1
AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI TƏHS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z
Ə
lyazması hüququnda
OCAQLI ELNUR SÜLT oğ
lunun
“NEFT MƏ
HSULLARININ EMALI ZAMANI YARANAN EKOLOJ
PROBLEMLƏ
R VƏ
DƏ
YƏ
N ZƏ
RƏ
R N HESABLANMASI” mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
stiqamətin şifri və adı 60404 qtisadiyyat
xtisasın ş
ifri və
adı 60404 Ə
traf mühitin mühafizə
si
Elmi rəhbər Magistr proqramının rəhbəri
f.r.e.n. NOVRUZOVA F. f.r.e.n. NOVRUZOVA F.
Kafedra müdiri
dos. MEHD YEVA V.Z
BAKI – 2016
2
MÜNDƏR CAT
G R Ş
I FƏS L. ƏTRAF MÜH T N NEFT KARBOH DROGENLƏR LƏ
Ç RKLƏNMƏS PROBLEM N N MÜAS R VƏZ YYƏT
1.1. Ətraf mühiti daha çox çirkləndirən neftin fiziki və kimyəvi xassələri
1.2. Ətraf mühiti neft karbohidrogenləri ilə çirkləndirən mənbələr
1.3. Neft karbohidrogenləri ilə ətraf mühitin komponentləri arasında baş verən
kimyəvi və biokimyəvi proseslər və onların ekoloji nəticələri
II FƏS L. NEFT VƏ NEFT MƏHSULLARININ EMAL
TEXNOLOG YASI, ALINAN MƏHSULLAR, YARANAN EKOLOJ
PROBLEMLƏR
2.1. Neftin emala hazırlanması və çeşidlənməsi
2.2. Neftin fiziki emalı prosesləri, alınan məhsullar, yaranan tullantılar
2.3. Neftin kimyəvi emal texnologiyası, alınan məhsullar, yaranan tullantılar
III FƏ
S L. NEFT EMALI VƏ
NEFT-K MYA MÜƏ
S SƏ
LƏ
R N N
Ə
TRAFMÜH TƏ GÖSTƏRD KLƏR NEQAT V TƏS RLƏR N
AZALDILMASIÜSULLARI VƏ
ONUN QT SAD EKOLOJ
Q YMƏ
TLƏ
ND R LMƏ
S
3.1. Neft məhsullarının emalı zamanı ətraf mühitdə baş verən neqativ
təsirlərin azaldılması üsulları
3.2. Neft və neft məhsulları ilə çirklənmiş suyun və torpaqların təmizlənməsi
üçün görülən tədbirlər
3.3. Neftin emalı zamanı yaranan tullantıların ətraf mühitə neqativ təsirlərinin
qiymətləndirilməsi
NƏT CƏ
Ə
DƏB YYAT
3
G R Ş
Mövzunun aktuallığı.Məlum olduğu kimi Azərbaycan neftlə zəngin olan
ölkədir. Respublikanın sosial-iqtisadi inkişafında neft müstəsna rol oynayır. Uzun
illər mütərəqqi texnologiyanın olmaması və neftə olan tələbatın artması ıtraf
mühitin həddən artıq çirklənməsinə səbəb olmuşdur.
XXI əsrdə baş verən elmi-texniki tərəqqi, məhsuldar qüvvələrin sürətlə
inkişafı, istehsalın və əhalinin böyük şəhərlərdə məskunlaşması müsbət nəticələrlə
yanaşı kəskin neqativ nəticələrdə doğurmuşdur. Bu gün ölkənin neft emalı
müəssisələrin qarşısında duran başlıca vəzifə son illərdə qazanılmış uğurları
möhkəmləndirmək, iqtisadiyyatın və əhalinin neft məhsullarına olan tələbatını
ödəmək və eyni zamanda ətraf mühiti neft və neft emal məhsulları tullantılarından
mühafizə etməkdən ibarətdir.
Məlum olduğu kimi Azərbaycan neftinin tərkibində kükürdün miqdarı
çoxdur. Emal zamanı yaranan tullantı qazların tərkibi hidrogen-sulfid və kükürd 4-
oksidlə zəngin olur. Belə tərkibli tullantılar ətraf mühitdə böyük neqativ təsirlər
yaradırlar.
Müasir dövrün ən aktual problemlərindən biri də ətraf mühitin mühafizəsinin
təmin olunmasıdır. Odur ki, müxtəlif texnoloji qurğuları olan, yüksək keyfiyyətli
məhsullar istehsal edən müasir neft emalı sənaye müəssisələrinin ətraf mühitə
etdikləri neqativ təsirlərin azaldılması üçün aparılan araşdırmalar və tədqiqat işləri
magistr dissertasiya işinin mövzusunun aktuallığını bir daha təsdiq edir.
Problemin öyrə
nilmə
və
ziyyə
ti. Məlum olduğu kimi ətraf mühitə edilən
neqativ təsirlərin azaldılması Azərbaycanda həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur.
Bu problemin tədqiqi ilə ölkəmizin görkəmli alimlərindən N.A.Verdizadə,
M.H. sgəndərov, B.C.Şıxəlizadə, A.C.Əhmədov, M.C.Atakişiyev, R.N.Nurəliyeva,
A.S.Sadıqov, .B.Xəlilov, Ə. .Babayev və başqaları məşğul olmuşlar.
Tədqiqat mövzusunun bəzi problemləri T.A.Akimova, B.B.Xeskin,
M.X. şmiyarov, A.P.Verevkin, Y.M.Malışev, V. .Karovkin, L.V.Peredelskiy və
başqaları da araşdırmışlar.
4
Mövcud ədəbiyyatlarda göstərilən araşdırmaların nəticələrini azaltmadan
aparılan tədqiqat işində ətraf mühitə edilən neqativ təsirlərin azaldılması üçün tələb
olunan işlərin müəyyən hissəsi yerinə yetirilmiş, eyni zamanda neft məhsullarının
emalı prosesində yaranan tullantıların ətraf mühitə vurduğu iqtisadi zərər
hesablanmışdır.
ş
in məqsədi və vəzifələri: Magistr dissertasiya işinin başlıca vəzifəsi neft
məhsullarının emalı prosesində yaranan tullantı qazların ətraf mühitə göstərdikləri
neqativ təsirləri azaltmaq, elmi cəhətdən əsaslandırılmış təkliflər işləyib
hazırlamaqdan ibarətdir.
Magistr dissertasiya işində qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün
aşağıdakı məsələlərin həll edilməsi nəzərdə tutulmuşdur:
─
Ətraf mühitin neft karbohidrogenləri ilə çirklənməsi probleminin müasir
vəziyyətini araşdırmaq;
─
Azərbaycan neftinin tərkibi, fiziki və kimyəvi xassələrini araşdırmaq;
─
Neft karbohidrogenləri ilə ətraf mühitin komponentləri arasında baş verən
kimyəvi və biokimyəsi prosesləri araşdırmaq;
─
Neft, neft emal məhsullarının və onların tullantılarının torpağa, su
hövzələrinə göstərdikləri neqativ təsirləri araşdırmaq və neqativ təsirlərin
azaldılması üçün tədbirlərin görülməsi;
─
Neft məhsullarının emal zamanı yaranan tullantı qazların ətraf mühitə
göstərdikləri neqativ təsirləri azaltmaq məqsədilə təmizləyici qurğuların işinin
təkmilləşdirilməsi;
─ Neft məhsullarının emalı prosesində yaranan tullantıların ətraf mühitə
vurduğu iqtisadi zərərin hesablanması.
Tə
dqiqat obyekti kimi ətraf mühiti neftin emal məhsullarının tullantıları ilə
çirkləndirən neft emalı sənaye müəssisələrinin göstəricilərinə istinad edilmişdir.
Tə
dqiqat iş
inin nə
zə
ri-metodoloji ə
sasını mövzu ilə əlaqədar milli və xarici
ölkələrin ekoloq və kimyaçı alimlərin nəzəri-təcrübi elmi əsərləri, ətraf mühitin
mühafizəsinə aid Respublika Prezidentinin fərman və sərəncamları, Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin qəbul etdiyi qanunlar əsas götürülmüşdür.