Microsoft Word mm cavab az imtahan docx
Yüklə 422,87 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vülkan püskürm əl əri
- 522 f əaliyy ətd
- 2.Geoloji t əhlük əli t əbii f əlak ətl ər. Onların ba ş verm ə s əb əbl əri. Sürü şm ə
- Qar uçqunları
- 3. Meteoroloji xarakterli t əbii hadis əl ər. Ba ş verm ə s əb əbl əri. Fırtına
- Qasır ğa
| “Mülki müdafiə” Fənni Üzrə mtahan Suallarının Cavabları 1.
Zəlzələ- ən çox dağıdıcı qüvvəyə malik, ağılasığmaz, idarə olunmaz təbbi fəlakətdir. Zəlzələ deyildikdə yeraltı təkan və yer qatının titrəmələri, yer qatının və yaxud mantiyanın üst qatının sürüşməsi və parçalanması nəticəsində, böyük məsafələrə elastik dalğavari ötürmələr başa düşülür. Zəlzələlər qəflətən yaranan və tez yayılan fövqəladə hallara aiddir. Bu zaman ərzində təxlyə və qabaqlayıcı tədbirlər görmək mümkün deyil. Zəlzələlərin tektonik, vulkanik, eləcə də uçqun və bəndlərin yarılması nəticəsində meydana çıxan törəmə zəlzələ növləri, sualtı zəlzələ, habelə yerə meteorit düşməsi və ya planetimizin digər kosmik obyektlərlə toqquşması nəticəsində baş verən zəlzələ növləri olur. Tarixdə ilk qeydə alınmış zəlzələ eramızdan 2050- il əvvələ aiddir. Son 500 il ərzində dünyada zəlzələlər nəticəsində 4,5 milyon insan tələf olmuşdur. Titrəyişin gücü (balı) Rixter, Merkali və s. şkalaları üzrə müəyyən edilir. Vülkan püskürmələri- yer qatının kanalları və qatları üzərində yaranan, yer üzərinə lava, kül, zərərli qazlar, su buxarı və dağ cisimlərini püskürən geofiziki hadisəyə deyilir. Yer üzərində 522 fəaliyyətdə olan vulkan qeydə alınlb və bunlardan 20-40-ı hər il püskürür. Ən çox vulkan ndoneziyada, Yaponiyada, Mərkəzi Amerikadadır. Vulkanların püskürməsi zamanı əsas zədə yetirən faktorlar bunlardır: közərmiş lava, qazlar, tüstü, buxar, qaynar su, kül, dağ cisimlərinin qırıntıları, partlayış dalğası, lil və daş axınları. Maqma dedikdə, yer daxilində ə rimiş, yüksək hərarətli, son dərəcədə közərmiş və qazlarla zəngin olan silikat maddə nəzərdə tutulur. Vulkan konusunun zirvəsində yerləşən kasa şəkilli və ya qıfa bənzər boşluğa vulkan krateri deyilir. Bəzən vulkan kraterləri su ilə dolaraq krater göllərinin yaranmasına səbəb olur. Vulkanın püskürməsi ilə mübarizənin üsulları: -vulkanın vəziyyətini daim müşahidə etmək; -təhlükəli ərazidən əhalinin vaxtında köçürülməsi; -müdafiə bəndlərinin qurulması; -lava və lil daşlı axınlarının axması üçün xüsusi kanalların tikilməsi; -lavanın su ilə soyudulması; -yaralanmış insanlara ilk tibbi yardımın göstərilməsi.
yamaclarında olan torpağın eroziyadan, suyun dağın ətəklərini yuması, yamacların titrəməsi və ya əlavə təsirə məruz qalması nəticəsində baş verən torpaq sürüşməsindən ibarət hadisədir. Torpaq axını xarakterli sürüşmələrin eni onlarla, uzunluğu isə yüzləriə metr ola bilər. Sürüşmələr uzun illər boyu tamamilə hərəkətsiz qaldıqdan sonra qısa müddətdə fəallaşa bilər ki, belə hallarda onların sürəti saatda onlarca metrə çata bilir. Axın sürüşmələri gilli, qumlu, yumşaq sarı torpaqlı dağ yamacları üçün səciyyəvidir və belə torpaq qatlarını leysan yağışları isladarkən baş verir. Respublikamızda ən çox sürüşmələrin olduğu yer Bayıl
zonasıdır. Sürüşmələrin qarşısını almaq üçün görülən tədbirlərdən ən vacibi həmin ə razilərdə çoxlu sayda ağacların əkilməsidir. Sel- Çayların məcrası boyu özü ilə çoxlu (həcminin 10-15%-dən artıq) bərk material (qum, çınqıl) gətirən və sıxlığı suyunkundan 1,5- 2 dəfə çox olan axındır. Sel hündürlüyü 20-40 sm olan dalğa şəklində saniyədə 20-30m sürətlə hərəkət edir və rast gəldiyi maneələrə hər kvadrat metrə onlarla ton güclə təsir göstərir. Sellərin 80-90%-i leysan mənşəlidir. Sel axınları yatağının mailliyi 6-20 dərəcə hüdudlarında olan dağ dərələri üçün səciyyəvidir. Belə sellər adətən onlarla dəqiqə, nadir hallarda isə 4-5 saat davam edir.
olan sahələrdə baş verir. Qar uçqunlarının sürəti saniyədə onlarla metrə, həcmi milyon kub metrə, maneələrə gostərdiyi təzyiq hər kvadrat metrdə 100 tona çatır.(0,5 t/m 2 təzyiq qapı və pəncərələri qırır, 3 t/m 2 taxta tikililəri, 100 t/m 2 daş
binaları dağıdır) Sutka ərzində qarın qalınlığı 30 sm-ə çatan hallarda külli surətdə iri qar uçqunları təhlükəsi meydana çıxır. Müdafiə üsulları, qar yağmış hündürlükləri atəşə tutmaqdır.
Fırtına– Əsasən 9-11 bal arasında olub, böyük dalğaların əmələ gəlməsinə səbəb olur və güclü dağıdıcı gücə malikdir. Qasırğa -Dolmuş buludlar arasinda əmələ gəlir. Dairəvi şəkildə fırlanaraq Yer səthinə enir. Endiyi andan 30 m dərinliyində 40 -60 km məsafəni qət edə bilir. Qasırğalar sulu və alovlu olurlar. Sürətləri 1200 km/saata çata bilir. Küləyin sürəti Bofort şkalası ilə ölçülür. Qasırğa vaxtı küləyin ölçülmüş ən yüksək sürəti 80 m/san (280 km/saat), dağıntıların kəmiyyətinə görə hesablanmış sürəti isə 110 m/san-dən artıqdır (400 km/saat). Burulğan zamanı isə küləyin ölçülmüş sürəti 115 m/san (420 km/saaat), dağıntılarına görə hesablanmış sürəti isə 300 m/san-dən (1000 km/saat-dan) artıüdır. Küləyin belə yüksək sürətə çatması üçün xüsusi yerli şə rait olmalıdır, məsələn, qasırğa düzənliklər üzərində yaranır. Tufan –Küləyin sürəti 0 –dan səs sürətinə qədər ola bilir. 1946- cı ilə kimi 12 ballıq şkala ilə, 1946-cı ildən isə 18 ballıq şkala ilə ölçülür. Tufanlar əsasən atmosferdə baş verən silklon hadisələri nəticəsində yaranır. Bu zaman küləyin sürəti 26- 31 m/san arasında olur. Atlantik okeanında tufanların sürəti hətta 241,5 m/san –yə çatır. Küləyin dağıdıcı təsiri onun sürətindən asılı olur və şərti olaraq ballarla belə ifadə edilir: 1 baldan kiçik, 18÷32 m/san – zəif dağıntılar törədə bilər; 1 bal, 33÷49 m/san - mülayim; 2 bal, 50÷69 m/san – xeyli dağıdıcı; 3 bal, 70/92 m/san – güclü dağıdıcı; 4 bal 98÷116 m/san – dəhşətli dağıdıcı. Dolu –Atmosfer yağıntılarının bir növüdür. Bulud daxilində qar topalarının hərəkəti nəticəsində yaranır. Tərkibində buz kristalları ilə bərabər soyuq su damcıları olur və buz qatı ilə örtülür. Ölçüsü 5mm-dən 55mm-ə qədərdir.
-suların yüksək səviyyəsi (daşqın, subasma); -yeraltı suların daşqınları (əsasən buzlar əriyən vaxt); -yağış daşqınları; -maneə və əngəllər (çay mənsəbində xırda buzların toplaşaraq sıxlıq yaratması);
Yüklə 422,87 Kb. Dostları ilə paylaş:
|