2
a
Elmi redaktor: E. Əlizadə,
coğrafiya elmləri doktoru
Ümumtəhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları) əsasında
hazırlanmışdır.
Ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinfi üçün “Coğrafiya” dərslik komplektinə daxildir:
Dərslik
Müəllim üçün metodik vəsait
Coğrafiya– 6. Müəllim üçün metodik vəsait.
N.Seyfullayeva, Y.Şabanova, İ.Rakçeyeva. “Bakınəşr”, Bakı – 2013, 160 səh.
www.bakineshr.az
ISBN 978-9952-430-12-7 (2)
© Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, 2013
Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər hansı his-
səsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq
qanuna ziddir.
Redaktor K.Abbasova
Rəssam
M.Hüseynov
Korrektor A.Məsimov
_______________________________________________________________
Format 70 ´100
1
/
16
. Ofset kağızı №1. Fiziki çap vərəqi 10.
Çapa imzalanmışdır: 01.08.2013. Tiraj: 7 500, pulsuz.
3
DƏRSLİK KOMPLEKTİ HAQQINDA
Dərslik komplekti Azərbaycan Respublikasının ümumtəhsil
məktəbləri üçün VI
sinif “Coğrafiya” fənn kurikulumu əsasında hazırlanmışdır. Komplekt dərslik və
metodik vəsaitdən ibarətdir.
Dərslik
Dərsliyin məzmunu və quruluşu təkcə bilik və bacarıqların formalaşdırılmasına de-
yil, növbəti siniflərdə coğrafiya fənninə maraq yaratmağa, həyati bacarıqların əldə
edilməsinə zəmin yaradır.
Dərslikdə təbiət, insan və təsərrüfat əlaqələrinə kompleks yanaşılmışdır. Kursun
mühüm bir hissəsi Yerin təbəqələrini – Yer qabığı, atmosfer, hidrosfer və biosferi
əhatə edir. Digər tədris vahidləri isə Yer kürəsinin əhalisi,
coğrafi biliklərin inki-
şafı, kartoqrafiyanın əsasları, Yerin planet kimi əsas xüsusiyyətlərindən bəhs edir.
Tədris prosesinin dərslikdə əks olunan
metodoloji mərhələləri
Dərslikdə təlim materialının məzmunu, metodik və əyani-illüstrativ tərkibi vahid
və tam şəkildə formalaşdırılmışdır. Dərsliyin metodoloji konsepsiyası şagirdlərdə
idraki, informativ-kommunikativ və psixomotor bacarıqların formalaşdırılmasına
xidmət edir. Adətən, təlim materiallarının mənimsənilməsi və uyğun fəaliyyət növ-
lərinin tətbiqi dörd əsas metodoloji mərhələyə bölünür:
ilkin təsəvvürlərin forma-
laşdırılması;
onların inkişafı;
qazanılan bilik və bacarıqların tətbiqi;
onların qiy-
mətləndirilməsi. Dərslikdə tədris prosesinin sadalanan metodoloji mərhələləri ciddi
gözlənilmişdir. Bu mərhələlər öz əksini aşağıdakı tədris bloklarında tapmışdır:
1. Maraqoyatma (motivasiya). Mövzuya maraq oyatmaq
üçün müxtəlif situasiya
və hadisələr təsvir edilir, motivasiya yaradılır və suallarla yekunlaşır. Verilən su-
allar əvvəllər qazanılmış biliklərə əsaslanır və şagirdləri aktiv fəaliyyətə cəlb edir.
2. Fəaliyyət. Maraq yaradılan hadisələrin araşdırılmasına, bu hadisələrin səbəb-nə-
ticə əlaqələrinin kəşf edilməsinə yönəlmiş tapşırıqlar verilir. Fəaliyyət fərdi və qrup
şəklində yerinə yetirilə bilər. Bu tapşırıqlar şagirdlərin malik olduqları biliklərlə
öyrəniləcək yeni təlim materialı arasında əlaqə yaratmağa xidmət edir. Yerinə yeti-
rilmiş işin
nəticəsini müzakirə etmək, səhvləri araşdırmaq üçün suallar verilir.
3. İzahlar. Fəaliyyət zamanı kəşf edilən faktlarla bağlı açıqlamalar verilir. Əsas an-
layışlar, mövzu ilə bağlı izahlar, terminlər, təriflər, qaydalar, bir sözlə,
dərsin əsas
məzmunu burada əks olunur.
4. Bu maraqlıdır. Mövzuya aid bilikləri genişləndirmək üçün nümunələr və ma-
raqlı məlumatlar verilir.
5. Öyrəndiklərinizi tətbiq edin. Mövzuda öyrənilənləri möhkəmləndirmək, tətbiq
etmək və onlara münasibət bildirmək məqsədi ilə verilən tapşırıqlardır.
6. Nə öyrəndiniz. Mövzuda əldə olunan yeni məlumatları ümumiləşdirməyə xid-
mət edir. Dərsdə öyrənilən yeni açar sözlərdən istifadə etməklə mövzunun xüla-
səsini şagirdlərin özlərinin verməsi tələb olunur.
4
7. Açar sözlər. Hər bir mövzu üzrə öyrənilən əsas anlayışlardır.
8. Öyrəndiklərinizi yoxlayın. Hər mövzuda şagirdlərin öyrəndiklərini qiymətlən-
dirmək, zəif cəhətlərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub.
Verilən sual və tap-
şırıqlar mövzuda öyrənilənləri tamamlamaq, araşdırma aparmaq, əlaqə yaratmaq,
yaradıcılıq bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı, bu biliklərə dəyər vermək və
onlara münasibət bildirmək məqsədi daşıyır.
9. Dərsdən sonra. Evdə yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulur. Bu tapşırıqları yerinə
yetirmək üçün müxtəlif mənbələrdən əldə olunan biliklər, hazırlanan məruzə və
təqdimatlar bütün siniflə müzakirə edilə bilər.
10. Ümumiləşdirici tapşırıqlar. Hər tədris vahidinin sonunda öyrənilənlərin tətbi-
qi ilə bağlı sual və tapşırıqlar verilmişdir. Onlar
summativ qiymətləndirməyə ha-
zırlıq üçün də istifadə oluna bilər.
Müəllim üçün metodik vəsait
Müəllim üçün metodik vəsaitdə aşağıdakı materiallar öz əksini tapmışdır:
dərsliyin tədris vahidləri üzrə məzmunu;
dərslik komplektinin mövzular üzrə strukturu;
fənn üzrə məzmun standartlarının reallaşma cədvəli və illik planlaşdırma nümu-
nəsi;
fənlərarası inteqrasiya imkanları və digər fənlərin uyğun alt standartları ilə
inteqrasiya cədvəli;
şagird nailiyyətlərini qiymətləndirmə prinsipləri və formaları;
gündəlik planlaşdırmaya dair nümunələr;
hər mövzu üzrə qruplaşdırılmış təlim materiallarının dərslik
səhifələrinin kiçildil-
miş surətləri üzərində sxematik təsviri;
hər mövzuda qruplaşdırılmış təlim materialları üzrə iş texnologiyasının şərhi;
müəllimlər üçün mövzu üzrə əlavə məlumatlar;
müəllimin istifadə edə biləcəyi mənbələr.
Müəllim tövsiyə olunan materiallardan sinfin hazırlıq səviyyəsinə, tədris vaxtına,
texniki təchizata və diferensial təlim prinsiplərinə uyğun olaraq lazım bildiyi qədər
istifadə edə bilər. Praktik dərslər zamanı isə şagirdlərdə fərdi bacarıqların formalaş-
dırılması məqsədi ilə, əsasən, fərdi və cütlərlə iş formalarından
istifadə edilməsi
daha məqsədəuyğundur.
DƏRSLİK KOMPLEKTİNİN STRUKTURU
Dərslikdə təlim materialları 8 tədris vahidi üzrə qruplaşdırılmışdır:
1. Coğrafiya: dünən və bu gün.
2. Cəmiyyət.
3. Yerin bərk təbəqəsi.
4. Şəffaf kürə.
5. Yerin su təbəqəsi.
6. Təbiət və insan.
7. Yer – Günəş sistemində.
8. Yer səthinin təsviri.