Diplomatiyanın ə
sasları fə
nnində
n imtahan suallarının cavabları
I kollokvium
1.
Diplomatiya – tərifi və əsas vəzifələri
Diplomatiya – beynəlxalq münasibətlər sahəsində istifadə edilən, bu və ya digər
dövlətə özünün xarici siyasi məsələ və məqsədlərini həyata keçirməyə yardımçı
olan üsullar və hərəkətlər məcmusu.
Diplomatiyanın əsas vəzifələri:
1)
dünya səhnəsində dövlətin maraqlarını təmsil və müdafiə etmək (ən ümdə vəzifə);
2) dövlətin xarici siyasi-iqtisadi məqsədlərinə nail olmaq və bu məqsədlə:
• a) danışıqlar aparmaq,
• b) mövcud münasibətləri mühafizə etmək,
• c) dövlətlərarası sazişləri bağlamaq,
• d) beynəlxalq konfranslarda və təşkilatlarda iştirak etmək və s.
3) Münaqişələrin, mübahisəli məsələlərin sülh yolu ilə həlli və bu məqsədlə beynəlxalq
təşkilatların yaradılmasında və fəaliyyətində
iştirak etmək;
1. Diplomatiyanın əsas vasitələri
Дипломатийанын сярянъамында 3 васитя вар: инандырма, компромисс (гаршылыглы эцзяшт)
вя зорла тящдид.
Васитяляря нязяр салсаг, дипломатийанын щярби йолу, щярби эцъцн тятбигини инкар
етдийини эюрярик. Йяни, мцасир дюврдя дипломатийаны ещтива едян цсуллар вя щярякятляр
мяъмусуна щярби цсуллары вя щярякятляри дахил етмирляр. Мцщарибянин баш вермяси
дипломатийанын мяьлубиййяти кими гябул едилир. Тясадцфи дейил ки, АБШ вя Русийанын
бейнялхалг мясялялярдя мягсядляриня щярби эцъцн тятбиги иля наил олмагларына сяй
эюстярмяляри бир чохлары тяряфиндян бейнялхалг мцнасибятлярдя бющран щалы, дипломатийанын
ялаъсызлыьы кими гиймятляндирилир. Мящз беля бир шяраитдя бейнялхалг тящлцкясизлик вя
ямякдашлыьа бирбаша ъавабдещ олан, вя фактики олараг, бейнялхалг мцнасибятлярдя
мясялялярин йалныз дипломатик йолларла щяллиня башлыъа тяминатчы олан тяшкилат - БМТ-дя
кардинал дяйишиклийин ваъиблийи, щятта башга тяшкилатларын бу миссийаны юз цзярляриня
эютцрмяляри иля баьлы тяклифляр щал-щазырда чох актуал сяслянир.
2. Etimadnamə və geri çağırılma məktubu
Етимаднамя – бир дювлят башчысынын имзаладыьы вя диэяр дювлятин башчысына
цнванландыьы, щямин юлкяйя бу вя йа диэяр шяхси дипломатик нцмайяндя гисминдя тяйин
едилдийи барядя мялуматландыран мяктубу.
Дипломатик нцмайяндя эери чаьырылдыгда сонунъу дювлят башчысына (йахуд хариъи ишляр
назириня) эери чаьырылма сяняди тягдим едир.
Сырф нязяри ъящятдян дювлят башчысынын етимаднамяни гябул етмямяк щцгугу вар.
Лакин етимаднамянин тягдим едилмяси анына гядяр сяфир вязифясиня намизядля баьлы бцтцн
мягамлар эюздян кечирилир, разылашдырылыр вя мцасир практикада етимаднамянин гябул
едилмямяси щалларына демяк олар ки, тясадцф едилмир. Етимаднамянин дювлят башчысы
тяряфиндян гябулу мярасими сяфирин рясмян фяалиййятиня башламасы аны кими гиймятляндирилир.
3. Dövlətin tanınma formaları.
Dövlətlər arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasında ilk addım bu və ya digər dövlətin
və ya onun hökümətinin digər dövlət tərəfindən tanınmasıdır. Bu tanınma iki formada mümkündür:
1)
De-fakto – dövlətlə diplomatik əlaqələr qurmadan onun mövcudluğu faktını qəbul edərək
işgüzar əlaqələrin qurulması;
2)
De-yure – dövlətin beynəlxalq münasibətlərdəki bütün hüquq və imtiyazları ilə birgə
tanınması, diplomatik əlaqələrin qurulması
4. Diplomat peşəsinə qoyulan tələblər Orta Əsrlərdə
Orta ə
srlə
rdə ən mühüm və əhəmiyyət kəsb edən xəbərlərin mənbəyi cəmiyyətin yuxarı
təbəqələri sayılırdı. Bu məlumatlar möhtəşəm və əzəmətli qəbullarda, ballarda, qonaqlıqlarda əldə
oluna bilərdi. Ona görə o zamanlar kart oynamaq, gözəl rəqs etmək, söhbət aparmaq, incə zarafat
etmək, sarayın sirlərini daha asan açan qadınların diqqətini cəlb etmək və xoşlarına gələ bilmək
qabiliyyətlərinə malik olmaq lazım idi. Elə buna görə də diplomatın xarici görünüşünə böyük fikir
verilirdi.
5. Nikolo Makiavellinin diplomat peşəsinə baxışları.
Diplomatlarda bilik, intriqa qurmaq bacarığı, hiyləgərlik, məqsədə çatmaq üçün hər şeydən
(o cümlədən çirkin vasitələrə əl atmaq) istifadə etmək qabiliyyətləri qiymətləndirilidiyi zamanın (orta
ə
srlər, 16-18 əsrlər) əxlaqi meyarlarını, qısa olaraq «makiavellizm» adlandırmaq olar.
Nikolo Makiavelli (1469-1527-ci illə
r) –
tanınmış
taliya mütə
fə
kkiri, yazıçısı, siyasi xadimi,
bir müddə
t Florensiyada dövlə
t katibi və
zifə
sində
çalış
mış
dır.
Özünün «Hökmdar» əsərində XVI əsrin italyan diplomatı Nikolo Makiavelli belə
söyləyir: «Mübarizə 2 cür olur: birisi - qanun, o birisi isə
– güc vasitəsi ilə. Birinci yol insanlara,
ikinci yol isə
heyvanlara xasdır, lakin çox vaxt birinci vasitə
kifayə
t etmə
diyi üçün ikinci üsula ə
l
atmaq mə
cburiyyə
ti yaranır. lanları tanımaq üçün tülkü olmaq lazımdır; qurdlarla hesablaş
maq
üçün isə
aslan olmaq gə
rə
kdir. Xeyirhaqlıq yolundan dönmə
mə
k, amma lazım olanda pislik, şə
r
yoluna da qə
də
m basmağ
ı bacarmaq vacibdir.»
6. Ottaviano Maconun diplomat peşəsinə baxışları
XVI əsrin Venesiya diplomatı Ottaviano Maco diplomatların keyfiyyətləri barədə deyirdi:
«O, nəinki yaxşı xristian, həm də alim-teoloq olmalıdır. O, yaxşı fəlsəfəçi olub, Aristotel və
Platonun əsərləri ilə tanış olmalıdır. Riyaziyyat, memarlıq, musiqi, fizika, vətəndaş və kilsə
hüquqlarını yaxşı bilməlidir. O, nəinki latın, həm də yunan, ispan, fransız və türk dillərini
bilməli, tarix, coğrafiya, hərbi elmlərdə dərin biliklərə malik olmalıdır; o, şairlərə qarşı
laqeyd olmamalı və həmişə özü ilə Homerin əsərlərini daşımalıdır».