
sürətli  yer  dəyişməsi  (zəlzələ  və  sürüşmələr),  yerdaxili  enerjinin  üzə  çıxması  (vulkanlar), 
çaylarda, göllərdə, dənizlərdə suyun səviyyəsinin qalxması (daşqınlar, sunamilər), qeyri-adi 
güclü küləyin təsiri (qasırğa, urağan, tornadolar). 
2)
  antropogen amillərlə bağlı olanlar (toz burulğanları, eroziya) 
Bir  çox  təbii  fəlakətlərin  yaranması  isə  həm  təbii,  həm  də  antropogen  amillərlə  bağlı 
olur (yanğınlar, torpağın eroziyası, uçqunlar və s.). 
 
 
Təbii xarakterli  fövqəladə hadisələr 
 
1)
  Geofiziki təhlükəli təzahürlər 
2)
  Geoloji təhlükəli təzahürlər (ekzogen geoloji təzahürlər):  
3)
  Meteoroloji və aqrometeoroloji təhlükəli təzahürlər:  
4)
  Dəniz hidroloji təhlükəli təzahürlər: 
5)
  Hidroloji təhlükəli təzahürlər: 
6)
  İnsanların infeksion (yoluxucu) xəstəlikləri:  
7)
  Kənd təsərrüfatı heyvanlarının yoluxucu xəstəlikləri: 
8)
  Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlik və zərərvericilərə məruz qalması:  
 
  


 
Təbii xarakterli  fövqəladə hadisələr 
 
1)
  Geofiziki təhlükəli təzahürlər:   
        1) zəlzələlər;  2) vulkan püskürmələri. 
 
2)
  Geoloji təhlükəli təzahürlər (ekzogen geoloji təzahürlər): 
1)
  sürüşmələr;   2) sellər;   3) qar uçqunları. 
 
3)  Meteoroloji və aqrometeoroloji təhlükəli təzahürlər:  
- tufanlar (9-10 bal);  
- qasırğalar (12-15 bal);  
- iri həcmli dolu;  
 
4)Dəniz hidroloji təhlükəli təzahürlər:  
- tayfunlar;  
- sunamilər (qravitasiyalı dəniz dalğaları);  
- güclü dalğalar (5 bal və daha yüksək);  
- dəniz səviyyəsinin güclü ləngəri;  
- erkən buz örtüyü və ya hərəkətsiz qalın buz qatı;  
- gəmi və liman tikililərinin buzlaşması;  
- sahil buzlarının qopması.  
 
5) Hidroloji təhlükəli təzahürlər:  
- suların yüksək səviyyəsi (daşqın, subasma);  
- yeraltı suların daşqınları (əsasən buzlar əriyən vaxt);  
- yağış daşqınları;  
- maneə və əngəllər (çay mənsəbində xırda buzların toplaşaraq sıxlıq yaratması);  
- suyun aşağı səviyyəsi;  
 
6) İnsanların infeksion (yoluxucu) xəstəlikləri: 
- epidemiyalar (insanların kütləvi şəkildə yoluxucu xəstəliklərə tutulması);  
- ekzotik və xüsusi təhlükəli yoluxucu xəstəliklərin tək-tək təsadüf edilən halları.  
 
7) Kənd təsərrüfatı heyvanlarının yoluxucu xəstəlikləri: 
    - epizootiya (heyvanların yoluxucu xəstəliklərinin geniş yayılması);  
    - enzootiya (müəyyən ərazidə heyvanlar arasında epidemiya);  
 
8) Kənd təsərrüfatı bitkilərinin xəstəlik və zərərvericilərə məruz qalması:  
   - inkişaf edən epifitotiya (bitkilərin kütləvi xəstəlikləri);  
   - bitki zərərvericilərinin kütləvi yayılması. 
Geofiziki təhlükəli təzahürlər:  


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   76




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə