Microsoft Word Lokaútgáfa í einu skjali

---

Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun  

89  

 

NORÐURLAND EYSTRA  

 

Svæðið  sem  hér  er  fjallað  um nær  frá Eyjafirði  til  Bakkafjarðar.  Innan  þessa stóra svæðis eru  12 

sveitarfélög,  auk  Akureyrarkaupstaðar  sem  ná  yfir  22.735  km

2 

og  íbúafjöldi  í  þessum  13 

sveitarfélögum er  rúmlega 29 þúsund manns. Hér  verður  fjallað um níu sveitarfélög af  13. Stærð 

þeirra eru 19.264 km

2 

og eru Skútustaðahreppur og Þingeyjarsveit einhver landmestu sveitarfélög á 

Íslandi og eiga land langt upp á hálendi.  

Svæðinu er  skipt  í þrennt  og farið eftir  starfssvæðum tveggja atvinnuþróunarfélaga, Eyjafjarðar  og 

Þingeyinga. Til Eyjafjarðar heyra sjö sveitarfélög, þar með eru talin Fjallabyggð og Grýtubakkahreppur 

sem tilheyrir Þingeyjarsýslu, en liggur að Eyjafirði. Þessi tvö sveitarfélög  falla undir það viðmið sem 

hér hefur verið sett varðandi íbúaþróun. Í þeim eru þrír þéttbýlisstaðir.  Norðursvæði Þingeyjarsýslu 

er hér talið ná allt frá Reykjahverfi og þá miðað við mörk sveitarfélagsins Norðurþings. Húsavík sem er 

stærsti þéttbýliskjarninn, er á mörkum þessara svæða. Ekki þótti rétt að taka norður- og suðursvæðin 

sem eitt þar sem aðstæður eru um margt ólíkar. Hér er því fjögur sveitarfélög talin til norðanverðrar 

Þingeyjarsýslu og öll til umfjöllunar hér, en það eru Norðurþing, Tjörneshreppur, Svalbarðshreppur og 

Langanesbyggð. Þetta er þó ekki einhlít afmörkun, þar sem einnig er fjallað um Norðurþing í kafla um 

sunnanvert svæði Þingeyjarsýslu. Aðstæður á austanverðu svæðinu hafa breyst verulega með tilkomu 

vegar  um  Hófaskarð  sem  tekinn  var  í  notkun  síðla  árs  2010.  Með  honum  er  leið  íbúa 

Raufarhafnarhrepps,  Svalbarðshrepps  og  Langanesbyggðar  greið  vestur  á  við,  til  Húsavíkur  og 

Akureyrar, svo dæmi sé tekið. Í sunnanverðu svæði Þingeyjarsýslu voru tekin fyrir tvö sveitarfélög, 

Þingeyjarsveit og Skútustaðahreppur.   

Á því svæði sem hér um ræðir eru einir 10 þéttbýliskjarnar með allt frá 75 íbúum á Bakkafirði í ríflega 

2.200  manns á  Húsavík.  Í  Fjallabyggð  eru  tveir  þéttbýliskjarnar,  Siglufjörður  og Ólafsfjörður  og í 

Grýtubakkahreppi  er  þéttbýliskjarninn  Grenivík.  Í  Norðurþingi  eru  þrír  þéttbýliskjarnar,  Húsavík, 

Kópasker  og Raufarhöfn.  Í  Langanesbyggð  eru  tveir  þéttbýliskjarnar,  Þórshöfn  og Bakkafjörður.  Á 

suðursvæðinu  eru  tveir  kjarnar,  Reykjahlíð  í  Mývatnssveit  og  Laugar  í  Reykjadal.  Tvö  þeirra 

sveitarfélaga sem hér er rætt um eru fámenn dreifbýlissamfélög án byggðarkjarna.  

Á þessu svæði öllu er sex vinnusóknarsvæði. Þau eru Siglufjörður og nær þá svæðið inn í Fljót og til 

Ólafsfjarðar, Akureyri, en áhrifasvæðið er m.a. Ólafsfjörður og Grenivík, Húsavík og nær áhrifasvæðið 

til Tjörness, Lauga og Mývatns, Kópasker og Raufarhöfn hvort um sig með næsta nágrenni, Þórshöfn 

með næsta nágrenni  en  einnig vinnusókn frá Raufarhöfn hluta úr  ári.  Bakkafjörður  er  ekki  inni  á 

kortinu,  enda  fámennt  byggðarlag  (Byggðastofnun,  Vinnusóknarsvæði  þéttbýlisstaða  2011).  Þessi 

skipting kemur ágætlega heim og saman við þá mynd sem fundirnir gáfu.  

Þóroddur  Bjarnason  hefur  skilgreint  stóran  hluta  þessa  svæðis  sem  hér  er  til  umfjöllunar,  þ.e. 

Eyjafjörð  og  suðursvæði  Þingeyjarsýslu  til  vaxtarsvæðis,  en  austursvæðið  hins  vegar  sem 

varnarsvæði.  Vaxtarsvæðið  er  væntanlega  áhrifasvæði  Akureyrar  og  telur  Þóroddur  líklegt  að 

landfræðilegum  hindrunum  vaxtar  á  svæðinu  verði  rutt  úr  vegi  með  tveimur  veggöngum, 

Héðinsfjarðar- og Vaðlaheiðargöngum. Norðurþing skiptist á milli vaxtar- og varnarsvæða samkvæmt 

greiningu Þórodds.  Á norðaustur varnarsvæðinu hefur verið mikil fólksfækkun, nema á Þórshöfn og 

telur  Þóroddur  brýnt  að  grípa  strax  til  aðgerða  ef  byggð  á  ekki  að  þurrkast  út  á  stóru  svæði 

(Þóroddur Bjarnason, bls. 9-13). Þórshöfn heldur íbúafjölda nokkuð, m.a. vegna þess að þar er trygg 

atvinna. Samfélagið í fyrrum Raufarhafnarhreppi hefur glímt við mikla erfiðleika í atvinnulífi og mikla 

íbúafækkun á undangengnum árum.  

Héðinsfjarðargöng voru opnuð fyrir umferð haustið 2010. Þar sem svo stutt er liðið frá opnun þeirra 

eiga samfélagsleg áhrif  þessarar  samgöngubótar  eftir  að  koma  í  ljós.  Mikil  bjartsýni  ríkir  þó  um 

---

Samfélag, atvinnulíf og íbúaþróun í byggðarlögum með langvarandi fólksfækkun  

90  

framtíð  Fjallabyggðar  eftir  tilkomu  ganganna.  Háskólinn  á  Akureyri  hefur  fylgst  með 

samfélagsþróuninni vegna þessara breytinga og mun þeirri vinnu ljúka árið 2012. Þegar hefur komið 

út  ritverkið  Fjallabyggð  fyrir  Héðinsfjarðargöng,  sem  hefur  að  geyma ítarlegan  fróðleik  um  þetta 

svæði.    

Staðir sem farið er milli 

Fjöldi  km  á 

milli staða 

Siglufjörður

 

Akureyri

 

77

  

Ólafsfjörður

 

17

  

Sauðárkrókur

 

95

  

Reykjavík

 

386

 

Grenivík

 

Akureyri

 

38

  

Húsavík

 

90

  

Reykjavík

 

426

 

Reykjahlíð

 

Húsavík

 

54 (Kísilvegur)

  

Laugar

 

37

  

Akureyri

 

99

  

Reykjavík

 

487

 

Kópasker

 

Húsavík

 

97

  

Raufarhöfn

 

43

  

Þórshöfn

 

71

  

Akureyri

 

188

  

Reykjavík

 

566

 

Raufarhöfn

 

Húsavík

 

130

  

Þórshöfn

 

67

  

Akureyri

 

222

  

Reykjavík

 

610

 

Þórshöfn

 

Bakkafjörður

 

44

  

Vopnafjörður

 

70

  

Húsavík

 

159

  

Akureyri

 

250

  

Reykjavík

 

638

 

Húsavík

 

Akureyri

 

91

  

Reykjavík

 

479

 

Laugar

 

Akureyri

 

64

  

Húsavík

 

39

 

Akureyri

 

Reykjavík

 

388

 

Heimild: www.vegagerdin.is  

Leið  frá Raufarhöfn,  Þórshöfn  og Kópaskeri  til  Húsavíkur  er  nú  á malbikuðum  vegi,  sé leiðin  um 

Hófaskarð farin. Vegurinn yfir Hólaheiði/ Hófaskarð er mikil samgöngubót  og mun breyta miklu fyrir 

austursvæðið. Áhrif  þessa eiga eftir  að koma betur  í ljós, vegurinn var  opnaður  í nóvember  2010. 

Vegur milli Bakkafjarðar og Þórshafnar er að talsverðu leyti malarvegur og ekki góður. Vegsamgöngur 

á suðursvæðinu eru góðar að mestu leyti. Góður flugvöllur er í Aðaldal, en hefur ekki verið nýttur til 

áætlunarflugs síðan  árið  2000,  enda  stutt  í  flugvöllinn  á  Akureyri.  Þetta  er  þó  að  breytast,  því 

Flugfélagið Ernir mun taka á ný upp flug um Aðaldalsflugvöll frá miðjum apríl 2012. Samgöngur við 

Akureyri munu væntanlega batna mikið með Vaðlaheiðargöngum. Fjarlægð til höfuðborgarinnar er 

mikil úr sveitarfélögum á suðursvæðinu, eða hartnær 500 km aðra leiðina, en Akureyri er í innan við 

100 km fjarlægð og þaðan eru mjög góðar flugsamgöngur við höfuðborgina. Flugsamgöngur eru milli 

Þórshafnar  og  Akureyrar,  en  Þórshöfn  og  Bakkafjörður  liggja  lengst  frá  höfuðborginni  af  þeim 

þéttbýlisstöðum sem hér er getið, vel yfir 600 km.   

---