Microsoft Word Iqtisadiyyat makro imtahan doc
Yüklə 306,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Makroiqtisadiyyatın predmeti
- 3. Makroiqtisadiyyatın metodları
- 4. Makroiqtisadi modell ər
- 5. Makroiqtisadiyyat v ə milli iqtisadiyyatın ox şar v ə f ərqli c əh ətl əri
| 1
1. Makroiqtisadi nəzəriyyənin yaranması və inkişafı Makroiqtisadiyyat (yun. Makros-böyük deməkdir) bir elmi nəzəriyyə kimi XX əsrin 30-cu illərində formalaşmağa başlamış və onun əsasını “Məşğulluğun, faizin və pulun ümumi nəzəriyyələri” adlı əsərinin müəllifi Keyns qoymuşdur. Dövlətin iqtisadi proseslərin tənzimlənməsinə müdaxilə etməsi, iqtisadiyyatin bütövlükdə cəmiyyət miqyasında öyrənilməsinin zəruriliyi makroiqtisadiyyatın yaranmasına səbəb oldu. Sonrakı illərdə makroiqtisadiyyatın tədqiqat sahəsi daha da genişləndi. Məsələn 1950-ci illərdən başlayaraq iqtisadiyyata dair dərsliklərdə o ayrıca bir bölmə kimi öyrənilir, həmçinin makroiqtisadi problemlər riyazi modellər əsasinda şərh olunurdu. Bu isə makroiqtisadiyyat üçün əsas olan real iqtisadi hadisə və proseslərin sistemli şəkildə izahından uzaqlaşmaq idi. Lakin sonralar,50-60-cı illərdə yaranan nəzəriyyələr də makroiqtisadiyyatın iqtisadi, sosial və psixoloji hadisələrlə qarşılıqlı əlaqəli şəklində öyrənilməsinə üstünlük verilmişdir. 2. Makroiqtisadiyyatın predmeti Makroiqtisadiyyat bütovlükdə iqtisadiyyatın fəaliyyətini öyrənən bir bölmə olmaqla makroiqtisadi hadisə və prosesləri tədqiq edir və onların arasında asıllıqları və qanunauyğunluqları aşkar edir. Onun tədqiq etdiyi iqtisadi problemlər: milli hesablar sistemi, iqtisadi artım, onun amilləri və templəri, iqtisadiyyatın tsiklik inkişafı, makroiqtisadi müvazinat, məşğulluq və işsizlik, qiymətlərin ümumi səviyyəsi, maliiyə-kredit münasibətləri, dövlətin iqtisadi siyasəti, milli iqtisadiyyatın dünya təsərrüfatına inteqrasiyası, iqtisadi təhlükəsizlik və sairdir. Belə ki, UMM və UDM-in həcmi və strukturunu, inflyasiyanın səbəblərini və tənzimlənməsi yollarını, tədiyyə balansını müəyyən edir. qtisadi artımın mənbələrini, amillərini və həyata keçirilmə mexanizmini, milli iqtsiadiyyatın xarici iqtisadi əlaqələrini öyrənir. qtisadi təhlükəsizliyin təmin olunması istiqamətlərini göstərir, iqtisadiyyata dövlətin müdaxiləsinin həddini, tənzimlənməsini və buna yönəldilmiş iqtisadi siyasətin mahiyyətini və s. məsələləri tədqiq və təhlil edir, iqtisadiyyatın perspektiv inkişaf istiqamətlərini əvvəldən görməyə imkan verir, gələcək iqtisadi proqnozları müəyyən edir.
Makroiqtisadiyyat iqtisad elminin tərkib hissəsi olduğundan onun üçün xarakterik olan normativ və pozitiv, abstraktdan konkrete doğru, analiz və sintez, tarixi və məntiqi metodlar makroiktisadiyyat üçün də eynidir. Lakin onun model, dövran, aqreqat, müvazinat kimi özünəməxsus spesifik metodları da mövcuddur. Model metodu iqtisadi hadisə və proseslərin
2 qarşılıqlı əlaqəsini və onların funksional asılılığını həyata keçirir və bu mentiqi, qrafik, riyazi şə kildə tətbiq olunur. Makroiqtisadi təhlilin aparılmasında statistik balans və riyazi metodlardan da istifadə olunur. Statistik metod milli iqtisadiyyatda baş verən proseslərin kəmiyyət və keyfiyyət tərəfini ə ks etdirir. Riyazi metod vasitəsilə iqtisadiyyatın bütün bölmələri arasında funksional asılılığı öyrənilir. Balans metodunda bütün bazarlarda istehsal və satışın, gəlir və xərclərin həcmi, məcmuu, tələblə məcmuu təklifin, əmanətlərlə investisiyalarla arasındakı uyğunluğun üzə çıxarılması mümkün olur.
Makroiqtisadi model bir tərəfdən daxili dəyişikliklərin (endogen), digər tərəfdən xarici iqtisadi dəyişikliklərin (ekzogen) mahiyyət və qanunauyğunluqlarını əks etdirir. qtisadi proseslərin gedişində xərclər və gəlirlərdə olan dəyişikliklər dövran modellərində əks olunur və açıq və qapalı iqtisadiyyatlar üçün fərqlidir. Qapalı iqtisadiyyatlarda xərclər və gəlirlərdəki dəyişikliklər ev təsərrüfatı ilə sahibkarlıq bölməsi arasında baş verirsə, açıq iqtisadiyyatlarda dövlət və xüsusi bölmənin də xərc və gəlirləri nəzərə alınır. Ümumi müvazinat modelində milli iqtisadiyyatlarda mövcud olan bütn bazarlarda ümumi tarazlığın təmin olunması nəzərdə tutulur. Aqreqat modeli vasitəsilə iqtisadiyyatın hərəkəti vahid orqanizm şəklində təhlil edilir, eyni növ və xüsusiyyətlərə malik məcmuu əmtəə və xidmətlər, əmək və pul bazarlarının təhlilinə üstünlük verilir. Makroiqtisadi proseslərin təhlili və tədqiqi iqtsiadi fəaliyyətin nəticələrini qiymətləndirməyə, neqativ hadisələri üzə çıxarmağa, iqtisadi siyasət işləyib hazırlamağa kömək edir və müəyyən nəzəri konsepsiyalar əsasında proqnozlar maddiləşdirilir. Modelləşdirmə üsulunda istifadə olunan modellər aşağıdakılardır: AD(məcmuu tələb) - AS(məcmuu təklif), S(investisiya əmanət) - LM(pula tələb, pul kütləsi), neoklassik (təklifin tələb yaratması), Keyns (tələbin təklif yaratması), Filips (işsizliklə inflyasiya arasında) və s. modellərdir.
Makroiqtisadiyyat və milli iqtisadiyyat anlayışları bir birinə o qədər uyğundur ki, bəzən onların məzmunu eyniləşdirilir. Bu da onların bir-birinə oxşar cəhətlərinin çox olmasıdır. Məsələn hər ikisi vahid iqtisadi məkana ümumdaxili məhsulun səviyyəsinə iqtisadi artımın amillərinə, ictimai istehsalın strukturuna, təkrar istehsalın proporsiyalarına görə eynidir. Onların fərqləndirici xüsusiyyəti isə konkret tarixi şəraitdən, mövcud iqtisadi potensialdan, ölkə iqtisadiyyatının mənafeyinə uyğun istifadə edilməsinin qanunauyğunluqlarıdır. qtisadiyyatın Yüklə 306,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|