Microsoft Word maden jeolojisi doc
Yüklə 440,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Antony M. Evans, 1987 : An Introduction to Ore Geology Antony M. Evans, 1995: Introduction to Mineral Exploration
- Cevher az ya da çok gang ile karı
- “atıklar
| 1
M A D E N JE O L O J M A D E N JE O L O J M A D E N JE O L O J M A D E N JE O L O JĐSSSSĐ D E R S N O TU D E R S N O TU D E R S N O TU D E R S N O TU Antony M. Evans, 1987 : An Introduction to Ore Geology Antony M. Evans, 1995: Introduction to Mineral Exploration ve Gökçe Ahmet, 1995 : Maden Yatakları adlı kitaplarının bazı bölümlerinden Çevirip derleyen: Doç. Dr. Đ. SÖNMEZ SAYILI Ankara, Ekim 2006 2
1. G ĐRĐŞ TANIMLAMALAR VE TARTIŞMALAR
Cevher, gang ve ön cevher (protore )
Maden jeolojisi nedir ? sorusunun en kısa yanıtı “ Ekonomik jeolojinin bir dalıdır ” şeklinde verilebilir. Eğer daha geniş tanımlamalara gidilmek istenirse, maalesef bu soruya açık ve ku şku yaratmayan bir yanıt vermek olanaksızdır. Burada zorluk, “ maden = cevher ” için çok sayıda birbirinden farklı tanımlamaların olmasıdır. Kapitalist ekonomilerde yakla şık bir asırdır kullanılan tanımlama ise şöyledir :
Cevher az ya da çok gang ile karı şmış, madenciler açısından bir kar ile kazanılabilen veya metalurji mühendisleri açısından bir kar verebilecek şekilde üzerinde i şlemler yapabilen bir metalik mineral veya mineraller topluluğudur.
Bir ba
şka tanımlamaya göre sosyalist ekonomilerde “ cevher ” çoğu kez insanlık yararına i şletilebilecek mineral maddesidir.
Cevher hakkında pek çok tanımlama olup bunların hepsi a şağıdaki noktaları vurgulamaktadır :
a) Metalin çıkartıldı ğı (ekstrakte edildiği) bir maddenin olması
b) Bu i
şlemin kar getirici bir işlem olması
Böylelikle ekonomik önemi olan mineralleri jeologlar iki ana gruba ayırırlar. Bunlar :
1) Bir metal (veya metallerin) ekstrakte edildi ği cevher minarelleri
2) Mineralin kendisinin bir veya daha fazla endüstriyel amaçlar için kullanıldı ğı endüstriyel ham maddeler.
Örne ğin cevher minerallerinden kalkopirit ve galenitten sırasıyla Cu ve Pb elde edilir. Önemli endüstriyel ham maddeler arasında ise örne ğin barit ve asbest vardır. Ancak son 20 yılı a şkın bir süredir endüstriyel ham maddeleri arayan ve işletenler arasında bu minerali “ cevher ” ve onların büyüklerini de “cevher rezervi ” olarak isimlendirme e ğilimi vardır. Bazı profesyonel kurumlar bu e ğilimi göz önüne alarak cevher tanımlamalarını genişletmişlerdir. Ancak burada daha yaygın olan tanımlama izlenecek ve tümüyle metalik yatakların çalı şması
ele alınacaktır.
Hakkında çok az tartı şma yapılan bir tanım “ gang ” tanımıdır. Gang, basit olarak cevher minerallerinin birlikte büyüdü ğü istenmeyen madde, mineral veya kayaçtır. Madenler, yaygın biçimde, çe şitli işlemlerle gang minerallerin cevher minerallerinden ayrılmasından önce ham cevherin ö ğütüldüğü mineral zenginleştirme tesislerine sahiptirler. Bu tesisler cevher konsantreleri ve gang minerallerden olu şan “atıklar yani tailing ” sağlarlar.
Burada tanıtılması gereken bir di ğer sözcük “ protore = ön cevher ” dir. Bu, primer (birincil) fakat ekonomik olmayan metallerin olu ştuğu ve daha sonraki doğal süreçler (prosesler) sonucu cevher düzeyine varabilecek mineral maddesidir. Ekonomik olarak
3 i şletilebilir cevher minerali toplulukları (agregatları), cevher kütleleri, cevher zenginleşmeleri (ore shoots), cevher yatakları veya cevher rezervleri olarak isimlendirilirler. EKONOM ĐK BAKIŞ AÇILARI Bir madenin bulunması ve i şletilmesinde ana basamaklar
Bu basamaklar kısaca şöyle özetlenebilir :
çalı şmalarıdır.
şması (feasibility study): Bu kütlenin ticari değerini ispatlama çalı
şmasıdır.
c) Madenin geli ştirilmesi (mine development ): Tüm ALT YAPININ (infrastrüktürün) olu
şturulması işlemidir.
d) Madencilik (mining): Kayaçtan cevherin çıkartılması i şlemidir.
e) Cevher hazırlama-zenginle ştirme (ore processing): Cevherin öğütülmesi, gang ile cevherin ayrılması, cevher mineralinin konsantre hale getirilmesi (örne ğin bakır konsantresi) i şlemleridir.
f) Madenin izabesi (smelting): Mineral konsantresinden metal kazanma olayıdır.
g) Rafine etme (Refining): Metali safla ştırma işlemidir.
h) Pazarlama (Marketing): Alıcıya metalin satımı veya eritilmeyip, madende rafine edilmemi
şse metal konsantre halindeki satımını kapsar. B ĐR POTANSĐYEL CEVHER KÜTLESĐNĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐNDE BAZI ÖNEML Đ FAKTÖRLER 1- Cevher Tenörü ve Rezervi (Ore Grade and Tonnage) : Bir cevher kütlesi içindeki metal çoklu
ğuna (konsantrasyonuna) o kütlenin tenörü denir ve genellikle ya % ile yada ppm (parts per million = 1/1 000 000) olarak ifade edilir. Konsantrasyonları saptamak için yapılan i şleme “ analiz ” (assaying) denir. Çe şitli ekonomik ve bazı politik düşünceler, bir cevher kütlesinden üretilebilecek en dü şük cevher tenörüne karar vermede etkili olur. Bu en düşük tenöre “ cut – off ” tenörü (cut off grade) denir. Cevherle şme seviyesinin tedricen temel (background) de ğerlerine azalma gösterdiği cevher kütlesi sınırlarını ortaya koymak amacıyla pek çok örnek toplanmalı ve analiz edilmelidir. Bu yolla bulunan sınırlara “ analiz limitleri ” (assay limits) denir. Bu sınırlar tamamıyla ekonomik olarak saptandı ğından, hiçbir jeolojik özellik tarafından ortaya konulmayabilir. E ğer ürün için verilen fiyatlar artarsa o zaman cut-off tenörü muhtemelen azalabilir ve böylece cevher rezervlerinin rezerv miktarı (tonajı) artar. Bu da tüm cevher kütlesinin tenörünün dü şmesinde etkili olur. Böylelikle eğer günlük üretim miktarı aynı kalırsa, o zaman madenin ömrü artar.
Yüklə 440,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|