AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI TƏHS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z
ə
lyazması hüququnda
Mustafayeva Amalya Saleh qızı
“RƏ
QƏ
MSAL QT SAD YYATA KEÇ D N ÖZƏ
LL KLƏ
R VƏ
DETERM NANTLARI” mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
xtisasın ş
ifri və
adı
060509
Kompüter elmlə
ri
xtisaslaş
ma
M020004
darə
etmə
nin informasiya
texnologiyaları
Elmirə
hbə
r:
dos.A.A.Quliyeva
Magistr proqramınınrə
hbə
ri:
f.-r.e.n., dos. T.Ə
.Ə
liyeva
Kafedra müdiri: akad.Ə.M.Abbasov
BAKI -2016
MÜNDƏ
R CAT
REFERAT ..................................................................................................................... 3
G R Ş ............................................................................................................................. 6
I Fəsil. Rəqəmsal iqtisadiyyatın konseptual anlayışları və üstünlükləri ...................... 9
1.1. Rəqəmsal iqtisadiyyata keçid və onun ənənəvi iqtisadiyyatdan fərqi ................. 9
1.2.”Şəbəkə və ya internet iqtisadiyyatı” .................................................................... 14
1.3.Qlobal informasiya uçurumu.Dünyada və şərqdə rəqəmsal uçurum .................... 22
II Fəsil. Rəqəmsal iqtisadiyyatda biznes, dövlət və yerli özünüidarəetmə formaları 31
2.1. Elektron kommersiya ........................................................................................... 31
2.2.Elektron hökümət anlayışı ,qurulması və tətbiqi ................................................ 43
2.3. Azərbaycanda Elektron bələdiyyə anlayışı ......................................................... 51
III Fəsil. Rəqəmsal iqtisadiyyatda KT ...................................................................... 57
3.1.Azərbaycanda KT və onun Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına təsiri ....... 57
3.2. Rəqəmsal iqtisadiyyatın tətbiqi proqramları: Amazon, E-bay auksion ............... 64
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR ........................................................................................ 76
Ə
DƏB YYAT S YAHISI ........................................................................................... 78
3
REFERAT
Mövzunun aktuallığı: nformasiya kommunikasiya texnologiyalarının, o cümlədən
də internetin təsiri ilə bir çox sferada olduğu kimi, iqtisadi mühitdə də ciddi
dəyişikliklər baş verir, yeni münasibətlər, sahələr,reallıqlaryaranır.
Qloballaşma prosesində, nformasiya texnologiyalarının sürətlə inkişaf etdiyi bir
dövrdə, bir sıra ictimai həyat təcrübələri elektron və rəqəmsal mühitlə əvəz
olunmuşdur.Belə ki, KT və şəbəkə texnologiyalarından istifadə nəticəsində iqtisadi
ə
laqələrin qurulması, lokal və qlobal şəbəkələrdən istifadə, iri müəssisələrdə
korporativ şəbəkə və sistemlərin yaranması və s. bu kimi məsələlər iqtisadiyyatın bir
sahəsi olan rəqəmsal iqtisadiyyatın yaranmasına səbəb oldu. Bunun əsasında inkişaf
edən informasiya texnologiyaları cəmiyyətə e-kommersiya, e-Ticarət, e-Demokratiya,
e- darəetmə və e-hökumət kimi anlayış və faktları özü ilə bərabər gətirmişdir.
Qeyd etdiyimiz kimi rəqəmsal iqtisadiyyatın təşəkkülü və sürətli inkişafı ənənəvi
iqtisadiyyatda bir çox dəyişikliklərin,yeniliklərin də yaranmasına gətirib çıxardı.
Rəqəmsal mühitin yaradılmasının əsasını dövlət orqanları, vətəndaşlar, o cümlədən
biznes qurumları arasında səmərəli münasibətlərin formalaşdırılması təşkil edir.Belə
ki, əsas xidmətlərin, yəni, şəxsi sənədlərin, sertifikatların, gəlir vergisi və əməklə
bağlı olan xidmətlərin vətəndaşlara online formada təqdim edilməsi dövlət
orqanlarına vətəndaşlaraxidmət göstərilməsində kömək edir. Bundan başqa şirkətlərin
qeydiyyatdan keçirilməsinin, sosial təminatın, korporativ verginin həmçinin ədv-lə
ə
laqədar olan xidmətlərin də biznes qurumlara online formada təqdim edilməsi dövlət
orqanlarına vətəndaşlaraxidmət göstərilməsindəkömək edir.
Rəqəmsal iqtisadiyyat anlayışının mahiyyətinə nəzər saldıqda onun sərhədsiz
olduğunu qeyd etmək olar, ancaq Avropa Rəqəmsal Vahid Bazarıhələki parçalanmış
vəziyyətdədir və fərqli milli bazar təcrübələri ilə xarakterizə edilir. Beləliklə, Avropa
“Rəqəmsal Vahid Bazarı”nı bütünlüklə inkişaf etdirərək 2020-ci ildə 500 mld Avro
4
gəlir qazana bilər. Dövlət orqanlarına məxsus olan informasiyaların yenidən istifadə
olunması, e- identifikasiya,e-imza və s. təkliflər daxil edilməklə, qalan maneələri
aradan qaldırmaq,problemləri həll etmək Avropa Rəqəmsal Gündəliyinin əsasını
təşkil edir[31].
Tədiqatın məqsədi:Tədqiqatın əsas məqsədi rəqəmsal iqtisadiyyatın yaranması
səbəblərinin,inkişaf xüsusiyyətlərinin araşdırılması və informasiya texnologiyalarının
rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafına təsir imkanlarının öyrənilməsindən ibarətdir.
Tədiqatın
predmeti:Tədqiqatın
predmeti
kimi,informasiya
cəmiyyəti,rəqəmsaliqtisadiyyat,informasiyavəkommunikasiyatexnologiyalarınıniqtisa
diyyatda tədbiqistiqamətlərinintədqiqiçıxışedir.
Tədqiqatın nəzəri əsaslarınıMüasir Qərb iqtisadçılarının əsərləri iləyanaşı
müasir dövrdə rus və Azərbaycan iqtisadçı alimlərinin tədqiqatları təşkil edir.Magistr
dissertasiyasının
yazılmasında
informasiya
iqtisadiyyatı,
informasiya
cəmiyyəti,rəqəmsal
iqtisadiyyat,
internet
iqtisadiyyatı
vədigərelmlərin
müddəalarından geniş istifadə edilmişdir.
Tədqiqatın
metodoloji
bazasınıinformasiya
cəmiyyəti
vərəqəmsal
iqtisadiyyatınəsaslandığıelmitədqiqatmetodlarıvətədqiqatmetodlarınıngenişspektrivə
problemin tədqiqində elmi abstraksiya, tarixi və məntiqi əlaqə, induksiya, deduksiya,
analiz və sintez metodlarından istifadəedilməklə faktlar yığılıb- ümumiləşdirilmiş,
onlar arasında qanunauyğun vətəsadüfi əlaqələr müəyyənləşdirilmiş xarakterik
ə
lamətlər aşkara çıxarılmış, həmçinin müasir inkişaf xüsusiyyətlərini vətəmayüllərini
izahedən bir çox xarici ölkəalimlərinin elmi mülahizələri vənəticələri təşkil edir.
Elmi yenilik: magistr dissertasiyasının elmi yeniliyi rəqəmsal iqtisadiyyatın və
informasiya
cəmiyyətinin,elektron
ticarətin,
elektron
hökümətin,elektron
bələdiyyələrin formalaşması xüsusiyyətləri, rəqəmsal iqtisadiyyatın tətbiqi
proqramları, KT-nin iqtisadi inkişafda rolunun artırılması istiqamətləri barəsində
təklif və tövsiyyələrin hazırlanmasından ibarətdir.