Microsoft Word 1 Xocali Yaqub m-son doc

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
AZƏRBAYCAN 
 XALQINA QARŞI 1918‐ci il 
SOYQIRIMLARI 
 
 
 
AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu və  
Azərbaycan Respublikası Hərbi Prokurorlugunun birgə layihəsi
 
 
 
 
 
 
 
 
BAKI‐2016 

---

 
AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu  
Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur 
 
Layihə müəllifləri: 
Yaqub Mahmudov 
     
 
 
Əməkdar elm xadimi, AMEA‐nın müxbir üzvü,  
  
 
 
Dövlət Mükafatı Laureatı 
 
 
 
  Xanlar Vəliyev 
 
 
  Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun müavini ‐  
 
 
  Azərbaycan Respublikasının Hərbi prokuroru,  
 
 
  əməkdar hüquqşünas, hüquq üzrə fəlsəfə doktoru 
Elmi redaktor və  
Ön sözün müəllifi:  
 Yaqub Mahmudov 
     
 
 
Əməkdar elm xadimi, AMEA‐nın müxbir üzvü,  
  
 
 
Dövlət Mükafatı Laureatı 
 
Redaksiya heyəti: 
 
АМЕА-нын мцхбир цзвц, Ямякдар елм хадими, 
Dövlət Mükafatı Laureatı Йагуб Мащмудов,  
Azərbaycan Respublikası Baş prokurorunun müavini ‐ 
Azərbaycan Respublikasının Hərbi prokuroru, 
 
əməkdar hüquqşünas, h.ü.f.d. Xanlar Vəliyev, 
t.ü.f.d. 
 Ъəbi Бящрамов, , t.ü.f.d.  Гasım Щаъыйев, 
t.ü.f.d. Nazim Mustafa, t.ü.f.d. Güntəkin Nəcəfli, t.ü.f.d.  Vaqif Abışov,  
t.ü.f.d.  Natiq Məmmədzadə, t.ü.f.d.  Kamran İsmayılov,  
t.ü.f.d.  İlqar Niftəliyev,  t.ü.f.d.  Nigar Gözəlova,  
r.ü.f.d. Mehri Xanbabayeva (texniki redaktor) 
 
AZƏRBAYCAN XALQINA QARŞI 1918‐ci il SOYQIRIMLARI
. 
Bakı: Azərbaycan Tarix iləri İctimai Birliyi, 2016, ‐ 408 s. 
  
 
ISBN  978‐9952‐8024‐3‐6 
 
 
© AMEA Tarix İnstitutu, 2016 
© Azərbaycan Tarixçiləri İctimai Birliyi, 2016
 
ç

---

1918-ci ilin mart-iyul aylar
ı
nda erməni 
quldur dəstələri Azərbaycan
ı
n demək olar 
ki,  bütün  ərazilərində  dinc  əhaliyə  qarş
ı
 
soyq
ı
r
ı
m
ı
  törətmişlər.  Beş  ay  ərzində  50 
mindən çox soydaş
ı
m
ı
z erməni faşizminin 
qurban
ı
 olmuşdur. Bak
ı
da, Quba qəzas
ı
n-
da,  Şamax
ı
da,  Qusarda,  İrəvanda,  Naxç
ı-
vanda,  Zəngəzurda,  Qarabağda,  Lənkə-
randa,  demək  olar  ki,  bütün  Azərbaycan 
torpaqlar
ı
nda bizə qarş
ı
 soyq
ı
r
ı
m
ı
 törədil-
mişdir. 
İLHAM  ƏLİYEV 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

---

SOYQIRIMI CİNAYƏTİNİN QARŞISININ ALINMASI 
VƏ CƏZALANDIRILMASI HAQQINDA 
KONVENSİYA
(
9 dekabr 1948‐ci ildə BMT‐nin Baş Assambleyasının 
260 (III)A Qətnaməsi ilə qəbul olunub.
12 yanvar 1951‐ci ildə qüvvəyə minib)
Maddə 2
Bu  Konvensiyaya  müvafiq  olaraq  soyqırım  hər 
hansı milli, etnik, irqi və ya dini qrupun qismən və ya 
bütövlükdə məhv edilməsi məqsədilə törədilən aşağı-
dakı hərəkətlərdən biridir:
a) bu cür qrup üzvlərinin öldürülməsi;
b) bu cür qrup üzvlərinə ağır bədən xəsarətlərinin 
və yaxud əqli qabiliyyətinə ciddi zərər yetirilməsi;
c) qəsdən hər hansı bir qrupun tam və ya qismən 
fiziki məhvini nəzərdə tutan həyat şəraiti yaradılması;
d)  bu  cür  qrup  daxilində  doğumun  qarşısını 
almağa yönəlmiş tədbirlərin həyata keçirilməsi;
e) bir insan qrupuna mənsub olan uşaqların zorla 
başqa qrupa verilməsi.
  . . .
 

---

 
5
ЮН СЮЗ 
 
АЗЯРБАЙЪАН ХАЛГЫНА ГАРШЫ 1918-ЪИ ИЛ  
МАРТ СОЙГЫРЫМЫ 
 
Йагуб Мащмудов 
АМЕА-нын мцхбир цзвц
 
Ямякдар елм хадими,
 
Dövlət Mükafatı Laureatı 
 
Zəngin arxiv materiallarına  əsaslanan tədqiqatlar birmənalı 
şəkildə sübut edir ki, Birinci dünya müharibəsinin gedişində bütün 
Azərbaycan torpaqlarında, o cümlədən Cənubi Azərbaycanda, 
həmçinin  Şərqi Anadoluda türk-müsəlman  əhaliyə qarşı  dəhşətli 
soyqırımları həyata keçirilmişdir. 
Böyük dövlətlərdən, xüsusilə Rusiyadan hərtərəfli kömək 
alan erməni cəlladları Azərbaycan və  Şərqi Anadolu torpaqlarını 
aborigen türk-müsəlman  əhalidən təmizləyərək “Böyük Ermənis-
tan” dövləti yaratmağa cəhd göstərmişlər. 
Daşnaksütyun partiyası Bakı komitəsinin  üzvü, bolşevik  şi-
neli geyinmiş Stepan Şaumyanın başçılıq etdiyi daşnak-bolşevik 
rejiminin qabaqcadan düşünülərək planlı surətdə Bakıda və Bakı 
quberniyası ərazisində
 həyata keçirməyə başladığı soyqrımları 1918-
ci ilin 29 mayında İrəvan və ətrafındakı Azərbaycan torpaqlarında 
yaradılmış Ararat-Ermənistan Respublikası  tərəfindən daha 
amansızlıqla davam etdirilmişdir. 
Soyqrımları 1914-1918-ci illərdə bütün Azərbaycan torpaqla-
rını  və  Şərqi Anadolunu əhatə etmiş, yüz minlərlə dinc türk-
müsəlman əhali xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirilmişdir.      
1918-ъи илдя Азярбайъан халгына гаршы кцтляви сойгырымы ъина-
йяти  щяйата  кечирмиш «26 Бакы  комиссарлары»  адландырылан  ъинайят-
кар групун фяалиййяти иля баьлы Милли Елмляр Академийасынын Тарих 
Институтунда апарылмыш тядгигатлар нятиъясиндя чохсайлы йени фактлар 
ашкар олунмушдур. 
2009-ъу  илин  йанвар  айында Prezident İlham Əliyevin göstərişi 
ilə
 Бакы шящяринин Сащил баьындакы «26-лар»а мяхсус мязарлар шящяр 
гябристанлыьына кючцрцляркян мязарлыгда 26 дейил, 23 ъясядин галыьы 
ашкар  олундугдан  дярщал  сонра  Тарих  Институтунда  хцсуси  елми-
тядгигат групу йарадылмыш вя елми арашдырмалара башланылмышдыр. 

---