Microsoft Word Banklarda stress testlerin aparilmasi qaydalari docx
Yüklə 155,38 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyəti Protokol № _____ “___”___________2010-cu il
- Qaydalar
- Ümumi müddəalar
| “Dövlət qeydiyyatına alınmışdır” Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Qeydiyyat №_____ “___”___________2010-cu il Nazir müavini __________Toğrul Musayev “Təsdiq edilmişdir” Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının İdarə Heyəti Protokol № _____ “___”___________2010-cu il Mərkəzi Bankın sədri ________ Elman Rüstəmov
Qaydalar Bakı-2010
1. Ümumi müddəalar 1.1.
Bu Qaydalar “Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında” və “Banklar haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarına, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarına, habelə beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq hazırlanmışdır. 1.2.
Bu Qaydalar banklarda və xarici bankların yerli filiallarında (bundan sonra - banklar) stress testlərin aparılmasına dair minimum tələbləri müəyyən edir.
Anlayışlar 2.1.
Stress test – gözlənilməz, müstəsna, lakin mümkün şoklara bankın həssaslığının qiymətləndirilməsi alətidir. Beynəlxalq praktikada stress testlərin iki əsas növü mövcuddur: -
-
həssaslıq təhlilləri. 2.2.
Ssenari təhlili – eyni zamanda bir neçə risk faktorun dəyişməsinin bankın maliyyə durumuna təsirinin qiymətləndirilməsidir. 2.3.
Həssaslıq təhlili – hər hansı bir risk faktorunun dəyişməsinin bankın maliyyə durumuna təsirinin qiymətləndirilməsidir. 2.4.
Risk faktoru – bank daxili və bankdankənar, əvvəllər müşahidə olunmuş və ya bankın fəaliyyətinə potensial təsir edə biləcək, ölçülə bilən risklər üzrə faktorlardır.
3.1. Stress testlər istisna hallarda baş verə biləcək hadisələr üzrə risk faktorlarının dəyişməsinin bankın maliyyə durumuna potensial təsirinin
qiymətləndirilməsi üçün həyata keçirilir və bankın potensial zəif tərəflərini izləməyə, qiymətləndirməyə və zəruri preventiv tədbirləri müəyyən etməyə imkan verən risklərin risklərin idarə olunması mexanizminin elementlərindən biridir. Stress test çərçivəsində banklar kəskin zərərlərə gətirib çıxaran və risklərin idarə edilməsini çətinləşdirən hər bir risk faktorunu nəzərə almalıdır. Bu faktorlar bazar, kredit, likvidlik və digər risklərin komponentlərini özündə cəmləşdirir. 3.2.
-
bankın kapitalının şoklara dözümlüyü; -
şoklar nəticəsində bankın məruz qaldığı maksimum itki; -
bankın fəaliyyətində boşluqlar; -
müxtəlif risklərin qiymətləndirilməsi və onların qarşılıqlı əlaqəsi; -
bankın makro iqtisadi amillərdən asılılığı. Ssenari təhlili mümkün ekstremal hadisənin baş verməsi nəticəsində eyni zamanda bir neçə faktorun bankın maliyyə vəziyyətinə təsirini ölçür. Ssenari təhlilləri uzunmüddətli dövrləri əhatə edir. Həssaslıq təhlili yalnız bir faktorun dəyişməsinin bankın maliyyə durumuna təsirini ölçür. Ssenari təhlilindən fərqli olaraq həssaslıq təhlili daha qısamüddətli dövrü əhatə edir. 3.3.
Hər bir bankda stress testlərin həyata keçirilməsi üçün bankın həcmindən və onun fəaliyyət istiqamətlərinin mürəkkəbliyindən asılı olaraq stress test modeli hazırlanmalıdır. 3.4.
müəyyənləşdirilməsi üçün müxtəlif risk faktorlarının kombinasiyasına baxılmalı və onların bir-biri ilə əlaqəsi nəzərə alınmalıdır. Risk profillərinin müxtəlifliyi səbəbindən, habelə beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş stress testlərin keçirilməsi standartlarının olmaması ilə əlaqədar stress test modellərinin qurulması hər bir bankda ona uyğun olan şəkildə həyata keçirilməlidir. Banklar məqsədindən asılı olaraq şokların təhlili üçün həm həssaslıq həm də ssenari təhlillərini həyata keçirməlidirlər.
3.5.
Banklar ilkin olaraq stress testlərin həyata keçirilməsi üçün onlara təsir edə biləcək risk növlərini müəyyən etməli və müəyyən edilmiş hər bir risk və onun kateqoriyası üzrə stress testlər həyata keçirməlidir. 3.6.
makro və mikroiqtisadi risk hadisələri müəyyən edilməli, onların tarixi dinamikasına baxılmalı və bankın maliyyə hesabatlarının ətraflı təhlili həyata keçirilməlidir. Bu növ təhlillər həyata keçirildikdən sonra banka təsir edə biləcək şoklar müəyyən edilməlidir. Şoklar stress testin keçirilmə məqsədindən asılı olaraq müəyyən bir istiqamətdə və ya kompleks şəkildə ola bilər. 3.7.
Stress test proseslərində hadisələrin ekstremallıq və ehtimal kriteriyalarının əlaqəsi nəzərə alınmalıdır. Yəni, hər hansı bir risk faktorunun ekstremal həddə dəyişilməsi ehtimalı mümkün olmalıdır. Stress testlər hadisələrin baş vermə ehtimallarını müəyyən etmir. Bu səbəbdən ssenarilərin seçilməsi zamanı hadisələrin baş vermə ehtimallarının başa düşülməsi vacib şərtdir. 3.8.
mötəbərliyi və aktuallığı yoxlanılmalıdır. Bu zaman istifadə edilən hesabatların davamlıq və müqayisəlilik meyarlarına uyğunluğunun təmin edilməsi nəzərə alınmalıdır. 3.9.
Stress testdə qəbul edilmiş hər bir fərziyyə təhlil edilməli və əsaslandırılmalıdır. 3.10.
Stress testlər həyata keçirilərkən “ən pis”, “ən yaxşı” və “ehtimal olunan” ssenariləri tərtib olunmalı və fərziyyələr daxil olmaqla hər bir ssenari üçün ayrıca meyarlar və şoklar müəyyən edilməlidir. 3.11.
edilməsində yalnız keçmiş məlumatlara əsaslanmaq düzgün olmayan nəticələrə gətirib çıxara bilər. Bu səbəbdən stress testlərin hazırlanması zamanı bank tarixi ssenarilərdən başqa potensial riskləri və maksimal itkiləri nəzərə alan hipotetik ssenariləri də nəzərdən keçirməlidir. 3.12.
Bankın məruz qaldığı risk faktorlarının sayı həddən artıq çox olduqda bu faktorların arasından yalnız bankın fəaliyyətinə ciddi təsir edə biləcək əsas risk faktorları seçilməli və onların bankın maliyyə durumuna təsiri ölçülməlidir. Stress testlər aparılarkən ən azı aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır: -
müxtəlif sektorlarda baş verən şok hadisələrinin bankın kredit portfelinə və onun keyfiyyətinə təsiri; -
təsiri; -
inflyasiya dəyişkənliyinin bank məhsullarının faizlərinə və kredit portfelinə təsiri; -
dəyişikliklərin həm faiz dərəcələrinə, həm də bankın mənfəətinə, kapitalına, kredit və depozit portfelinə, xarici valyutada olan aktiv və öhdəliklərinə təsiri; -
mənfəətinə, kapitalına və likvidliyinə təsiri; -
iri kreditlərlə bağlı yaranmış problemlərin bankın kredit portfelinə, likvidliyinə və mənfəətinə təsiri; -
təsiri; -
iri depozitlərin geri çağırılmasının bankın likvidliyinə təsiri; -
bankda yüksək likvidli vəsaitlərin azalmasının yeni kreditlərə təsiri; -
əməliyyat gəlirinin azalması və/və ya əməliyyat xərcinin artmasına təsir edən amillərin kəskin dəyişməsi; -
-
təminatın dəyərinin dəyişməsi; -
xarici valyutanın rəsmi məzənnəsinin dəyişməsi; 3.13.
Banklarda stress testlər aparıldıqdan sonra əldə edilmiş nəticələr ən azı aşağıdakı hesabatlarda öz əksini tapmalıdır: -
cari, ilin sonuna və bir il sonrakı dövrdə şoklardan sonrakı balans hesabatı; -
cari, ilin sonuna və bir il sonrakı dövrdə şoklardan sonrakı mənfəət və zərər hesabatı; -
-
cari, ilin sonuna və bir il sonrakı dövrdə şoklardan sonrakı kredit portfeli -
cari, ilin sonuna və bir il sonrakı dövrdə şoklardan sonrakı ən azı aşağıdakı əmsallar: -
kapitalın adekvatlıq əmsalı; -
leverec əmsalı; -
ani likvidlik əmsalı; -
birinci dərəcəli kapitalın adekvatlıq əmsalı; -
vaxtı keçmiş kreditlərin portfeldə payı; -
ROE əmsalı; -
ROA əmsalı; -
likvid aktivlərin aktivlərə nisbəti əmsalı; -
xalis faiz gəlirinin ümumi gəlirlərə nisbəti əmsalı; -
açıq valyuta mövqeyinin kapitala nisbəti əmsalı. 3.14.
Hər bir bankda stress testlərin aparılması qaydaları hazırlanmalı və bank tərəfindən aparılan stress testlərin bütün mərhələləri bu qaydalarda öz əksini tapmalıdır. 3.15.
normativlərin nəzərə alınması vacibdir. Hər hansı bir ssenari və ya həssaslıq təhlilinin nəticəsi olaraq istənilən normativin pozulmasına bank rəhbərliyi tərəfindən məsuliyyətlə baxılmalı və bu halın sığortalanması üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirilməlidir.
4. Stress test işinin təşkili 4.1.
Banklar operativ qərar qəbul etmənin təmin edilməsi məqsədi ilə ən azı ayda bir dəfə stress testləri həyata keçirməlidirlər. 4.2.
Stress testlərin həyata keçirilməsi bank rəhbərliyinin şəxsi nəzarəti altında olmalıdır. 4.3.
Stress test modeli, o cümlədən stress testin həyata keçirilməsi zamanı istifadə edilən ehtimallar bankın risklərin idarə edilməsi bölməsi tərəfindən hazırlanmalı, Risklərin idarə edilməsi komitəsi tərəfindən ona baxılmalı və Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilməlidir. Modelə ən azı ildə bir dəfə, zəruri hallarda isə müətmadi olaraq yenidən baxılmalıdır. Modeldə istifadə edilən ehtimallara və şoklara hər bir stress test keçirilərkən fərdi qaydada baxılmalı və təsdiq edilməlidir. 4.4.
Bank rəhbərliyi stress testin aktuallığına hər zaman diqqət yetirməli və bankın davamlı inkişafının təmin edilməsi və şok hadisələrinə qarşı müqavimətinin gücləndirilməsi üçün stress testlərin dəqiqləşdirilməsi və modifikasiyasına daimi nəzarət etməlidir. 4.5.
Əsas diqqət şok hallarında bankın hansı tədbirləri həyata keçirəcəyini müəyyən etməyə yönəldilməlidir. Bu səbəbdən stress test nəticəsində əldə edilmiş nəticələr bank rəhbərliyinə təqdim edilməli və risk hallarının qarşısının alınması məqsədi ilə tədbirlər planı hazırlanmalıdır. 4.6.
Stress testin nəticəsi olaraq bankın fövqəladə hallar planına yenidən baxılmalı və zəruri hallarda əlavə və dəyişikliklər edilməlidir.
Hesabatlıq 5.1.
Hər bir keçirilmiş stress testin nəticəsi barədə hesabat tərtib edilməli və bankın Müşahidə Şurasına təqdim olunmalıdır. Hesabatda ən azı aşağıdakılar əhatə olunmalıdır: -
stress testdə istifadə edilən şokların izahı və bu şokların tətbiq edilməsinin səbəbləri; -
stress testdə qəbul edilmiş fərziyyələrin siyahısı və bu fərziyyələrin əsaslandırılması; -
-
Bu Qaydaların 3.14. bəndindəki nəticələri əhatə edən hesabat; -
tədbirləri özündə əks etdirən tədbirlər planı. Yüklə 155,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|