Microsoft Word music therapy



Yüklə 38,49 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix26.09.2017
ölçüsü38,49 Kb.
#2084


1

M

M



M

Mu

u



u

ussssiiiiqq

q

qiiii    T



T

T

Teeeerrrraaaap



p

p

piiiiyyyyaaaassss\\\\



W

W

W



Wssssrrrrllllwwwwrrrr    ==

=

=n



n

n

nccccwwww    h



h

h

hwwwwkk



k

kiiiim


m

m

mllllwwwwrrrr    n



n

n

nwwwwllllwwwwrrrriiii    bb



b

biiiilllliiiirrrrd

d

d

diiiillllwwwwrrrr????



F

F

F



Fwwwwrrrriiiid

d

d



d    W

W

W



Wllllwwwwkk

k

kbb



b

bwwwwrrrroo

o

ovvvv


Mwnbw: Azerbaijan International jurnal\ - AI 11.3 (Pay\z 2003)

©

©



©

©    22


2

200


0

000


0

044


4

4....    A

A

A

Azzzzeeeerrrrbb



b

baaaaiiiijjjjaaaan

n

n

n    IIIIn



n

n

ntttteeeerrrrn



n

n

naaaattttiiiioo



o

on

n



n

naaaallll

A

A

A



AZ

Z

Z



ZE

E

E



ER

R

R



RIIII....oo

o

orrrrgggg



Skeptiklwr  musiqinin  m^alicwvi g^c^nw  ]^bhw  ilw  yana]salar  da,  alimlwr  wsrlwr  boyu  musiqinin

sa`laml\q prosesinw verdiyi t=hvwdwn xwbwrdar olmu]lar.  Musiqinin bitkilwrw g=stwrdiyi twsir art\q

s^but  olunmu]dur.  Mwswlwn, m^asir d=vrdw alimlwr klassik musiqinin m^ntwzwm olaraq [al\nd\`\

[=llwrdw inki]af\n  g^cl^ oldu`unu m^wyywn etmi]lwr. Bethoven, Motsart, }open kimi qwrb klassik

musiqisinin  vasitwsilw testlwr  apar\lm\]d\r.  Wgwr musiqi  bitkilwrin  inki]af\na  twsir  g=stwrirsw,  onda

onun insan sa`laml\`\na twsiri dw twwc^bl^ deyil. A]a`\da Azwrbaycan\n vw regionun orta wsr alimlwri

vw hwkimlwrinin musiqinin m^alicwvi g^c^ barwsindw s=ylwdiyi fikirlwr verilmi]dir.

Wsrlwr  =ncw  hwkimlwr  musiqinin  q^drwtinw  [ox  yax]\  bwlwd  idilwr.  7  wsr  =ncw  Azwrbaycan  alimi

Swfiywddin Urmiyywvi (13-c^ wsr) elmi wswr yazm\] vw  “}wrwffwdinw Mwktublar  vw  “Musiqi Tonlar\

Kitab\” wswrlwrindw musiqinin m^alicwvi q^drwti barwsindw ideyalar\ izah etmi]dir.

Onun  wswrlwri  hwmin  ilkin  d=vrw  aid  olan  Metabil,  Erani,  Twnciqw,  Segah  vw  s.  kimi  modal

qammalar\n ad\n\ [wkir. Yor`unlu`u azaltmaq, wswbi sakitlw]dirmwk, whval-ruhiyywni qald\rmaq vw

ya yuxu gwtirmwk ^[^n wcdadlar\m\z r^bab, ud, d^tar, tambur, ney, mizmar, surnaya, [wng, ]ahrud

vw kanun kimi qwdim }wrq musiqi alwtlwrindw [alard\lar.

Iran vw digwr Wrwb =lkwlwrindw Swfiyywddin Urmiyywvi “Mu`am\n atas\” hesab olunur. O, bu janrda

elmi  nwzwriyyw  yaradan, musiqi  terminologiyas\ i]lwyib  haz\rlayan vw  modal  qammalar\  m^wyywn

edib onlar\ twdris edwn ilk insan olmu]dur. O, musiqinin insan sa`laml\`\na m^sbwt twsiri haqq\nda

yazm\]d\r. Bundan sonrak\ wsrdw digwr Azwrbaycan musiqi[isi Wbd^l-Qwdir Mara`ayi (1353-1433)

onun i]ini davam etdirmi]dir.

9-14-c^ wsrlwrdw musiqinin tibbi keyfiyywtlwri Wbu Nwsr wl-Fwrabi, wl-Xarwzmi, Wbu Reyhan Biruni,

Ibn Sina, Swfiyywdin Urmiyywvi kimi tan\nm\] alimlwr twrwdinfwn diqqwtlw =yrwnilmi]dir.

Onlar musiqinin m^alicwvi g^c^n^ nwdw g=r^rd^lwr? Dahi t^rk alimi Wbu Nwsr wl-Fwrabi (873-950)

=z^n^n  “Musiqi  barwsindw  b=y^k  kitab”\nda  yaz\rd\:  “Musiqi  yax]\  whval-ruhiyyw,  mwnwvi  dwrs,

hisslwrin tarazl\`\n\ vw mwnwvi inki]af yarad\r. O, fiziki sa`laml\q ^[^n laz\ml\d\r. Wgwr ruh sa`lam

deyilsw, onda bwdwn dw xwstw olur. Ruhu m^alicw edwn musiqi bwdwnin dw sa`laml\`\n\ bwrpa edir. ”



2

“Ba]\n\z a`ray\r? {i[wk lwki vw ya sakit axan fontan\n yan\nda dincwlin vw ya musiqi[i [a`\r\n vw sizin

^[^n [almas\n\n xahi] edin ki, d^tar\n (}wrq simli alwti) zwrif swdalar\ alt\nda yuxuya gedw bilwsiniz,

” deyw dahi hwkim Ibn Sina (980-1037) mwslwhwt g=r^rd^. Yeddi wsr sonra Mwhwmmwd }irvani (18-

ci  wsr)  melanxoliya  vw  yuxusuzluqdan  wziyywt  [wkwn  xwstwlwrw  simli  alwtlwrdw  [al\nan  musiqilwri

dinlwmwyi mwslwhwt g=r^rd^.

Dahi  hwkim  Sultan  Qiyaswddin  =z^n^n  “Kitab  ws-Sinnwt”  (18-ci  wsr)  wswrindw  =z  hwmkarlar\n\

musiqini  =rwnmwyw  [a`\r\rd\.  O  deyirdi:  “Hindistan  hwkimlwri  mahn\lar\  vw musiqi  nwzwriyywsini

=yrwnmwyi  mwslwhwt  g=rm^]d^lwr.  Elm  hwkimw  nwbzin  m^wyywn  olunmas\n\n incwliyini  anlamaq

^[^n laz\m olan axtar\] qwdwr  vacibdir. Bundan wlavw, bir s\ra xwstwliklwr xwstwlwrin bwzi mahn\lara

qulaq asmas\ ilw m^alicw oluna bilwr.”

Humayun    vw  Maur-Hindi kimi  bwzi  tan\nm\] m^`amlar hwlw  dw Azwrbaycanda ifa  olunur. Hind

mahn\lar\  Azwrbaycana  buraya  gwlib  burada  hwmi]wlik  qalan  hindli  tacirlwr  vw  m^stwmlwkw[ilwr

twrwfindwn gwtirilmi]dir. Mwswlwn,  Azwrbaycan\n  Mu`an d^zwnliklwrindwki bwzi kwndlwrdw    buraya

}imali  Hindistan  vw  Pakistandan  17-18-ci  wsrlwrdw  gwlwn  t^rk  tayfalar\  mwskunla]m\]d\.    Bu

tayfalar\n  ki]ilwri  }wfwvi  ]ahlar\n\n  ordusunda  vuru]urdu  vw  bu  xidmwrtlwri  m^qabilindw  ]ahlar

onlara Azwrbaycanda torpaq sahwlwri verirdilwr.

Sultan Qiyaswddinin mwslwhwtlwrinw wmwl edwn orta wsr hwkimlwri musiqinin m^alicwvi g^c^ barwdw

mwlum olan ]eylwri (elm wl-musiqi) =yrwnmwyw [al\]\rd\lar, lakin bu o qwdwr dw asan deyildi. Musiqi

o qwdwr incw vw dwqiq elm idi ki, Orta Asiya alimi wl- Xarwzmi (783-850)  onu riyaziyyata, x^susilw

dw cwbr sahwsindwki wn mw]hur wswrinin m^zakirwsinw  wlavw etmi]di.

Wbd^l Qwdir  Mara`ayinin “Musiqi Barwsindw Elmi Wswr”  adl\  kitab\nda vw  Wbu  Reyhan Biruninin

(973-1048) “Tibbw aid geni] kitab” wswrlwri riyaziyyat, hwndwsi fiqurlar, musiqi alwtlwrinin rwsm vw

]wkillwri ilw  doldurulmu]dur.  Lakin  g=r^n^r hwkimlwr musiqinin q^vvwtli twsirini =yrwnmwk ^[^n

[ox vaxt swrf etmwyin wleyhinw deyildirlwr, [^nki onlar bunu xwstwlwrin sa`laml\`\ ^[^n [ox dwywrli

hesab edirdilwr.

Musiqi vasitwsilw m^alicw

Orta wsrlwr Azwrbaycan\nda hwkimlwr xwstwlwrini m^alicw etmwk ^[^n hans\ n=v musiqi n=vlwrindwn

istifadw edirdilwr? Hwmin d=vrdw  mu`am\n  12  n=v^  vw  12  musiqi  formas\ m=vcud  idi.  Mara`ayi

yaz\rd\: “Ba]qa  mu`amlar\ =z bwstwlwrinw daxil etmwlwrinw baxmayaraq, t^rklwr “us]aq”, “nova”  vw

“buswlik” kimi n=vlwrdw mu`amlar bwstwlwmwyw ^st^nl^k verirdilwr.”

}wrwf-xan  Bidlisi  (16-c\  wsr)  Azwrbaycan  ]ah\  }ah  Ismay\l  Xwtainin  verdiyi  bir  mwclisi  bew  twsvir

edirdi:  “Xo]  swsli  m^`wnnilwr vw  xo]  swsli  musiqi[ilwr  hwm  y^kswk,  hwm  dw  al[aq  swslwrlw  us]aq

mahn\s\n\  oxuma`a  ba]lad\lar.    Sonra  ud  vw  d^tarlar\n  nalwsi  hwm  b=y^k,  hwm  dw  ki[ik

dinlwyicilwrin mwntiq vw dwrrakwsini o`urlad\.”

Musiqi  bir  s\ra  mistik  elmlwrin  inki]af\na  twkan  verdi.  13-c^  wsrdw  F\rlanan  Dwrvi]lwr  (Mwvlavi)

hesab  edirdilwr  ki,  Allah\  =yrwnmwk  ^[^n  x^susi  musiqiyw  qulaq  asmaqla  transa  d^]mwk

m^mk^nd^r vw bu hal sonra mistik rwqsw [evrilir. Sufi mistikas\na yax\n olan Azwrbaycan filosofu

S^xraverdi (1191-ci  ildw  vwfat  edib)  yaz\rd\:  “Bilin ki,  ruhun  twrbiywsi i]inw  cwlb  olunan  insanlar



3

bwzwn zwrif musiqi vw xo] buxur (wtirli maddw) istifadw edirlwr. Buna g=rw onlar uzun m^ddwt davam

edwn vw adwt hal\na [evrilmi] mwnwvi i]\q wldw edw bilirlwr.”

10-cu  wsrin  sonlar\nda }iw  filosoflar\n\n bir  qrupu  (Safl\q Qarda]lar\) musiqi  vw  twbiwtin m^xtwlif

elementlwri—heyvanlar, bitkilwr, minerallar vw  rwnglwr aras\ndak\ m^nasibwtlwrw dair  bir nwzwriyyw

yaratd\lar. Bu nwzwriyywyw g=rw hwr bir musiqi swsi m^wyywn bir rwngw uy`un gwlir vw hwr hans\ bir

mineral, bitki, vw heyvan ilw wlaqwlidir. Bwzi swslwr parlaq rwnglwrlw, parlaq metallarla, g=zwl [i[wklwrlw

vw m^wyywn heyvanlarla eynilw]dirilirdi.

Bizim wcdadlar\m\z musiqi alwtlwrinin dwrman bitkilwrinw vw wdviyywlwrw uy`un gwldiyinw inan\rd\lar.

Tar  sa`laml\`a yax]\  twsir  g=stwrwn wtirli zwfwran  ilw  m^qayisw  edilirdi. Na`ara  mixwk  vw  jen]enin

m^alicwvi g^c^  ilw  m^wyywn  edilirdi.  Ud  valerian  vw  badrwncin  sakitlw]dirici  twsiri  ilw  assosasiya

edilirdi. Zurna q^vvwtli kofe ilw uy`unla]d\r\l\rd\.

Bu  vw  digwr  alwtlwrin  tibbi  x^susiyywtlwri  a]a`\da  da  verilir.  Musiqi  alwtlwrinin  m^alicwvi

x^susiyywtlwri Keykavus Ziyarinin “Qabusnamw”, Wbd^l-Qwdir Mara`ayinin, Fwrabinin, Swfiywddin

Urmiyywvinin kitablar\nda swnwdlw]dirilib.,  Bu  mwlumatlar wsaswn  Azwrbaycan\n  ]ifahi  folkloruna

n^munwsinw aid 19-20-ci wsr a]\q swnwtindwn qaynaqlan\r. Bu miras\n [ox hisswsi Bak\ Wlyazmalar

Institutunda cwmlw]mi]dir.

Tar


Tarda ifa olunan melodiyalar\n ba] a`r\s\n\n, yuxusuzlu`un, melanxoliyan\n m^alicw olunmas\na vw

eyni zamanda wswbiliyin, wzwlw a`r\lar\n\n aradan qald\r\lmas\na yard\m etdiyi hesab olunurdu. Bu

musiqi alwtinw qular asmaq insanda sakit vw filosofik  whval-ruhiyywnin yaranmas\na vw  bununla da

dinlwyicinin  hwyat\  dwrk  etmwsinw  swbwb  olurdu.  Bu  alwtdw  [al\nan  qwmli  musiqi  insanlar\n

rahatla]mas\na vw onlar\n yuxuya getmwsinw swbwb olurdu.

“Qabusnamw”nin  (11-ci  wsr)  m^wllifi  musiqi  pwrdwlwrini  se[wrkwn  dinlwyicinin  temperamentini

nwzwrw  alma`\  mwslwhwt  g=r^rd^.  O,  bwm  tonlar\n  ]wn  vw  laqeyd  insanlar  ^[^n,  zil  tonlar\n  isw

qwzwbli vw melanxolik temperamentw malik insanlar ^[^n twsirli olaca`\n\ deyirdi.

Ney

Neyin zwrif swsi wswb sistemini sakitlw]dirir, y^kswk qan twzyiqini vw yor`unlu`unu aradan qald\r\r,



yax]\  yuxu  gwtirir.  Ney  insanda  d^]^nmwk  whval-ruhiyywsi  yarad\r  vw  hwmin  insan\n  twbiwti

qiymwtlwrndirmwyw vw ondan lwzzwt alma`a vadar edir. Ney dwrin fwlswfi ideyalarla wlaqwlwndirilir.

Ud

Wcdadlar\m\z udun swsinw qulaq asma`\n ba] a`r\s\ vw melanxoliyan\n aradan qald\r\slmas\na, wzwlw



a`r\lar\n\n  azald\lmas\na,  vw  q^vvwtli  sakitlw]dirici  vwziyywt  yarad\lmas\na  yard\m  etdiyinw

inan\rd\lar. Ud orta wsrlwr Azwrbaycan\nda wn geni] yay\lm\] vw sevilwn musiqi alwtlwrindwn biri idi.

O yunan arfas\ ilw wlaqlwndirilir. Uda bwnzwr alwtlwr qwdim misir freskalar\nda twsvir olunub.

Saz



4

Sazda  ifa  olunan  musiqi  wswb  sistemini  sakitlw]dirir  vw  insan\n  whval-ruhiyywsini  art\r\r.  O,

melanxoliyan\n m^alicw olunmas\na vw pessimist hislwrin aradan qald\r\lmas\na k=mwk edir.

Zurna


Bu musiqi alwti insanda d=y^] whval-ruhiyywsini vw bwzwn twcav^z vw m^haribw xarakterlwrini oyad\r.

Zurna swsi insanda apatiyan\, laqeydliyi azald\r vw qan twzyiqini qald\r\r.

Na`ara

Bu alwt hwkimlwrw pis whval-ruhiyyw, melanxoliya, intelektual vw fiziki yor`unluq vw eyni zamanda



a]a`\ qan twzyiqi ilw m^barizw aparma`a yard\m edirdi. Belw hesab edilirdi ki, na`ara bir s\ra dwrman

bitkilwri  vw  wtirli  mixwk  kimi  wdviyyatlar\  wvwz  edir.  Na`aran\n  ritmlw  [al\nmas\n\n  ^rwyin

g^clwndirilmwsinw swbwb oldu`una inan\l\rd\. Na`ara ilkin orta wsrlwr Azwrbaycan wdwbi dastan\ olan

“Kitabi  Dwdw  Qorqud”  kitab\nda  twsvir  olunmu]dur.  Na`araya  ox]ayan  alwtlwr  qwdim  Misirdw  dw

istifadw olunurdu.

Belwliklw,  wcdadlar\m\z\n zwngin  elmi  vw  musiqi  miras\na  wsaswn  demwk  olar  ki,  onlar  musiqiyw

yaln\z ]wnlwnmwk vw istirahwt ^[^n qulaq asm\r, musiqini hwm dw m^xtwlif xwstwliklwrin qar]\s\n\n

al\nmas\nda vw m^alicwsindw q^vvwtli bir vasitw kimi qwbul edirdilwr.

Prof. Fwrid Wlwkbwrov Bak\ Wlyazmalar Institutunda Twrc^mw B=lmwsinin vw Informasiya }=bwsinin

rwhbwridir. Onun  orta  wsrlwr wlyazmalar\ barwdw  mwqalwlwrinw AZER.com internet  swhifwsindw rast

gwlw bilwrsiniz. Fwrid Wlwkbwrovun Azerbaijan International jurnal\nda nw]r olunmu] bwzi mwqalwlwri

Azwrbaycan dilinw (lat\n wlifbas\ ilw) twrc^mw olunmu]dur. Bu mwqalwlwri oxumaq ^[^n AZERI.org

internet swhifwsindw axtar\n.

______


Veb direktor: Betti Bleyer

Twrc^mw etdi: Aytwn Wliyeva

Yoxlad\: &lviyyw Mwmmwdova

Redaktw edwn vw veb ^[^n haz\rlayan: Aydan Nwcwfova



Yüklə 38,49 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə