1
MİR CƏLAL
AZƏRBAYCANDA
ƏDƏBİ MƏKTƏBLƏR
(1905-1917)
Bakı-2004
2
Elmi redaktoru
və çapa hazırlayanı:
Təhsin Mütəllimov
filologiya elmləri doktoru, professor
Mir Cəlal. Azərbaycanda ədəbi məktəblər (1905-1917) Bakı,
2004, 391 səh.
Azərbaycan ədəbiyyatının və elminin inkişafında müstəsna xidmətləri
olan əməkdar elm xadimi, fılologiya elmləri doktoru, professor Mir Cəlal
Paşayevin bu kitabı onun doktorluq dissertasiyası əsasında hazırlanınışdır.
Kitabda 1905-1917-ci illərdə formalaşan və ədəbiyyatımızın sonrakı
təkamülündə mühüm rol oynayan ədəbi məktəblərin ideya-estetik
platforması, ədəbi metod və üslub özünəməxsusluğu ilk dəfə olaraq
sistemli, monoqrafik planda təhlil olunmuşdur. Həmçinin mövzu ilə
əlaqədar olaraq XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının həm realist, həm də
romantik qolunu təmsil edən bir sıra görkəmli sənətkarların yaradıcılığı
geniş elmi təhlilini tapmışdır. Ümumilikdə bu dövrun ədəbiyyatının inkişaf
istiqaməti və xarakteri haqqında müfəssəl təsəvvür yaradılmış, orijinal
nəzəri mülahizələr söylənilmişdir.
4603000000-629
© “Ziya-Nurlan”
N -098- 2004
© Mir Teymur (bədii tərtibat)
3
Ustad yadigarı
Mir Cəlal müəllim ilk növbədə gözəl romanlar, povəstlər və
hekayələr müəllifi kimi geniş şöhrət qazanmışdır. Həyatımızın
tipik lövhələrini, aktual problemlərini xalq yumorunun fəlsəfi
müdrikliyi və şux nikbinliyi ilə təcəssüm edən bu qüdrətli
sənətkarın bədii yaradıcılığı onun zəngin elmi irsindən daha çox
diqqəti cəlb etmişdir. Yəqin ki, bu cəhət bədii ədəbiyyatın
kütləviliyi və daha geniş auditoriyaya malik olması ilə
əlaqədardır. Halbuki Mir Cəlal müəllim bir alim kimi
Azərbaycan filologiya elminin ən böyük və əvəzsiz
yaradıcılarından olmuş, ədəbiyyatşünaslığımızda qüdrətli bir
elmi məktəb formalaşdırmışdır.
Bədii təfəkkürlə, elmi təfəkkürün sintezi, qovuşuğu Mir Cəlal
müəllimin həm yazıçılıq, həm də alimlik fəaliyyətinə xüsusi,
təkrar olunmaz bir vüsət və qüdrət vərmiş, onun hər iki sahədəki
böyük uğurlarının məhvəri, əsası olmuşdur. Eyni zamanda həmin
cəhətlər Mir Cəlal müəllimin son dərəcədə səmərəli pedaqoji
fəaliyyəti üçün də tükənməz bir potensiya, gözəl təcrübə və
nəzəriyyə mənbələrini təşkil etmisdir. Lakin yazıçılığında da,
alimliyində də, pedaqoqluğunda da ən aparıcı, istiqamətləndirici
amil heç şübhəsiz ki, məhz Mir Cəlal şəxsiyyəti olmuşdur!
Yaxından tanıyanlar bilirlər ki, Mir Cəlal müəllim bütöv
xarakterli, müstəqil düşüncəli bir şəxsiyyət idi.
4
Vəzifəlilərə əyilməzdi, vəzifəsizlərin qəlbinə dəyməzdi. Həmişə də
yalnız özü məsləhət bildiyini edərdi... Müxtəlif zamanların
ictimai-siyasi təlatümlərində Mir Cəlal müəllim bədii və elmi
yaradıcılığında yalnız öz vicdanının səsinə, öz qəlbinin istəyinə
əməl etmiş, həqiqi şəxsiyyət və vətəndaşlıq nümunəsi olmuşdur.
Hər iki halda şəxsiyyət, ailə, cəmiyyət və dünya məsələlərində
yalnız onu qayğılandıran mətləblərə müraciət etmişdir.
Əgər bədii yaradıcılıqda Mir Cəlal müəllimin zəngin nəzəri
səviyyəsi, biliyi bədii təxəyyülün məcrasına, istiqamətinə
“nəzarət” edə bilirsə, əsərlərin poetika qaydaları ilə daha
monolit və cazibədar şəklə gəlməsinə yardımçı olursa, elmi
yaradıcılığında onun bir sənətkar kimi əsrarlı bədii prosesə
yaxından bələd olması orijinal, sistemli nəzəri nəticələr
söyləməsinə xeyli dərəcədə kömək etmiş olur.
Mir Cəlal müəllim bir yazıçı kimi ədəbiyyatımızda hansı
mövqeyə, çəkiyə malik idisə, elm aləmində də təxminən o
dərəcədə məşhur idi. 30-40-cı illərdə o, bədii yaradıcılıqla daha
məhsuldar və
səmərəli məşğul olurdusa, sonralar
ədəbiyyatşünaslıq elmimizin aparıcı simalarından biri kimi
alimlik fəaliyyətinə xüsusi maraq göstərirdi.
Mir Cəlal müəllimin elmi maraq dairəsi və erudisiyası çox
geniş və zəngin idi. O, klassik Şərq poeziyasını və poetikasını da
kamil bilirdi, içərisində yetkinləşdiyi müasir ədəbi prosesi, çörək
kəsdiyi ədiblərin yaradıcılığını da. Özü nasir olsa da, poeziya
duyumu, poetik obrazlılıq zövqü yüksək idi. Fars dilini gözəl
bildiyindən klassik ədəbiyyatın bütün mərhələləri onun üçün tam
şəffaf və doğma idi. Buna görə də Füzulidən də,
Dostları ilə paylaş: |