Microsoft Word metodik vesait



Yüklə 172,82 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix02.10.2017
ölçüsü172,82 Kb.
#2571


AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZİRLİYİ 

AQRAR  ELM VƏ İNFORMASİYA  MƏLUMAT  MƏRKƏZİ 

TƏRƏVƏZÇİLİK ELMİ-TƏDQİQAT İNSTİTUTU

 

 

 



 

 

 



 

POMİDOR XAMMALI VƏ EMALI MƏHSULLARININ 

ƏSAS KEYFİYYƏT GÖSTƏRİCİLƏRİNİN ELMİ 

ƏSASLARLA TƏYİN OLUNMASINA AİD 

 

M E T O D İ K   V Ə S A İ T 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


-2- 

 

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZİRLİYİ 



AQRAR  ELM VƏ İNFORMASİYA  MƏLUMAT  MƏRKƏZİ 

TƏRƏVƏZÇİLİK ELMİ-TƏDQİQAT İNSTİTUTU

 

 

 



 

 

 



 

Pomidor xammalı və emalı məhsullarının 

əsas keyfiyyət göstəricilərinin elmi 

əsaslarla təyin olunmasına aid 

 

M E T O D İ K   V Ə S A İ T 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

B A K I – 2 0 1 5 

 


-3- 

 

Metodik vəsait Tərəvəzçilik Elmi-tədqiqat  İnstitutu Emal, saxlama və 



keyfiyyət laboratoriyasında Aqrar elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, dosent S.P.Həsənov, 

Aqrar elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Ə.Q.Eyvazov tərəfindən hazırlanmışdır. 

Metodik vəsaitə  Tərəvəzçilik Elmi-tədqiqat  İnstitutunun Elmi Şurasında 

baxılmış və kitabın çap olunması məqsədəuyğun hesab edilmişdir. 

Vəsait respublikamızda istehsal olunan pomidor xammalı  və emalı 

məhsullarının  əsas keyfiyyət göstəricilərinin təyin olunması üsullarına həsr 

edilmişdir. 

Respublikada istehsal olunan tərəvəz məhsulları arasında pomidorun xüsusi 

çəkisi daha çoxdur. Emalı  məhsullarının xüsusi çəkisi isə digər məhsullarla 

müqayisədə 40%-ə yaxındır. 

İstehsal olunmuş pomidorun müəyyən bir hissəsi təzə halda və emal 

olunduqdan sonra xaricə ixrac olunur. 

Xaricə ixrac edilən məhsulların ekoloji təmizliyi və keyfiyyət göstəricilərinə 

yüksək tələblər irəli sürülür. Bu səbəbdən də  tərəvəz məhsullarının, xüsusi ilədə  

pomidor məhsullarının ekoloji təmizliyini və keyfiyyət göstəricilərini tənzimləmək  

məqsədi ilə həyata keçirilən tədqiqat işləri mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

Kitabda pomidor xammalının və emalı  məhsullarının keyfiyyətinin 

orqanoleptiki, kimyəvi və instrumental üsullarla müəyyən edilməsi öz geniş şərhini 

tapmışdır. Kitab respublikanın bölgələrində  tərəvəz məhsullarının istehsalı  və 

emalı ilə məşğul olan sahibkarlar və fərdi şəxslər üçün faydalı vəsaitdir. 

Kitabın hazırlanmasında müəlliflər apardıqları  şəxsi tədqiqatların 

nəticəsində  əldə etdikləri təcrübə  və müxtəlif  ədəbiyyat məlumatlarından istifadə 

etmişlər. 

Kitabça Tərəvəzçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Elmi Şurasının 11.09.2015-

ci il tarixli 13 №-li protokulun qərari ilə çap olunmağa məsləhət görülmüşdür.  

 

Elmi redaktor: 

Aqrar elmlər üzrə 

fəlsəfə 


doktoru 

 

 



     Ə.Q.Eyvazov 

 

 



 


-4- 

 

G  İ  R  İ  Ş 

 

Əhalinin qida məhsullarının təhlükəsizliyinin təminatında tərəvəzlərin 



mühüm  əhəmiyyəti vardır. Bu səbəbdən də  tərəvəz məhsullarının ekoloji 

təmizliliyi, keyfiyyət göstəricilərinin müasir standartların tələblərinə cavab verməsi 

bu sahənin əsas problemlərindən birincisidir. 

Əhali arasında təzə halda pomidora və onun emalı  məhsullarına tələbatın 

yüksək səviyyədə olması, pomidor məhsullarının tərəvəzlər arasında xüsusi 

çəkisinin çox olması, onun xarakterik keyfiyyət göstəricilərinin diqqətlə müəyyən 

edilməsi istiqamətində yeni üsulların tətbiqinə ehtiyacı artırır.  

Pomidorun keyfiyyət göstəricilərinin təyin olunmasında klassik üsullarla 

yanaşı, müasir cihazların tətbiqindən də istifadə olunmalıdır. 

Pomidor məhsulun  əsas xarakterik göstəricilərindən biri onun tərkibində 

olan quru maddənin miqdarıdır. Təzə pomidorun tərkibində quru maddənin 

miqdarı 4,5%-dən az olmamalıdır. Onu təyin etmək üçün müasir refraktometrdən, 

elmi tədqiqat işlərində isə xüsusi termostatlardan istifadə olunmalıdır. Çünki, 

refraktometrlə yalnız pomidorun tərkibindəki həll olan quru maddələrin miqdarı 

təyin olunur. 

Bu xarakterik göstərici təkcə  təzə pomidor xammalında deyil, onun emalı 

məhsulları olan tomat pürelərində, tomat şirələrində, müxtəlif qatılıqlı tomat 

pastalarında mütləq təyin olunması vacib şərtdir. Çünki bu göstərici hazır 

məhsulun hesabatında yüksək əhəmiyyətə malikdir. 

Qatılaşdırılmış tomat məhsullarında özlülüyün təyin olunması da mühüm 

əhəmiyyət kəsb edir. Digər göstəricilərdən pomidorda və emalı  məhsullarında 

ümumi turşululuğun və  fəal turşululuğun təyin edilməsidir. Ümumi turşululuq 

kimyəvi üsulla, fəal turşululuq pH isə pH metr və potensiometrik cihazların 

köməyi ilə təyin edilir. 

Pomidor məhsullarında rəngin təyin olunması da xüsusi əhəmiyyət kəsb 

edir. Çünki istehlakçı  əldə etmək istədiyi məhsulun xarici görünüşünə daha çox 

diqqət yetirir. Bu səbəbdən də  məhsulun rənginin təyin olunması  və izahı 

istehlakçının zövqünü yüksəldir. Müasir şəraitdə pomidor məhsullarının rəngi 

Aqtron E-5 və Xanter kalorimetri cihazlarının vasitəsi ilə təyin olunur. 



-5- 

 

Pomidor xammalı  və emalı  məhsullarının digər xarakterik göstəriciləri 



fiziki-kimyəvi üsulların köməyi ilə həyata keçirilir. 

Ekoloji təmiz və keyfiyyətli tərəvəz məhsullarının istehsalının 

yüksəldilməsi, əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasına metodik vəsaitdə 

göstərilən üsulların düzgün və səmərəli tətbiqi ilə nail olmaq olar. Eyni zamanda 

insanların sağlamlılığının təminatında müsbət rol oynayar. 

 

Quru maddənin təyin olunması 



 

Quru maddəni həll olma qabiliyyətinə görə suda həll olan və həll olmayan 

iki yerə bölürlər. Həll olmayan quru maddə  əsasən hüceyrə divarları  və 

toxumaların mexaniki elementləri olan sellüloza,  protopektin, həll olmayan azotlu 

birləşmələr, mineral duzlar, nişasta, yağda həll olan piqmentlər və cüzi miqdarda 

hələ  tədqiq olunmayan kompanentlərdən ibarətdir. Həll olmayan quru maddənin 

meyvə tərəvəzlərin tərkibində miqdarı 2-5% təşkil edir.  

Bunların bir qismi insan orqanizmi tərəfindən mənimsənilmir. Lakin bu o 

demək deyildir ki, onlar qida ərzaqları komponentləri kimi, dəyərsiz hesab 

olunmalıdır. Misal üçün, sellüloza insan mədəsində  həll olmur, ancaq 

bağırsaqlarda qidanın hərəkətinə  və  şirələnməsinə  səbəb olur. Digər tərəfdən 

onların iştirakı, qidanın tərkibində olan başqa komponentlərin həzmini 

yaxşılaşdırır. Eyni zamanda həmin maddələr toxumaların mexaniki 

möhkəmliliyinin, onların sıxlığının və qabığının rənginin müəyyən olunmasına 

yardım göstərir. Həll olan quru maddələrin meyvə-tərəvəzlərin tərkibində miqdarı 

5%-dən 18%-ə  qədər intervalında dəyişir. Onların ümumi miqdarının müəyyən 

olunması refraktometr cihazı vasitəsi ilə  həyata keçirilir. Bu cihazın iş prinsipi 

polyarizələnmiş işıq şüasının məhluldan keçərək sınmasının göstəricisinə əsaslanır. 

Həll olan quru maddələrə karbohidratlar, azotlu maddələr, turşular, aşı  və 

fenol mühitli maddələr, pektin maddələrin həll olan formaları  və vitaminlər, 

fermentlər, mineral duzlar və bir sıra tədqiq olunmamış birləşmələr aiddir. 

Meyvə  və  tərəvəzlərin seleksiya prosseslərində-tətbiq olunan aqrotexniki 

tədbirlərin meyvə-tərəvəzlərin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsində ekspres 

refraktometrik metodun rolu əvəzsiz və perspektivlidir. Bütün bunları  nəzərə 

alaraq, bütün tomat məhsullarının tərkibində olan quru maddələrin miqdarının 



-6- 

 

333



,

1

20



0



n

refraktometrik üsulla təyin olunması daha məqsədəuyğundur. Bu üsulun digər 

üstünlüyü ondan ibarətdir ki, bu üsul asan və tez başa çatır. Digər üstünlüyü ondan 

ibarətdir ki, bunu açıq tarla sahəsində də istifadə etmək mümkündür. 

 

İşin metodikası 



 

İşə başlamazdan  əvvəl, refraktometrin sıfr nöqtəsi yoxlanılır, sonra tədqiq 

olunacaq nümunənin quru maddəsinin %-lə müəyyən olunmasına başlayırlar. 

Bunun üçün refraktometrin yuxarı işıqlandırıcı prizması açılaraq yuxarı qaldırılır, 

aşağı ölçü prizmasının səthi üzərinə  şüşə çubuqla 2-3 damla sınağı keçirilən 

mayedən əlavə edərək, yuxarı işıqlandırıcı prizmanı aşağı salaraq bağlanır. Sonra 

ölçmə əməliyyatı həyata keçirilir. 

Bunun üçün işıq  şüası refraktometrin aşağı  və ya yuxarı prizmasının 

pəncərəsinə istiqamətləndirilir və okulyarda görüş dairəsinin tam işıqlandırılması 

təmin olunsun. 

Bundan sonra okulyar refraktometrin üzərində mövcud olan yarıq boyu 

hərəkət etdirilərək işıq kölgəsinin sərhəddi, okulyarda olan punktirli vizir xətti ilə 

üst-üstə düşsün. Sonra cihazın  şkalasında işıq kölgəsinin keçdiyi sərhədi qeyd 

olunur. 


  

  

 



                                                     Şəkil 1. Refraktometrin okulyarının görmə sahəsi 

Təyin etmə qurtardıqdan sonra prizmanın üst səthi filtr kağızı ilə silinərək 

distilə suyu ilə yuyulur.  

QEYD:

    tomat məhsullarının quru maddəsinin təyin edərkən,  əzilmiş 



kütlədən götürülən nümunə  tənzif materiala bükülməklə  sıxılaraq 

bir neçə damla prizmanın üzərinə salınr.  Unutmaq olmaz ki, ilk 

damcını istifadə etmirlər.  

Refraktometrin göstəricisinin düzgünlüyünü, sıfr nöqtəsini distilə olunmuş 

su ilə 20

0

C temperaturda yoxlayırlar.  Əgər işıq kölgəsinin sərhəddi  şkala 



üzərindəki,                 sındırma göstəricisi və ya quru maddə, şkalası ilə uyğun-


-7- 

 

dursa, deməli refraktometrin göstəricisi düzgündür. Vizir  xəttindən kənarlaşmışsa, 



xüsusi asarla refraktometri normal vəziyyətə gətirilir.  

Refraktometrin iş prinsipi ətraf mühitin temperaturunun 20

0

C olmasına 



hesablanmışdır.  Bu səbəbdən də, tədqiq olunan maddənin sındırma göstəriciləri bu 

temperatura uyğun hesablanır. Quru maddənin qatılığın 15-dən 30

0

C-ə  qədər 



temperaturda ölçmək olar. Ancaq nəticə mövcud olan cədvələ uyğun 

hesablanmalıdır. Yəni təyin etmə 20

0

C-dən aşağı temperaturda aparılmışsa, onda 



alınan nəticədən cədvəldə göstərilən düzəliş  çıxılmalı,  əgər 20

0

C-dən yuxarı 



temperaturda aparılmışsa onda cədvəldə göstərilən düzəliş, alınan nəticənin üzərinə 

əlavə olunmalıdır.  



Cədvəl 1 

Refraktometrin göstəricilərin temperatur düzəlişləri 

 

Temperatur 



0



Quru maddənin miqdarı, % 

5  10 15 20 30 40 50 60 70 75 

təyin olunmuş quru maddənin miqdarından çıxılması tələb olunan fərq 

15 


0,25 0,27 0,31 0,31 0,34 0,35 0,36 0,37 0,36 0,36 

16 


0,21 0,23 0,27 0,27 0,29 0,31 0,31 0,32 0,31 0,29 

17 


0,16 0,18 0,20 0,20 0,22 0,23 0,23 0,23 0,20 0,17 

18 


0,11 0,12 0,14 0,14 0,15 0,16 0,16 0,15 0,12 0,09 

19 


0,06 0,07 0,08 0,08 0,08 0,09 0,09 0,08 0,07 0,05 

təyin olunmuş quru maddənin miqdarına əlavə olunması tələb olunan fərq 

21 


0,06 0,07 0,07 0,07 0,07 0,07 0,07 0,07 0,07 0,07 

22 


0,12 0,14 0,14 0,14 0,14 0,14 0,15 0,14 0,14 0,14 

23 


0,18 0,20 0,20 0,21 0,21 0,21 0,23 0,21 0,22 0,22 

24 


0,24 0,26 0,26 0,27 0,28 0,28 0,30 0,28 0,29 0,29 

25 


0,30 0,32 0,32 0,34 0,36 0,36 0,38 0,36 0,36 0,37 

26 


0,36 0,36 0,39 0,41 0,43 0,43 0,46 0,44 0,43 0,44 

27 


0,43 0,46 0,46 0,48 0,50 0,51 0,55 0,52 0,50 0,51 

28 


0,50 0,53 0,53 0,55 0,58 0,59 0,63 0,60 0,57 0,59 

29 


0,57 0,60 0,61 0,62 0,66 0,67 0,71 0,68 0,65 0,67 

30 


0,64 0,67 0,70 0,71 0,74 0,75 0,80 0,76 0,73 0,75 

 



-8- 

 

4



3

10000


)

(

1





n

n

G

K

Refraktometrik metodla şəkərlərin təyini 

 

Refraktometrik metodla şəkərlərin təyini saxarozanın suda məhlulunun 



qatılılığı ilə onun sındırma göstəricisi arasındakı asılılığına  əsaslanır. Məhlulun 

qatılığı nə qədər yüksək olursa, sındırma göstəricisidə böyük olur. 

Refraktometrik metodla qatılaşdırılmış qidalarda şəkərlərin təyini 

metodunun mahiyyəti onunla bağlıdır ki, tədqiq olunan sulu məhlulun sındırma 

göstəricisi  təyini zamanı refraktometrin prizmasında olan temperatur qeyd olunur 

və distilə suyunun sındırma göstəricisindən istifadə etməklə  təcrübənin 

temperaturu nəzərə alınaraq (cədvəl 2) şəkərlərin miqdarı faizlə  təklif olunan 

formula ilə hesablanır.  



Təyin etmənin metodikası 

 

Əvvəlcədən xırdalanmış orta nümunədən tərəzidə 0,01q dəqiqliklə 10-25q 



çəkərək götürülür. Çəkilən nümunə, həcmi 100ml olan şkalası kolbaya köçürülür. 

Sonra kolbanın içərisinə həcminin    -ü qədər distilə suyu əlavə olunur. Kolbanın 

içərisindəki  nümunə ilə distilə suyunun qarışığı 20 dəqiqə müddətində tez-tez 

çalxalamaqla saxlanılır. Sonra kolba ölçü xəttinə qədər distilə suyu ilə doldurulur. 

Kolbadakı ümumi məhlul yaxşı qarışdırılaraq, başqa quru kolbaya filtirdən 

keçirilərək yığılır. Sonra süzüntüdən  şüşə çubuqla səliqəli olmaqla 2-3 damcı 

refraktometrin prizmasına salınır və onun sındırma göstəricisi təyin edilir. Eyni 

zamanda termometrin göstəricisi də qeydə alınır. Kolbada olan ümumi məhlulda 

şəkərlərin miqdarı x, faizlə aşağıdaki formula ilə hesablanır.  

x=(n

1

-n)

.

10000

.

K

1

 

Harda   n



1 

- təyin olunan məhlulun sındırma göstəricisi; 

 

  n - distilə olunmuş suyun təyin olunan temperaturda sındırma  



              göstəricisi; 

  K - təyin olunan məhsulda sındırma göstəricisinin, faizlə şəkərə 

        çevrilmə əmsalıdır; 

  K-əmsalı aşağıdakı formula ilə təyin olunur: 

 

 

 



 

 

 



G-arbitraj üsulla təyin olunan  

 

 

 

 

 

   şəkərlərin miqdarıdır %-lə 


-9- 

 

;



100

250


1

V

g

K

V

K





Aşağıda göstərilən (cədvəl 3) müxtəlif temperaturlarda distilə olunmuş 

suyun sındırma göstəriciləri verilmişdir.  



Cədvəl 2 

Temperatur C

0

 

Sındırma göstəricisi Temperatur 



C

0

 



Sındırma göstəricisi 

15 1,3335  23 1,3327 

16 1,3334  24 1,3326 

17 1,3333  25 1,3325 

18 1,3332  26 1,3324 

19 1,3331  27 1,3323 

20 1,3330  28 1,3322 

21 1,3329  29 1,3321 

22 1,3328  30 1,3320 

 

Titrləmə üsulu ilə ümumi turşululuğun təyini 



 

Bu üsulla məhsulda turşuluğun təyin olunması tədqiq olunacaq məhsulun su 

ilə ekstrakt məhlulunda həyata keçirilir. 

Sulu ekstrakt məhlulunda turşululuq aşağıdakı kimi həyata keçirilir. Tədqiq 

olunacaq məhsulun xüsusiyyətindən asılı olaraq turşululuğu təyin etmək üçün 

məhsul nümunəsində 0,01 q dəqiqliklə 10 qram nümunə çəkisi götürülür. 

Nümunəni tutumu 250 ml olan ölçülü kolbaya yığırlar. Üzərinə 200 ml 

distilə suyu əlavə edərək tez-tez qarışdırmaq şərti ilə 30 dəqiqə saxlayırlar. Sonrakı 

mərhələdə kolbadakı qarışığın üzərinə distilə suyu əlavə edərək onu ölçü xəttinə 

çatdırlar.  Əlavə olaraq yaxşıca qarışdıraraq kolbadakı ekstrakt məhlulunu filtr 

kağızından quru və  təmiz kolbaya süzürlər. Süzüntüdən 20-25 ml ölçərək 

konusvari kolbaya tökürlər və üzərinə 3-5 damcı fenolftalein əlavə edərək 0,1n 

qələvi məhlulu ilə  çəhrayı  rəng alana qədər titrləməni davam etdirirlər.  Əgər 

ekstrakt məhlulu rənglidirsə onu 2-3 dəfə distilə suyu ilə durulaşdırırlar. 

Titirləmə başa çatdıqdan sonra alınan nəticə  aşağıdakı formula ilə 

hesablanır.  

 

 

 




-10- 

 

Harda   V  - titrləməyə sərf olunan 0,1n qələvinin dəqiq miqdarı, ml; 



K - uyğun gələn turşuya görə hesablama əmsalı, tərəvəz 

məhsullarında bu əmsal alma turşusuna görə hesablanır 

K=0,0067, çaxır turşusuna görə K=0,0075, sirkə turşusuna görə 

K=0,0060; 

  g - götürülən nümunənin çəkisi, q; 

  V


- titrləməyə götürülən süzüntünün miqdarı, ml. 

 

Fəal turşululuğun (pH) təyini 

 

Tərəvəz məhsullarının tərkibində olan fəal turşuluğun miqdarı pH-metr 

cihazı ilə aparılır. Bu cihazın iş prinsipi tədqiq olunan nümunənin daxilinə salınmış 

iki elektrod arasında yaranan potensiallar fərqinin ölçülməsinə əsaslanır. 

Bu elektrodların biri daimi, ikinci elektrodla müqayisə olunmaq üçün, 

məlum potensiala malikdir. Hansı ki, bu potensial tədqiq olunan məhlulun pH-dan 

asılıdır. 

Cihazın şkalası pH vahidinə və millivoltlara uyğun dərəcələnmişdir ki, bu da 

birbaşa ölçməni yerinə yetirməyə imkan verir. 

Əvvəlcə cihazın dəqiqliyi yoxlanılır. Bunun üçün pH-ı  məlum olan buferli 

məhluldan istifadə olunur. İşə başlamazdan  əvvəl cihazın elektrodları diqqətlə 

distilə suyu ilə yuyulur. Əvvəlcə hazırlanmış maye və ya püre halında olan 

nümunədən elekrtodların  bastırılmasını  təmin edən qədər stəkana yığırlar.  Əgər 

tədqiq olunan nümunə çox qatıdırsa, o nümunəni distilə suyu ilə 2 dəfə 

durulaşdırırlar. 

Elektrodların uc hissəsini stəkanda olan nümunənin içərisinə salırlar. 

Sonra cihazın göstəricisini dəqiqləşdirməklə pH-ın ölçüsünü cihazın 

şkalasından hesablayırıq. Təyinatın sonunda elektrodlar distilə suyu ilə yuyulur. 

pH-ın son qiyməti paralel olaraq aparılan iki ölçmənin orta riyazi 

hesablanmasının nəticəsinə əsasən müəyyən olunur. 

 

Nitratların təyini 

 

Kənd təsərrüfatı  məhsullarının xüsusilə  də  tərəvəzlərin tərkibində olan 

nitratların miqdarına daima nəzarət olunur və normalar çərçivəsində qalmasına 



-11- 

 

çalışırlar. Tərəvəzlərin becərilməsində artıq miqdarda azotlu gübrələrdən istifadə 



olunması, hazır xammalda nitratların toplanmasına səbəb olur. Nitratlar isə  kənd 

təsərrüfatı məhsullarının qidalılıq dəyərini aşağı salır. 

Bu səbəbdən də  səhiyyə  təşkilatları, sanitar-epidemeloji mərkəzlər 

tərəvəzlərin tərkibində olan nitratların normalarını müəyyən edərək 

qanuniləşdirmişlər.  Həmin normalar (mq/kq-la) aşağıda verilib. 

 

Kartof  - 



80 

  Mətbəx çuğunduru  

-  1400 

Ağbaş kələm - 

300 

  Baş soğan 



  - 

60 


Kök 

  - 


80 

  Kəvər  

 

 

- 400 



Pomidor 

 - 


60 

  Yemiş 


 

 

- 45 



Xiyar 

  - 


150 

  Qarpız   - 

45 

 

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bitki məhsulları  tərkibində  qəbul edilmiş 



normalardan 2 dəfədən çox olmayan miqdarda nitratlar müşahidə olunursa, onların 

istifadəsinə şərti olaraq icazə verilir. 

Şərti olaraq icazə verilən sağlam bitki məhsullarını yalnız konserv 

istehsalında, uşaq konservləri istisna olmaq şərti ilə, istifadə etmək olar. Nitratların 

miqdarını pomidor məhsullarında təyin etmək üçün götürülən ümumi nümunənin 

çəkisi, meyvə saplağı  çıxarıldıqdan, yuyulub təmizləndikdən və quru dəsmalla 

silinib qurulaşdırıldıqdan sonra 0,5kq olmalıdır.  İri meyvələr uzununa boyunca 2 

və ya 4 hissəyə bölürlər. 

Xammaldan nümunələrin götürülməsi məhsul yığımından 4-5 gün qabaq 

həyata keçirilir. Laboratoriyaya gətirilmiş nümunələr xüsusi jurnalda qeydiyyata 

alınır.  

Bitki məhsullarının tərkibində olan nitratların miqdarını  təyin etmək üçün 

“İndam” markalı indikator kağızından istifadə olunur. Bu üsulun mahiyyəti ondan 

ibarətdir ki, vizual qiymətləndirmə yolu ilə indikator kağızının, onun üzərinə 

damcıladılan tərkibində nitratlar olan nümunənin təsirindən rənginin dəyişməsinə 

əsaslanır. 



                        Analiz aşağıdakı ardıcıllıqla aparılır. 

Nümunə xırdalanaraq sıxılır və şirəsi çıxarılır. 




-12- 

 

Analiz olunacaq nümunənin  şirəsindən bir damla indikator kağızının aktiv 



hissəsinə salırlar. Digər indikator kağızının aktiv hissəsinə isə bir damla müqayisə 

olunmaq üçün hazırlanan məhluldan salırlar. Müqayisə  məhlulunun hazırlanması 

bu ardıcıllıqla həyata keçirirlər. Həcmi 1 l olan kolbaya dəqiq çəkilmiş, 100

0

C-də 



sabit çəki alınana qədər tam qurudulmuş 4,89q KMO

3

  və ya 4,11q NaNO



3

  əlavə 


edərək onu su ilə həll edirlər. Hazırlanmış bu müqayisə məhlulunda nitrat-ionuna 

görə qatılıq 3000 mq/l bərabərdir. Ardıcıl olaraq bu məhlulu durulaşdırmaqla  ən 

azı qatılığı 50 mq/l olmaqla müxtəlif qatılıqda məhlullar seriyası hazırlayırlar. 

 

C-Vitaminin təyin olunması 



 

Meyvə və tərəvəzlərin, vitaminlərin mənbəyi kimi xüsusi əhəmiyyəti vardır. 

Bu vitaminlər arasında C vitamini (askarbin turşusu) daha çox qiymətə malikdir. 

Bir gün ərzində insanların C vitamininə olan tələbatı 50-100 mq, ağır fiziki əməklə 

məşğul olan insanların tələbatı daha çox olur. 

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, C vitamini yeganə vitamindir ki, bunu insan 

orqanizmi istehsal etmir. Bu səbəbdəndə insan orqanizminin bu vitaminə olan 

tələbatını  təmin etmək üçün bütün il ərzində  təzə  tərəvəzlərdən istifadə 

olunmalıdır. C vitamininin miqdarca təyin olunması üsulu onun bərpaedici 

xüsusiyyətinə əsaslanır. Spessifik reaktiv kimi, bu üsulda 2,6-dixlorfenolindofenol 

(Tilmans reaktivi)-dən istifadə olunur. Bu reaktivin suda həll olması  nəticəsində 

göy rəngli məhlul alınır. Bu məhlul askorbin turşusu ilə reaksiyada rəngsizləşir. 

Hazırlanan ekstrakt məhlulunda C vitamininin miqdarca təyini, titrləməyə 

sərf olunan rəngli məhlulun miqdarına görə  təyin edirlər. Onu da qeyd etmək 

lazımdır ki, məhlulda askorbin turşusu ilə digər birləşmələr də rəngə təsir göstərir. 

Bu səbəbdən də alınan nəticələr bəzən yüksək olur. Üsulun dəqiqliyi +10% 

intervalında dəyişir. 

C vitaminini təyin etmək üçün yaxşı  xırdalanmış  və qarışdırılmış orta 

nümunədən 0,01q dəqiqliklə 10q miqdarında nümunə  çəkisi götürülür. Askarbin 

turşusu havanın oksigeni ilə tez oksidləşir. Eyni zamanda metal alətlərlə  də 

təmasda olanda (mis, dəmir) da, oksidləşməyə  məruz qalır. Bu səbəbdən də 

götürülən nümunələr paslanmayan bıçaq və  xırdalayıcılar vasitəsi ilə 

xırdalanmalıdır. 



-13- 

 

;



100

088


,

0

l



n

b

T

a

X





Götürülən nümunə çini qaba tökülərək  üzərinə 20-30 ml 2,5%-li xlorid 

turşusu  əlavə edərək, nümunənin tərkibində olan fermentlərin fəallığını 

dayandırırıq.  Əlavə olunan turşu məhlulu qabdakı nümunənin səthini tam 

örtməlidir. 

Çini qabdakı nümunə çini dəstəklə xırdalanır və tam əzilərək həcmi 100 ml 

olan ölçü kolbasına köçürülür. Çini dəstək distilə suyu ilə yuyulur və  həmin su 

kolbaya tökülür. Sonra kolbadakı məhlulun səviyyəsi distilə suyu ilə ölçü xəttinə 

çatdırılır. Askorbin turşusunun kolbadakı  məhlula keçməsi üçün 10 dəqiqə vaxt 

kifayət edir. Bu müddət ərzində kolba qaranlıqda saxlanmalıdır. 

Sonra ekstrat məhluldan pipet vasitəsi ilə 10 ml götürərək konusvarı kolbaya 

tökərək 0,001n 2,6-dixlorfenolindofenolla titirləyirlər. Titrləmə  məhlulda 30 

saniyədə müddətdə dayanıqlı itməyən çəhrayı  rəngin alınmasına qədər davam 

etdirilir.  

C vitaminin miqdarı aşağıdakı formula ilə hesablanır.  

   


 

Harda  X   - C vitaminin miqdarı  mq%; 



a  -  titrləməyə sərf olunan rəngli məhlulun miqdarı, ml; 

  - 0,001n rəngli məhlulun titrinə düzəliş; 



  b - ekstratın həcmi ml; 

  n - nümunənin çəkisi q; 

  l - titrləmək üçün götürülən ekstratın həcmi ml; 

 0,088 - C vitaminin təyinində sərf olunan rəngli məhlulun  

              hesablanması əmsalıdır. 

      (1ml 0,001n rəngli məhlul, 0,088 mq C vitamini oksidləşdirilir). 

C vitamininin miqdarını rəngli meyvə və tərəvəzlərdə (gilənar, gavalı, qara 

qarağat, pomidor, mətbəx çuğundurunda) təyin etmək çətinlik törədir.  Bunun üçün 

digər metodik  qaydalar tətbiq olunur.  

Titirlənəcək ekstrat məhlul dar diametrli sınaq  şüşəsinə  və ya stəkana 

tökülərək onun üzərinə  bərabər həcmində toluol, xloroform, dixloloretan 

maddələrindən birini əlavə edirlər. Titrləməni az-az rəngli məhlul  əlavə etməklə 

stəkanı çalxalamadan, üzvi məhlul qatı üzərində  çəhrayı  rəngin  əmələ  gəlməsinə 

qədər davam etdirirlər. Alınan nəticə əvvəldə göstərilən formula ilə hesablanır.  




-14- 

 

;



1

b

a

T

;



1

2

C



b

T

T



İstifadə olunan reaktivlər 

 

2,6-dixlorfenolinolindofenol reaktivindən 0,2 q çəkib həcmi 1l olan kolbaya 

tökülərək 600-700 ml suda həll edilir. Bir gecə saxlayaraq həcmi su ilə ölçü xəttinə 

çatdıraraq sonra onu filtrdən keçirməklə süzürlər. 

Tilmans reaktivin məhlulu çox davamsızdır və işıq təsirindən tez parçalanır. 

Bu səbəbdəndə onu tünd şüşə qabda saxlayır və titrinə düzəlişi 1-2 gündən sonra 

müəyyən edirlər. 

Titrə düzəliş  aşağıdakı ardıcıllıqla müəyyən edilir. Əvvəlcə 0,01n. KMnO

məhlulunun titri müəyyən edilir. Konusvari kolbaya 20ml 0,01n quzu qulağı duzu 



məhlulu tökürlər. Bunu hazırlamaq üçün 0,063q, quzu qulağı duzu və ya 0,067q, 

natrium və ya 0,062q, amonium duzunu həcmi 100 ml olan kolbada distilə suyunda 

həll edirlər. Üzərinə 2-3 ml qatı sulfat turşusu əlavə edərək 0,01n KMnO

məhlulu 



ilə titrləyirlər. Kalium permanqanat məhlulu hazırlamaq üçün, ondan 0,316q 

çəkərək 1 litr suda həll edir və məhlulu 2-3 həftə müddətində qabla birlikdə qara 

kağıza bükülməklə saxlanılır. Titrləmə zamanı nümunə qızdırılır. Titirləməni zəif 

çəhrayı  rəngin alınmasına qədər davam etdirirlər. KMnO

4

-ün titrinə düzəliş 



aşağıdakı formula ilə hesablanır. 

 

Harda  a   - 0,01n. Quzu qulağı turşusunun (natrium, amonium) duzları 



məhlullarının miqdarı ml; 

 b - titrləməyə sərf edilən KMnO

4

-ün miqdarı ml; 



Sonra 0,01n. Mor duzu məhlulunun titrinə düzəliş təyin olunur. Bunun üçün 

(3,92q reaktiv 1 litr 0,02n

.

H

2



SO

4

 məhlulu) Mor duzu məhlulundan 10 ml konusvarı  



kolbaya töküb, 1-2 ml qatı sulfat turşusu ilə turşulaşdırıb,  əvvəldən hazırlanmış 

0,01n KMnO

məhlulu ilə titrləyirlər. Mor duzu məhlulunun titrinə olan düzəliş 



aşağıdakı kimi hesablanır.   

 

Harda  T



1

   - 0,01n. KMnO

4

 məhluluna düzəliş; 



 b    - titrləməyə sərf olunan  KMnO

4

 məhlulunun miqdarı ml; 



C  -  Mor    duzunun   məhlulunun   titrlənməsi üçün götürülmüş 

məhlulun miqdarı, ml; 




-15- 

 

;



10

2

3



l

C

T

T



Bundan sonra 0,001n 2,6-dixlorfenolindofenol  məhlulunun titrinə düzəlişi 

müəyyən edirlər. Bunun üçün 10 ml rəngli məhluldan götürüb konusvarı kolbaya 

tökürlər. Üzərinə 5 ml doymuş quzu qulağı turşusunun natrium və ya amonium 

məhlulu əlavə edərək, əvvəlcədən hazırlanmış dəqiq 0,01n. Mor duzu məhlulu ilə 

göy rəngin itməsinə və sarı-yantar rəngin alınmasına qədər titrləyirlər.  

Rəngli məhlulun titrinə düzəliş aşağıdakı kimi hesablanır. 

  

 



Harda  T

2

 - 0,01n. Mor duzu  məhlulunun titrinə  düzəliş; 

 C - titrləməyə sərf olunan  Mor duzu məhlulunun miqdarı ml; 

 l  -  titrləmək üçün 2,6-dixlorfenolindofenol məhlulunun miqdarı ml; 

– 0,001n. 2,6 dixlorfenolindofenol məhlulunun düzəliş əmsalı. 

Mor duzu məhlulunun titri davamlı olduğundan ondan 3-5 ay ərzində 

istifadə etmək olar. 

Qatılaşdırılmış tomat məhsulları 

 

İstehsal olunan meyvə-tərəvəz konservləri arasında, qatılaşdırılmış tomat 

məhsullar ümumi məhsulun 25%-dən çoxunu təşkil edir. Bir sıra balıq 

konservlərinin hazırlanmasında tomat souslarından geniş istifadə olunur. 

Tərkibində quru maddənin miqdarından asılı olaraq aşağıdakı tomat 

məhsulları istehsal olunur. 4,5%-dən az olmayan tomat şirələri, tərkibində quru 

maddənin miqdarı 15% və ondan yuxarı olan ekstra tomat püresi, tərkibində quru 

maddənin 8,0-10,2%-ə qədər olan zəif qatılıqlı pürelər, tərkibində quru maddənin 

miqdarı 10,2-11,3%-ə  qədər olan pürelər orta qatılıqlı pürelər, tərkibində quru 

maddənin  miqdarı 11,3-15%-ə qədər olan pürelər qatı pürelər adlanır. 

Qatılaşdırılmış tomat məhsullarının  əsas keyfiyyət göstəricilərindən biri 

onların özlülüyüdür. Özlülük və  sıxlıq eyni mahiyyət daşıdığından onlar birlikdə 

təyin olunur. Bu göstərici müxtəlif markalı viskozimetrləri vasitəsi ilə təyin olunur. 

Viskozimetr USDA, Kapilyar viskozimetr, Ştormer viskozimetrini göstərmək olar.  

Tomat pastaları  tərkibində quru maddələrinin  ən yüksək həddi 40%, 32%, 

28%, 24% olur. 




-16- 

 

D



C

B

A



ml

A

6

,



122

10

26



,

12

100





,

100




Y



VNM

Z

Təcrübi olaraq bütün tomat məhsullarının tərkibində turşu və ya turşu 

qarışığı mövcuddur. Bu turşular təbii yolla mikroorqanizmlərin təsirindən və 

yaxudda onların hazırlanması zamanı əlavələr olunan maddələr hesabına yaranır. 

Bütün hallarda əmələ gələn turşular məhlulda turşuluq dadı yaradır.  Ümumi 

turşuluq qələvi ilə titrləmə üsulu ilə ölçülür. 

Alınan nəticələrə görə turşululuq nümunənin çəkisinə görə qramla ifadə 

olunduqda                  tənliyində istifadə olunur. 

Yəni 100 ml nümunə üçün sərf olunan 0,1n NaOH  

Harda  A - 100 ml şirənin titrlənməsinə sərf olunan 0,1n NOH-ın miqdarı ml; 



                    B -  nümunənin miqdarı ml, (B=100m

2

); 



                    C -  0,1n NOH-ın həcmi ml; 

                    D -  təyin olunacaq məhsulun miqdarı, ml; 

Misal üçün: əgər 10ml məhsulu titrləmək üçün 12,26 ml 0,1n NaOH tələb 

olunarsa, onda 12,26

.

10ml və ya 122,6 ml 0,1n NaOH 100 ml nümunəni 



titirləməyə sərf olunur. 

  

 



turşuluq müəyyən olunmuş  çəkiyə görə qramlarla ifadə etdikdə  aşağıdakı 

düsturdan istifadə olunur. 

 

W=V

.

M

.

N, 

   Harda  W - turşululuğun miqdarı nümunədə, q; 



   V  -  titrlənən NaOH məhlulunun həcmi, ml; 

   N  -  NaOH məhlulunun normallığı (0,1n); 

  M  - limon turşusunun millivivalnt əmsalı-0,064; 

Bütün tomat məhsullarında turşululuğun midqarı limon turşusuna görə 

hesablanır.  

Misal üçün:  əgər çəkisi 10 ml olan tomat məhsulu nümunəsinin 

titrlənməsinə 12,26 ml 0,1n NaOH tələb olunursa, onda nümunə  çəkisinin 

tərkibində turşululuq-0,0785q olar. 

 

W=12,26



.

0,1

.

0,064=0,0785 q 

turşululuğun müəyyən olunmuş  çəkiyə görə faizlə ifadə olunması  tələb olunarsa 

onda aşağıdakı tənlikdən istifadə olunur.   

 



-17- 

 

%



785

,

0



100

10

064



,

0

10



,

0

26



,

12







Z



   Harda  Z  - nümunə çəkisinin tərkibindəki turşululuq, %-lə; 

   V  -  titrlənən NaOH məhlulunun həcmi, ekvivarent; 

   Y  -  nümunənin həcmi (ml-ə) və ya çəkisi (q-la); 

Misal üçün əgər 10 ml tomat məhsulu nümunəsinin titrlənməsi üçün 12,26 

ml 0,1n NaOH  tələb olunursa, onda nümunədə turşuluğun miqdarı 0,785% olar. 

 

 



 

Məhsulda hidrogen ionlarının qatılığı pH, Sorensen şkalasından istifadə 

etməklə təyin olunur.  

pH şkalasının diapazonu 0-dan 14-ə qədərdir.  

 Neytral məhlulların pH-ı 7,0-dır. 

pH-ın qiymətinin 7-dən az olması məhlulun turş olduğunu göstərir. 7,0-dan 

çox olduğu halda məhlul qələvi mühitinə aid olunur. 

pH-şkalası  xətti deyil, loqarifmik xarakterə malikdir. Bu səbəbdəndə pH-ı 

5,0 olan turşululuq, PH-ı 6,0 olan turşuluqdan 10 dəfə çoxdur. 

 

pH ilə H

+

 və ya H

-

 ionlarının qatılığı nisbəti 

 

pH Qatılıq 

Mühitin reaksiyası 

                1 0 0 0 0 0 0 0 



 

 

          



       Turş mühit 

 

 



        Neytral mühit 

 

 



        

       Qələvi mühit 

                   1 0 0 0 0 0 0 



                      1 0 0 0 0 0  

                         1 0 0 0 0 



                            1 0 0 0  

                               1 0 0                    



                                  1 0 

                                     0 



                                  1 0                         

                               1 0 0 



10 

                            1 0 0 0 

11 

                         1 0 0 0 0 



12 

                      1 0 0 0 0 0 

13 

                   1 0 0 0 0 0 0 



14 

                1 0 0 0 0 0 0 0 

 

Rəng və onun ölçülməsi 

 

Bütün  ərzaq məhsullarının keyfiyyətinin qiymətləndiriləsində, rəng daha 

vacib göstəricilərdən biridir. Haqlı olaraq hər bir alıcı ilk növbədə  məhsulun 



-18- 

 

rənginə diqqət yetirir. Sonra keyfiyyətin  digər göstəriciləri dadı  və aromatına 



nəzər yetirir.  Pomidor xammalı  və onun emalı  məhsullarında rəngin keyfiyyəti, 

onların ümumi keyfiyyətini xarakterizə edir. Bu səbəbdəndə tomat məhsulları ilə 

işləyən hər bir texnoloq bütün səylərini məhsulun yüksək rəng keyfiyyətinin əldə 

olmasına yönəltməlidir.  Buna görə  də  rəngin ölçülməsi metodu, tomat 

məhsullarının rənginin müvəffəqiyyətlə idarə olunmasına şərait yaradır. 

Tomat məhsullarının rəngi tərkibində olan karotin və karotin piqmentləri ilə 

şərtlənir. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, pomidor 

meyvələrində olan karotinin miqdarına bir çox amillər təsir göstərir. Bunlardan 

meyvənin böyüklüyü, yetişgənlik dərəcəsi, torpaqda olan mineral maddələrinin 

miqdarı  və s. Tədqiqatlarla müəyyən olunmuşdur ki, böyük ölçülü pomidor 

meyvələrinin tərkibində karotinin miqdarı, kişiklərə nisbətən bir az çoxdur;  

Karotinin miqdarı sortlar arasında da fərqlənir; 

İstixana  şəraitində becərilən yetişmiş pomidor meyvələrinin tərkibində 

karotinin miqdarı mövsümdən asılı olmayaraq, açıq sahədə becərilən meyvələrdən 

az olur;  

Yaşıl vəziyyətdə  yığılan, saxlama anbarında yetişən pomidor meyvələrinin 

tərkibində karotinin miqdarı, açıq sahədə yetişən meyvələrin tərkibindəki 

karotindən xeyli az olur. 

Təzə pomidor və emalı məhsullarının ümumi keyfiyyət göstəricilərinin, fərdi 

olaraq beynəlxalq standartlarla  balla qiymətləndirilməsi aşağıdakı  cədvəldə öz 

əksini tapmışdır. 

Cədvəl 3  

Pomidor və emal məhsullarının maksimal  

keyfiyyət göstəricilərinin balla qiymətləndirilməsi 

 

GÖSTƏRİCİLƏR Bütöv 

pomidir 

Pomidor 


şirəsi 

Tomat 


püresi 

Tomat 


pastası 

Sous Ketçup 

Rəng 

30 30 50 50 25 25 



Qusursuzluğa görə  30 15 50 50 25 25 

Sıxlıq 


- 15 -  - 25 25 

Dadı və 


iyi 

- 40 -  - 25 25 

Mayesiz quru kütlə 

 

20 - - - - - 



Bütövlük 

20 - - - - - 

 



-19- 

 

2



1

0

)



/

(

100



Y

Y

L



2

1

0



0

0

)



/

(

/



/

(

Y



Y

Y

Y

X

X

Ka

a



2

1

0



0

0

)



/

(

/



/

(

Y



Y

Z

Z

Y

Y

K

b

b



Beynəlxalq və Avropa standartlarının tələblərinə görə  təzə pomidor 

meyvələrinin ölçüləri aşağıdakə ölçülərə uyğun gəlməsidir. 

 

Yumru formalıların     Uzunsov 



formalıların 

    diametri, mm                                                              diametri, mm 

  35-40 

 

 



 

 

 



 

 

30-35 



  40-47 

 

 



 

 

 



 

 

35-40 



  47-57 

 

 



 

 

 



 

 

40-47 



  57-67 

 

 



 

 

 



 

 

47-57 



 67-77 

 77-8 


 

Təzə pomidor və onun emalı  məhsulları olan tomat şirələrinin, tomat  

pürelərinin, tomat pastalarının və sousların keyfiyyətində mühüm əhəmiyyət kəsb 

edən, xarakterik göstərici rəng ABŞ-nın istehsalı olan (firma Hunter, ABŞ, tip 

hunterlab D25L2 və xüsusi spektrofotometr, şərti vahid şkalada ölkə bilən), işığı 

640nm dalğa uzunluğunda  əks etdirən (ABŞ Monquson firması  tip Aqtron 

M500A) cihazları ilə təyin olunur. 

Rəngi təyin etmək üçün istifadə olunan Hunterlab D25L2-nin əsas 

göstəriciləri  

 

İşıq mənbələri Xo  Yo  Zo  Ka  Kb 



A 109,826 

100,000 


35,547 

185 


38 

C 98,041 

100,000 

118,103 


175 

70 


D

65

 93,018 



100,000 

108,845 


172 

67 


 

 

 



X, Y, Z  

 -  üç ölçülü kardinat sisteminin göstəriciləri; 



Xo, Yo, Zo  -  üç ölçülü kordinat sistemində işığın mənbədən tam yayılması  

                        göstəriciləri; 



Ka, Kb 

-  işıq mənbələrindən istifadə olunan rəngin göstəriciləri 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Şəkil 2.1. Rəngin xarakterik göstəricilərinin  L a b 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      beynəlxalq sistemində “Hunterlab” Xanter cihazı  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      ilə ölçülməsi  

 

   -20- 




;

Z

Y

X

X

x



;

Z



Y

X

Y

y



 

 



X, Y, Z 

-  rəngin kordinatorları; XY-rəngliliyin kordinatorları. 

L-in qiyməti, Y-in qiymətindən alınır və işığın parçalılığını xarakterizə edir. 

Tədqiq olunan nümunədə nə qədər qırmızı rəng çox olarsa, a-nın göstəricisi bir o 

qədər müsbət, nümunədə yaşıl rəngin çox olması  a-nın göstəricisinin mənfi 

olmasının göstərir. 

Tədqiq olunan nümunədə  a-nın göstəricisinin mənfi olması, orada çoxlu 

yaşıl rəngin olmasını, b-nin göstəricisinin mənfi olması isə nübunədə daha çox göy 

rəngin olduğunu göstərir. 

Laboratoriya sistemində  rəngin dolğunluğu                                  kəmiyyəti ilə 

xarakterizə olunur. Bu kəmiyyət nə qədər  çox olarsa, rəngin təmizliliyi bir o qədər 

çox olur. a/b-nisbəti rəngin kölgəliyini xarakterizə edir. Rəngin laboratoriya 

sistemində Xanter (Hunter) metodu ilə  təyin olunması müxtəlif sahələrdə o 

cümlədən meyvə-tərəvəzin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsində geniş miqyasda 

tətbiq olunur. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

-21- 

2

2

b



a




-22- 

 

Ə  D  Ə  B  İ  Y  Y  A  T 

 

1. S.P.Həsənov Tərəvəzlər keyfiyyəti kimyəvi texniki nəzarət standartlar. 



Baki şəhəri “Yeni poliqrafist” MMC-nin mətbəəsi, 2013-cü 

il, 149 s. 

2. Юлбур А. Гоулд  Производство  томатов  под  редакцией  канд.техн.наук 

А.Ф.Натестникова.  Москва  пищевая  промышленность, 

1979, 350 с. 

3. А.А.Колесник, 

Теоретические основы товароведения провольственных 

   Л.Г.Елизарова         товаров Москва «Экономика», 1985 г, 292 с. 

4. Е.П.Широков 

Технология хранения и переравотки плодов и овощей с 

основами стандартизации. Москва ВО «Агропромиздат» 

1988, 316 с. 

5. 

Комплексная система управления качеством продукции. 



Издательство стандартов Москва 1976, 221 с. 

6. 


Сборник  гостов  на  картофель,  овощи,  плоды,  ягоды  и 

продукты  их  переработки.  Издательство  стандартов 

(последнее издание). 

7. Бабичева О.Н., 

Технологический контроль овощевсушильного  

    Иванова Г.А., 

пищеконцентратного производства. М., «Пищевое  

    Немец С.М.            промышленность» 1967, 293 с.  

 

 

  



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 


-23- 

 

M Ü N D Ə R İ C A T 



 

1.  Giriş..............................................................................................................    4 

2.  Quru maddənin təyin olunması ....................................................................   5 

3.   İşin metodikası.............................................................................................   6 

4.   Refraktometrik metodla şəkərlərin təyini.....................................................  8 

5.   Təyin etmənin metodikası............................................................................  8 

6.   Titrləmə üsulu ilə ümumi turşuluğun təyini.................................................  9 

7.   Fəal turşuluğun (pH) təyini......................................................................... 10 

8.   Nitratların təyini.......................................................................................... 10 

9.   C-Vitaminin təyin olunması.......................................................................  12 

10. İstifadə olunan reaktivlər............................................................................  14 

11. Qatılaşdırılmış tomat məhsulları................................................................  15 

12. Rəng və onun ölçülməsi.............................................................................  17 

13. Ədəbiyyat....................................................................................................  22 



 

Yüklə 172,82 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə